دانشمندی که نائب خاص شد!

پس وفات اولین نائب خاص امام زمان علیه السلام،بنا به اخباری که توسط امام حسن عسکری علیه السلام به دست شیعیان رسیده بود، نوبت به فردی رسید که توانست به مدت چهل سال، رابط میان امام معصوم و مردم باشد.

فرآوری: محمد باعزم - بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان

ابوجعفر، محمد بن عثمان بن سعید عَمری اسدی دومین نایب و وكیل منصوب امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف بود كه پس از وفات پدرش عثمان بن سعید در ایام غیبت صغری امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف به این مقام برگزیده شد.

محمدبن عثمان، دومین نائب از «نواب چهارگانه» امام زمان‏علیه السلام و فرزند نایب اوّل عثمان بن سعید است، در زمان حیات پدرش از طرف امام عسکری‏علیه السلام به نیابت امام غایب معرفی شده بود. بدین صورت که آن حضرت وقتی گروهی از شیعیان یمن در شهر «سامرا» به حضورش شرفیاب شدند، ایشان عثمان بن سعید را نزد خود فرا خواند، و بر وکالت و وثاقت او تصریح کرد. در ادامه فرمود: گواه باشید که عثمان بن سعید عمری، وکیل من است و فرزندش محمدبن عثمان وکیل فرزند من مهدی شما است».

محمد بن عثمان همچون پدرشان، از بزرگان شیعه و از نظر تقوا و عدالتو بزرگوارى مورد قبول و احترام شیعیان و از یاران مورد اعتماد امام عسکرى(علیه السلام) بود، چنانکه حضرت در پاسخ سوال «احمد بن اسحاق» که به چه کسى مراجعه کند؟ فرمود: عَمْرى (عثمان بن سعید)، و پسرش، هر دو، امین و مورد اعتماد هستند، آنچه به تو برسانند، از جانب من مى‏ رسانند، و آنچه به تو بگویند از طرف من مى‏ گویند. سخنان آنان را بشنو از آنان پیروى کن، زیرا این دو تن مورد اعتماد و امین منند.

پدرش عثمان بن سعید عَمری اسدی، نایب سه امام معصوم علیهم‌السلام یعنی نماینده امام هادی علیه‌السلام، امام حسن عسکری علیه‌السلام و امام زمان علیه‌السلام و مورد اطمینان آن بزرگواران بود و در مقام و شخصیت وی، روایات چندی از این امامان معصوم علیهم‌السلام وارد گردیده است.

اعتماد به نائب خاص

فرزندش محمد بن عثمان نیز به مانند پدر، مورد اطمینان امام معصوم علیهم‌السلام بود. امام حسن عسكری علیه‌السلام درباره وثاقت این پدر و پسر به یكی از یارانش فرمود: العَمری (عثمان بن سعید) و ابنه ثقتان، فما أدّیا الیك فعنّی یؤدّیان، فلمّا قالا لك فعنّی یقولان، فاسمع لهما و أطعهما، فانّهما الثقتان المأمونان.

ابو جعفر تالیفاتى در فقه داشته است که پس از وفاتش، به دست حسین بن روح، سومین نایب امام (و یا به دست ابو الحسن سمرى، نایب چهارم) رسیده است.

محمدبن عثمان، به رغم مخالفت‏هایی که از طرف مدعیان دروغین نیابت با وی صورت می‏گرفت و با وجود فشارهایی که از طرف حکام و خلفای آن دوران اعمال می‏شد؛ توانست منصب نیابت ولی عصرعلیه السلام را در امور محوّله به او، به نحو احسن انجام دهد و نگذاشت غالیان با ترفندهای دروغین خود، شیعیان را متوجه خود سازند و نیابت او را متزلزل کنند. از این رو دوستداران ائمه‏علیهم السلام هیچ‏گاه درباره نیابت و وثاقت ایشان، دچار شک و تردید نگشتند.

محمد بن عثمان، حدود چهل سال عهده دار سفارت و وکالت امام زمان بود و در طول این مدّت، وکلاى محلّى و منطقه ‏اى را سازماندهى و بر فعالیتشان نظارت مى‏ کرد و به اداره امور شیعیان اشتغال داشت. توقیع‏ هاى متعددى از ناحیه امام صادر، و توسط او به دیگران رسید. او سرانجام در سال 304 یا 305 درگذشت.

در دوران غیبت به جهت آشنایی مردم با اندیشه غیبت و امام قائم،که به عنوان گفتمان در متن زندگی مردم وارد شده بود، مردم از طریق خاص که توسط امام حسن عسکری تبیین شده بود،ارتباط خویش را با امام زمان خویش، برقرار می کردند که گاهی این ارتباط به صورت حضوری و دیدار و ملاقات بین امام عصر و نائب خاص صورت می پذیرفت و گاه از طریق نامه نگاری ها که در تاریخ از آن به عنوان توقیع یاد می شود، برقرار می شد.

منابع:
1. دانشنامه اهل بیت
2.دانشنامه عاشورا
3.پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مکارم شیرازی