بوسیدن روی اخلاق!

درباره فیلم یک روز بخصوص ساخته همایون اسعدیان.

همایون اسعدیان بعد از طلا و مس،مسیر فیلمسازی اش را تغییر داد و شاید مسیرش تغییر کرد و به نظر می رسد بعد از آن او تلاش می کند نوعی سینمای اخلاقی به معنای سینمایی که موقعیت و قصه های اخلاقی،تربیتی و حتی دینی را در خود پرورانده است فیلم بسازد. از این رو می توان یک روز بخصوص را فارغ از فضا و قصه و ساختار اجرایی اثر در ادامه همین سینما و همان مسیر تازه قرار داد.

واقعیت این است که از حیث فلسفه اخلاق غلبا اخلاق جایی معنا پیدا می کند و متجلی می شود ودر واقع جایی ضرورت و ملزومات اخلاقی به یک چالش نفس گیر بدل می شود که پای انتخاب در میان باشد. انتخاب بین راه اخلاقی یا راهی که منفعت شخصی و دنیوی را تعیین می کند. پیرنگ معنایی و مفهومی یک روز بخصوص بر اساس همین موقعیت بنا شده و شخصیت اصلی فیلم یعنی حامد(مصطفی زمانی) باید دست به یک انتخاب دشوار بزند و زمانی که از انتخاب دشوار حرف می زنیم یعنی از یک پارادوکس اخلاقی سخن می گوییم.

سقوط اخلاقی درست در همین موقعیت ها رخ می دهد با این حال سقوط اخلاقی حامد بدون پشتوانه دراماتیک و منطق روانشناختی صورت نگرفته و مثل بسیاری از فیلم هایی از این دست ناگهانی و آنی نیست. از این روست که مخاطب حتی اگر حس همدلانه هم با حامد نداشته باشیم منطق این دگردیسی را می پذیرد.

با این حال ترسیم و بازنمایی خود این موقعیت اخلاقی در فیلم می تواند به یک چالش فلسفی وانسانی بدل شود و دست کم مساله نسبیت اخلاقی را برجسته کند. پاسخ به این سوال اساسی که آیا حامد برای نجات جان خواهرش می تواند دست به هر کاری بزند و هدف،وسیله را توجیه می کند یا اخلاق یک امر مطلق بدون تبصره است. با این حال به نظر می رسد اسعدیان بیش از قضاوت های اخلاقی درباره قهرمان داستانش به پردازش دراماتیک انگیزه های اخلاقی یا ضد اخلاقی شخصیت قصه اش علاقه دارد و از این حیث می توان گفت او به سویه روانشناختی یک موقعیت اخلاقی در یک روز بخصوص علاقه داشته است.

اتفاقاتی که در یک سال گذشته در حوزه پزشکی و اخلاق پزشکی رخ داده از جمله مناقشاتی که بر سر مرگ کیارستمی وجود داشت و بعداز آن ماحرای انتقادات پزشکان و دعوای آنها با سینماگران انگار خود به عنوان یک انگیزه درپس ذهن و ضمیرناخودآگاه اسعیدان وجود داشت و او در این فیلم دست کم در لایه های درونی تر فیلم سعی کرد این مساله را با نمایش وضعیت عملکرد پزشکی به نمایش بگذارد.

اما در بین این همه رویکردهای اخلاقی که به نظر می رسد فیلم را به اتهام شعارزدگی اخلاقی هم قرار داده آنچه که برجسته تر از بقیه است ایده گریز از بزنگاههای اخلاقی است تا در نهایت حرف اصلی فیلسماز در ذهن مخاطب به مثابه پیام فیلم حک شود که جامعه بی اخلاق چگونه موجب سقوط اخلاقی افراد و اعضای جامعه اش می شود. در واقع سیر منحط جامعه و نقد به آن به مثابه مفهوم مرکزی قصه در پس یک داستان اجتماعی صورت بندی می شود. به عبارت دیگر یک روز نفس گیر اخلاق اجتماعی و فردی را در یک دیالکتیک دراماتیک برجسته می کند که می توان در پس آن انواع صورت های اخلاقی و انتقادی را ردیابی کرد.

یکی از نکات مهمی که در فیلم به آن توجه می شود اما در بازنمایی آن بی توجهی و بی دقتی صورت می گیرد شغل حامد به عنوان یک ژورنالیست و روزنامه نگار است. نه این فیلم که غالب فیلم های سینمایی ما که به نوعی به حرفه و موقعیت روزنامه نگاری پرداخته اند نتوانستند تصویر دقیق و روشن و رئالیستی از آن ترسیم کنند.در این فیلم حتی مکان و فضا و تحریریه روزنامه نیز هیچ نسبت منطقی و انطباقی با تحریریه روزنامه های خودمان ندارد و خیلی شیک تر و مدرن تر از آن چیزی است که در واقعیت می بینم.خود قصه نیز به شدت واجد تاویل های سانتی مانتال است. روزنامه‌نگاری است که دست به افشای یک فساد اقتصادی و دارویی زده است و از سوی دیگر خود درگیر یک عمل غیرقانونی برای اهدای قلب به خواهرش است. قصه ای که دست کم از حیث مفهومی تکراری به نظر می رسد و در نهایت این فیلم نسبت به دوفیلم قبلی اسعدیان یک گام به جلو نیست اگر یک دوگام به عقب نباشد.

شناسنامه فیلم

کارگردان: همایون اسعدیان

نویسنده: همایون اسعدیان ، مجید قیصری

بازیگران: مصطفی زمانی ، فرهاد اصلانی ، پریناز ایزدیار ، محسن کیایی ، شیرین آقارضاکاشی ، شیرین یزدان بخش ، افسانه کمالی ، مجتبی پیرزاده ، ایلیا نصرالهی

خلاصه داستان فیلم : حامد باید برای عمل قلب خواهرش دست به یک انتخاب بزند، انتخابی که در آینده مسیرهای متفاوتی را پیش‌روی او قرار داده است.