در دو سال اول زندگی مراقبت از کودک
دوره تولد تا دو سالگی یک دوره مهم و اساسی در رشد است. هر چند که تمام دوره کودکی به ویژه سال‌های اولیه آن می توان به عنوان یک دوره اساسی در نظر گرفت. اما دوره تولد تا دو سالگی «شیرخوارگی» را به واقع می توان یک دوره پایه و اساسی در نظر گرفت چرا که در این مرحله بسیاری از الگوهای رفتاری، نگرش ها و تظاهرات عاطفی فرد به طور پایه ای شکل می گیرد متأسفانه عموم والدین این دوره را دوره بیکاری می دانند یعنی فکر می کنند همین که کودک تر و خشک شود کافی است در حالی که از نظر تربیت و آموزش این دوره مقطع پی ریزی و بنیان گذاری است
به عنوان مثال وقتی می خواهیم ساختمانی را بنا کنیم اول از همه به چه چیزی فکر می کنیم؟ ما اول از همه به فکر این هستیم که اسکلت بندی ساختمان خوب و محکم باشد. به فکر این هستیم آشپزخانه و اتاق ها چه شکلی باشند. اما وقتی ساختمان به طور کامل ساخته شد دیگر فرصت فکر کردن نیست یا بسیار دشوار است، چرا که اسکلت بندی، اتاق ها و آشپزخانه به طور کامل شکل گرفته اند همان طور که در یک ساختمان زیربنا و اساس آن «پی ریزی های ساختمان» بسیار مهم تر از رو بنا و روسازی آن ساختمان می باشد. دوره کودکی به ویژه تولد تا دو سالگی نیز زیربنای رشد انسان را در آینده تشکیل می دهد و خصوصیات سال‌های بعدی به عنوان یک رو بنا عمل می کند. به هر حال، اگر نیازهای همه جانبه نوزاد تأمین نشود و اعتماد و پشتیبانی والدین را کسب نکند در سال های بعدی زندگی یعنی نوجوانی و بزرگسالی دچار مشکلات جدی می شود ایجاد احساس اعتماد نخستین چالش روان شناسی است که همه مردم با آن رو به رو می شوند.
ایجاد این احساس به ویژه برای نوزادان به خاطر وابستگی کامل آنان به دیگران بسیار مهم است نوزادی که تحت مراقبت مداوم قابل پیش بینی والدین است یک احساس اعتماد در او ایجاد می شود، اما نوزادانی که به حال خود رها می شوند تا گریه کنند و مراقبت از آنها مداوم و قابل پیش نیست، در آنها عدم اعتماد اساسی پیدا می شود که منجر به ترس و سوء ظن نسبت به دیگران و جهان به طور کلی می‌شود به عنوان مثال: کودکی که دائما شکایت دارد که در مدرسه بچه های دیگر خود به خود به او گیر می دهند و نمی توانند با معلمان خود ارتباط برقرار کنند کودکی است که نتوانسته بحران اعتماد در برابر عدم اعتماد را در این دوره حل کند در واقع والدین این شرایط را فراهم نیاوردند.
تا پایان اولین سال زندگی نیازهای نوزاد باید فوراً برآورده شوند *عده ای عقیده دارند که اگر نیازهای نوزاد فوراً برآورده شود او پر توقع می شود که به تقاضاهایش همیشه پاسخ داده شود تحقیقات در این مورد نشان می دهد که تا پایان یک سالگی نیازهای طبیعی باید فوراً برطرف شوند و نباید هراس داشته باشیم که بچه لوس می گردد یا عادت کرده یا شرطی می شود
آغوش گرم و سینه پر محبت مادر می تواند در این دوره احساسات و عواطف کودک را اشباع کرده و برای او ایجاد امنیت و آرامش کند «اریکسون روان شناس آلماعنی معتقد است که در این دوره خوبی ها و بدی های معینی به آرامی و به طور آشکار رشد کرده و به صورت تحکیم یافته ای در فرد باقی می ماند برحسب نوع رفتار والدین با کودک در این دوره این مسئله روشن خواهد شد که او در آینده فردی امیدوار و مطمئن خواهد بود.» والدین باید بدانند که اگر در آینده جوانی فعال، با روحیه و دور از اضطراب می خواهند این دوره را جدی بگیرند چرا که اساس و پایه هر فردی در این دوره تشکیل می شود. در این دوره کودک قادر می‌شود که نیازهای خود را به دیگران بگوید و به تدریج استقلال او افزایش می یابد هرچه که دوره شیرخوارگی به انتهای خود نزدیک می شود استقلال و فردیت کودک بیشتر می شود و اگر در این سنین والدین مانع استقلال کودک شده و به او اجازه فعالیت هایی را خود می تواند انجام دهد، داده نشود، شدیداً اعتراض کرده و اعتراض خود را به صورت خشم فریاد و گریه ظاهر می سازد و گاهی ممکن است این خصوصیت به شکل منفی گرایی برای کودک درآید و برای همیشه در او باقی بماند پایه های اجتماعی شدن در این دوره پی ریزی می شود کودکانی که در دوره طفولیت به شدت گریه می کنند، بعداً تمایل به پرخاشگری پیدا کرده یا مشکلات رفتاری از خود نشان می دهند اما کودکانی که صمیمی و شاد هستند معمولاً همان طور که بزرگتر می شوند سازگاری اجتماعی بهتری راه از خود نشان می دهند هر چند که شرایط می تواند در عبد تغییر کند ولی به هر حال در دوره طفولیت مبنای رفتار اجتماعی و عاطفی کودک بنیان گذاشته می شود.
نکته مهم
تا پایان اولین سال زندگی نیازهای نوزاد باید فوراً برآورده شوند *عده ای عقیده دارند که اگر نیازهای نوزاد فوراً برآورده شود او پر توقع می شود که به تقاضاهایش همیشه پاسخ داده شود تحقیقات در این مورد نشان می دهد که تا پایان یک سالگی نیازهای طبیعی باید فوراً برطرف شوند و نباید هراس داشته باشیم که بچه لوس می گردد یا عادت کرده یا شرطی می شود *در حقیقت در سال اول زندگی تصویری از خود و محیط در ذهن نوزاد نقش می بندد که بسیار مهم است و لذا باید به آن توجه کرد *اگر به نوزاد رسیدگی نکنیم و به نیازهای او به تأخیر پاسخ بگوییم، تصویر بدی از خود پیدا می کند مانند: «من بد هستم و به این دلیل به من توجهی نمی شود.» اما اگر نیازهای کودک به موقع بر طرف شود، اصطلاحا می‌گویند: من خوب در او به وجود می آید، یعنی تصویر خوبی ار خود در ذهن پیدا می کند *هر تصویر ذهنی نوزاد در ارتباط با مادرش تصمیم پیدا می کند یعنی من بد- مادر بد، من خوب- مادر خوب در حقیقت این اولین ارتباط عاطفی است که کودک با مادرش است شکل می گیرد. این تصویر درونی فرد یک مقوله ثابت و ماندگار است و در طول زندگی در شخص باقی می ماند. مگر اینکه خلافش ثابت شود مثل محیط، شیوه های تربیتی، صحبت ها، رسیدگی ها و ... * همه اینها در رشد عاطفی و روانی کودک موثر است.منبع: کودک ، شماره 125 ،سید مهدی حسینی/ نویسنده و پژوهشگر امور تربیتی
