تراپیست۱
منظومه تراپیست ۱ جدیداً در صدر اخبار نجوم قرار گرفته است. این منظومه برای نخستین بار در ماه می ۲۰۱۶ میلادی پس از اعلام خبر کشف سه سیاره فرا خورشیدی که به دور ستاره کوتوله سرخ می چرخند، علنی شد. ابتدای هفته قبل شاهد درز خبرهایی پیرامون یافته های جدید تلسکوپ فضایی اسپیتزر و تلسکوپ های زمینی بودیم که بر اساس آن، هفت سیاره در این منظومه وجود دارد.
اکنون اینطور بنظر می رسد که باید منتظر شنیدن خبرهای بیشتری از این منظومه بود. موسسه جستجو برای هوش فرا زمینی- ستی(SETI) از قبل با آرایهٔ تلسکوپ آلن(ATA) به منظور یافتن علائم حیات حتی قبل از درز خبرهایی از این منظومه در رسانه ها، مشغول بررسی تراپیست-۱ بود. از آنجا که هیچ نشانه ای از ترافیک رادیویی شناسایی نشد، انجام بررسی های بیشتری انتظار می رود. با توجه به نزدیکی تراپیست-۱ به منظومه شمسی خودمان و برخورداری آن از هفت سیاره مشابه زمین به لحاظ اندازه و جرم، کاملاً وسوسه انگیز و البته قابل توجیه است که فکر کنیم احتمال وجود حیاتی شکوفا و پر رونق در تراپیست-۱ دور از انتظار نیست.
ست شوستاک، اخترشناس ارشد در ستی چنین توضیح می دهد: احتمال وجود حیات در منظومه تراپیست-۱ باعث می شود منظومه شمسی خودمان درجه چهار بنظر برسد. حتی اگر یک سیاره توانسته باشد موجودات توانمند به لحاظ فنی پدید بیاورد، آن گونه ها می توانند به سرعت در سایر بخش ها پراکنده شوند. با فرض موشک هایی که سرعتی کمتر از موشک های ساخته شده توسط سازمان ناسا دارند، سفر در میان جهان های موجود در منظومه تراپیست-۱ می توانست بطرز قابل توجهی کوتاه باشد. بهترین فضاپیمای ما می توانست شما را در عرض شش ماه به مریخ ببرد. نهایتاً، گشت و گذار در سیاره های تراپیست-۱ به یک سفر تفریحی آخر هفته مُبدل می گشت.
پس جای تعجب نیست که چرا سازمان ستی از زمان اعلام کشف این سیارات فرا خورشیدی از آرایه تلسکوپ آلن برای مشاهدهٔ منظومه تراپیست استفاده می کرده است. آرایه تلسکوپی آلن که در شمال کالیفرنیا (شمالی ترین نقطه کالیفرنیا) واقع شده است، به آرایهٔ دارای چندین دیش کوچک(LNSD) معروف میباشد؛ این نوع آرایه طرفداران زیادی در اخترشناسی رادیویی پیدا کرده است.
به مانند سایر آرایه های دارای چندین دیش کوچک، مثل آرایه کیلومتر مربع پیشنهادی که هم اکنون در استرالیا و آفریقای جنوبی در حال ساخت است، بکارگیری چندین دیش کوچک در ناحیه ای بزرگ در دستور کار قرار دارد. برنامه ریزی برای طراحی این آرایه ها از سال ۱۹۹۷ میلادی آغاز شد، زمانی که سازمان ستی کارگاهی را برای بحث در خصوص آیندهٔ سازمان و راهبردهای جستجوی آن اختصاص داد.
گزارش نهایی کارگاه تحت عنوان “SETI 2020” برنامه ای را برای ایجاد آرایه تلسکوپ جدیدی در نظر گرفت. این آرایه در آن زمان عنوان “تلسکوپ یک هکتاری” را یدک می کشید، چرا که برنامهٔ ساخت “آرایۀ دارای چندین دیش کوچک” ِ یک هکتاری را در بر می گرفت. سازمان ستی توسعه این برنامه را به همراه آزمایشگاه اخترشناسی رادیویی(RAL) در یو سی برکلی آغاز نمود.
آنان در سال ۲۰۰۱ مبلغ اهدایی ۱۱٫۵ میلیون دلار را از سازمان پائول جی آلن دریافت کردند، سازمانی که توسط پائول آلن(یکی از همکاران بیل گیتس در تاسیس مایکروسافت) تاسیس شد. در سال ۲۰۰۷، فاز اول ساخت به پایان رسید و سرانجام آرایه تلسکوپی آلن با ۴۲ آنتن در روز یازدهم اکتبر ۲۰۰۷ عملیات خود را آغاز کرد. آلن از آن زمان مبلغ ۱۳٫۵ میلیون دلار دیگر را برای فاز دوم توسعه هزینه کرده است.
در قیاس با آرایه های بزرگ تک دیشى، آرایه های کوچک موثرترند زیرا امکان ارتقای آنها با افزودن دیش های بیشتر وجود دارد. آرایه تلسکوپی آلن، هزینه های کمتری را نیز در پی دارد زیرا بر پایه فناوری های توسعه یافته برای بازار تلویزیون، ارتباطات رادیویی و تلفن همراه استوار میباشد. این آرایه از نرم افزارها و تراشه های قابل برنامه ریزی برای پردازش سیگنال استفاده می کند؛ این عامل شرایط را برای ادغام سریع در صورت دسترسی به فناوری جدید مهیا می سازد. لذا آرایهٔ یاد شده از ظرفیت لازم برای انجام بررسی های همزمان در طول موج های سانتی متری برخوردار است. سازمان ستی مشاهداتى را با این مجموعه تلسکوپ برای دوره های ۱۲ ساعته در ۷ روز هفته انجام داده است.
این آرایه در سال گذشته تراپیست-۱ را نشانه رفت و ده میلیارد کانال رادیویی را با هدف جستجوی سیگنال مورد بررسی قرار داد. طبیعتاً، شاید این ایده قدری دور از دسترس به نظر برسد که یک سیگنال رادیویی از این منظومه ساطع شده باشد و آرایه تلسکوپی آلن موفق به دریافت آن سیگنال باشد. شوستاک خاطر نشان کرد: با فرض اینکه ساکنان احتمالی این منظومه شمسی بتوانند از آنتن های ارسال سیگنال به بزرگی تلسکوپ رادیویی ۵۰۰ متری در چین برای فرستادن پیام هایی به انسان ها استفاده نمایند، آرایه آلن می توانست سیگنالى را شناسایی کند؛ در صورتی که موجودات فضایی قادر به استفاده از فرستنده ای با قدرت ۱۰۰ کیلو وات یا بیشتر باشند.
تاکنون هیچ چیزی از این منظومه شلوغ شکار نشده است. اما سازمان ستی کار خود را تمام نکرده و کارهای تحقیقاتی آتی در دستور کار آن میباشد. اگر تمدن فناوری پیشرفته ای در این منظومه وجود داشته باشد، خیلی زود علائمی کشف خواهند شد. کشف ۷ سیاره در تراپیست-۱ خبر بسیار هیجان انگیزی است زیرا نشان دهندهء تعدّد منظومه هایی در کیهان است که می توانند از حیات پشتیبانی کنند. نه تنها سه سیاره در این منظومه وجود دارد که در داخل ناحیه قابل سکونت آن در حال گردش اند، بلکه چرخش آنها به دور ستاره کوتوله سرخ نیز بسیار نوید بخش است.
این ستاره ها از رایج ترین ستارگان در کیهان هستند که هفتاد درصد ستارگان کهکشان ما را تشکیل می دهند. از ثبات بالایی هم برخوردارند، چرا که تا بیش از ده تریلیون سال در فاز ‘زنجیره اصلی’ باقی مانده اند. اخترشناسان بر این باورند که ۲۰ مورد از مجموع ۳۰ ستاره نزدیک به منظومه شمسی ما، کوتوله سرخ اند. یعنی شانس زیادی برای دستیابی به علائم حیات تنها چند سال نوری آن طرف تر وجود دارد. شوستاک در پایان گفت: صرف نظر از وجود یا عدم وجود ساکنانى در این منظومه، کشف تراپیست-۱ بر این احتمال دامن زده است که کیهان مملو از چنین مکان های قابل سکونتی میباشد؛ اگر هنوز فکر می کنید قسمت های دیگر جهان بایر است، احتمالا اشتباه می کنید.
منبع: http://akharinkhabar.ir
تهیه: علی کلوت
