بر آثار تاریخی، یادگاری ننویسیم!!

در کشوری زندگی می کنیم که از گنجینه ارزشمند و پرقدمتی از آثار تاریخی و باستانی، برخوردار است. هرچند حفاظت از آثار باستانی در کشور ما، همواره با تهدیدهایی مواجه بوده است اما روحیه ستایش و علاقه به این آثار، همواره در مردم وجود داشته و این امر، با مراجعات مکرر به مناطق تاریخی در کشور، مشخص و اثبات شده است.

فاطمه ناظم زاده - بخش اجتماعی تبیان

یادگاری در اماکن تاریخی، چرا؟

هرچند که علاقه مندی مردم نسبت به آثار تاریخی را نمی توان نادیده گرفت اما متاسفانه باید گفت که در برخی از موارد، نوعی تناقض با روحیه علاقه به آثار باستانی مشاهده می شود.

مقصود افرادی هستند که آثار تاریخی را تخته‌سیاه یادگاری‌نویسی خود، فرض می کنند؛ رفتاری غلط و مذموم كه هرچند، همه بر نادرستی آن تاكید دارند، اما هنوز به‌طور كامل از میان ما رخت بر نبسته و همچنان شاهد چنین رفتار ناشایستی هستیم.

آنچه مشخص است اینکه حک کردن جملات و عباراتی به عنوان یادگاری در اماکن تاریخی، اقدامی ناپسند و پدیده ای غیرقابل قبول است که موجبات تاسف مردم علاقه مند به آثار باستانی و مسئولان ذیربط می باشد. اما سئوال اینجاست که منشا چنین رفتار ناپسندی از کجا سرچشمه می‌گیرد؟

اینکه چنین رفتاری می تواند ریشه در شخصیت فرد انجام دهنده داشته باشد یا اینکه باید دلیل آنرا در جای دیگری جستجو کرد؟

میل به جاودانگی

پدیده نوشتن یادگاری بر روی آثار تاریخی، عموماً توسط افرادی صورت می‌گیرد که اطلاع کافی از اهمیت حفظ آثار باستانی ندارند. یک جامعه‌شناس در این رابطه می‌گوید: "میل به جاودانگی" به‌طور طبیعی در همه افراد وجود دارد و نمی‌توان کسی را یافت که رویای ماندگاری نام خود را در تاریخ نداشته باشد.

"ایرج ابراهیمی"، با بیان اینکه افراد برای پاسخگویی به این نیاز، ابزارها و بسترهای مختلفی را مورد استفاده قرار می‌دهند، تصریح می‌کند: برخی از افراد در قالب فعالیت در رشته‌های هنری به این نیاز پاسخ می‌دهند و برخی نیز به نویسندگی یا هر موضوع دیگری كه به جاودانگی آنها كمك كند، روی می‌آورند و متأسفانه بعضی افراد نیز یادگاری‌نویسی روی آثار تاریخی را، راه‌حلی برای ماندگاری نامشان می‌دانند.(1)

معاون حفظ، احیا و ثبت آثار تاریخی اداره‌كل میراث فرهنگی استان زنجان نیز در این خصوص اظهار می‌کند: برخی افراد با این تصور اینکه یادگاری‌نویسی سبب جاودانه شدن نامشان در تاریخ خواهد شد، آثار تاریخی را ابزاری برای هدف خود قرار می‌دهند.

به نظر می رسد که به طور کلی این رفتار، از روی ناآگاهی صورت می گیرد.

تخریب اموال عمومی!

حک کردن و نوشتن یادگاری بر اموال عمومی، امری غیرقابل قبول و ناراحت کننده است و به عنوان رفتاری تعریف می شود که نوعی ناهنجاری اجتماعی به حساب می آید.

رفتاری مخرب که موجب غیرعادی شدن و نازیبا بودن اثر تاریخی می شود.

طبق گفته کارشناسان مرمت و بازسازی، این رفتار در نقاط دیگری از جهان هم وجود دارد.

حتی نوشتن یادگاری در فضاهای طبیعی هم شایع است. مثل کنده کاری بر تنه درختان کهنسال و یا بر دیوار غارها، که همه اینها آسیب رساندن به چیزهایی است که همه مردم در داشتن آنها سهیم هستند.

به نظر می رسد افرادی که دست به چنین کارهایی می زنند از نوعی اختلال و کمبود شخصیتی برخوردار هستند.

قانون چه می‌گوید؟

در کشور ما برای برخورد با تخریب گران اموال عمومی و آثار تاریخی، خلاء قانونی وجود ندارد اما ضمانت اجرایی این بخش از قانون تا چه حد است؟ آیا می‌توان برخورد قانونی را بهترین راه جلوگیری از تکرار این عمل دانست؟

باید معترف بود که قانون می تواند مانعی برای انجام چنین اقداماتی باشد اما، مهم این است که این قوانین دارای ضمانت اجرایی باشند.

برای دستیابی به این مهم، به مدیریتی قوی در بخش حفاظت از آثار باستانی و تاریخی، نیازمندیم. ضمن اینکه باید اطلاع رسانی دقیقی در خصوص جرم بودن عمل آسیب رسانی به میراث فرهنگی، به مردم داده شود.

بنابراین به ‌نظر می‌رسد با توجه به اهمیت حفظ آثار تاریخی و مسئولیت اجتماعی كه برای حفظ میراث فرهنگی برای نسل‌های آینده وجود دارد، لازم است که مجریان قانون، تمهیدات مؤثر‌تری جهت جلوگیری از اقدامات مخرب بیندیشند.

برای پیشگیری از تخریب آثار تاریخی، باید فرهنگ سازی شود

تجربه ثابت کرده است كه برای اصلاح رفتار اجتماعی مردم و نهادینه کردن اصول صحیح تعامل اجتماعی، راهکارهای قانونی و برخوردهای قاطعانه، تدابیر پایداری نیستند و برای دستیابی به بهترین نتیجه، فرهنگ‌سازی مؤثرترین روش است.(2)

ضروری است تا برای ارتقای سطح آگاهی مردم در رابطه با میراث فرهنگی، اقداماتی صورت گیرد. وقتی این اقدام به درستی انجام شود دیگر شاهد بروز پدیده یادگاری‌نویسی و تخریب آثار باستانی نخواهیم بود. این موضوع در سالهای اخیر تا حد زیادی حس می شود.

آنچه مهم است اینکه بتوانیم فرهنگ قانون مداری و احترام به قوانین را در میان مردم ترویج کنیم که این اقدام می تواند حرکتی ارزشمند و موثر برای اصلاح رفتارهای اجتماعی باشد.

یک گام موثر در این زمینه، دادن اطلاعات از دوران مدرسه است به این صورت که می توان کتاب یا بخشی از یک کتاب درسی دانش آموزان را، به موضوع میراث فرهنگی اختصاص داد.

بدون تردید فرهنگ سازی، اقدامی است که اگر از کودکی آغاز شود، موثر وماندگار خواهد بود.

ضمن اینکه باید از راههای موثر و جذابی برای به حداقل رساندن اعمال مخرب آثار تاریخی، اندیشید. مثل نصب تابلوهای متعدد و متنوع در این اماکن با پیام های مختلف درباره حفظ این آثار و یا اختصاص دادن تابلوهایی در این مکان ها برای اینکه افراد بازدید کننده به نوشتن یادگاری بپردازند بدون اینکه آسیبی وارد شود.

این واقعیتی غیرقابل انکار است که در روزگاری هستیم که شاید هرگز شاهد ساخت بناهایی منحصر به فرد همانند گنجینه های تاریخی که اکنون داریم، نباشیم. بنابراین لازم است که دغدغه حفاظت از آثار تاریخی را هم به خاطر خود و هم به خاطر نسل آینده، داشته باشیم.

پی نوشت:

1-"پدیده ای به نام یادگاری بر آثار تاریخی"، الف، 1390

2-همان