تبیان، دستیار زندگی
در کنار کار و فعالیت روزمره ای که هر یک از ما داریم، معمولاً در پایان روز و اغلب پایان هفته اوقات فراغتی هم داریم که هر کسی متناسب با سلیقه خود برای آن برنامه ریزی می کند. یکی از راه های مفید برای پر کردن اوقات فراغت ،مطالعه است که اگر اطلاعات و شناختی در
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

«پایان یک نقش» تا «زقاق پنجاه و شش»

در کنار کار و فعالیت روزمره ای که هر یک از ما داریم، معمولاً در پایان روز و اغلب پایان هفته اوقات فراغتی هم داریم که هر کسی متناسب با سلیقه خود برای آن برنامه ریزی می کند. یکی از راه های مفید برای پر کردن اوقات فراغت ،مطالعه است که اگر اطلاعات و شناختی درباره کتاب های مفیدی داشته باشیم می توانیم لحظه های پر ثمری را در دفتر خاطرات خود ثبت کنیم

بخش کتاب و کتاب خوانی تبیان
کتاب

پایان یک نقش

اولین کتاب پیشنهادی،رمان «پایان یک نقش» نوشته جلال توکلی از محصولات انتشارات سوره مهر است که امسال در چهاردهمین جشنواره قلم زرین انجمن قلم ایران به عنوان اثر شایسته تقدیر شناخته شد. این اثر به شکل جالبی چهره واقعی صهیونیسم را برای خواننده مشخص می کند و ما را در قالب یک داستان جذاب به قلب حقایق صهیونیستی می برد تا از پس زمینه ها، مانیفست ها و برنامه های آن ها مطلع شویم. اهمیت این رمان را شاید بتوان در این دانست که قسمتی از واقعیت های موجود در جامعه اسراییل را از قالب خشک و تکراری خارج کرده و در قالب یک رمان به موضوعی جذاب و به یادماندنی برای مطالعه تبدیل کرده است. شاید یک خواننده در حالت عادی از خواندن متون تاریخی سخت و ملال آور، چیز زیادی متوجه نشود اما توکلی با آگاهی از این واقعیت ها و تاریخ صهیونیسم و تبدیل آن به رمان توانسته تأثیری خوب و پابرجایی بر خواننده مطالب تاریخی داشته باشد وجود پانوشت های دقیق در این اثر هم می تواند نقطه قوت و هم نقطه ضعف این اثر باشد، چرا که وجود این پانوشت ها از طرفی اطلاعات مستند و حقیقی را در اختیار خواننده می گذارد، اما بهتر بود که این اطلاعات نیز به گونه ای در متن داستان ارائه می شد. این قصه در بیست و چهار یادداشت توسط قهرمان اصلی نقل می شود. گفتنی است که پس از پایان قصه پی نوشت مفصلی در رابطه با مفاهیم به کار برده در داستان ارائه شده است که شبیه به یک تحقیق می ماند.

کتاب

از خاک تا افلاک

دومین  کتاب پیشنهادی برای مطالعه ،اثری با عنوان «از خاک تا افلاک» نوشته راضیه تجار است که موضوع آن درباره زندگینامه داستانی محمد فرید الدین عطار است. در این کتاب که اخیراً از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده، زندگی و زمانه حیات محمد فرید الدین عطار در قالب روایت داستانی بیان شده است. نویسنده برای آشنایی مخاطب با پیشنیه خانوادگی شاعر بزرگ خطه خراسان، عطار نیشابوری، روایت کتاب را از مدتی قبل از تولد شاعر شروع می کند. آن جا که ابوبکر ابراهیم بن اسحاق، پدر محمد فریدالدین عطار در دکان عطاری خود مشغول کار است و به او خیر تولد فرزندش داده می شود. کتاب به فصل های کوتاه تقسیم شده که در هر یک از انها به بخشی از سال های حیات این شاعر بزرگ پرداخته می شود. فصل های اولیه کتاب به دوران کودکی و نوجوانی شخصیت اصلی داستان، محمد فرید الدین عطار می پردازد که در کنار پدر با راز و رمز شغل عطاری و خاصیت انواع گیاهان دارویی آشنا می شود. در ادامه پدر برای فرزند نوجوانش، استادهای خبره ای را تعیین می کند تا فرزندش از حضور استادان بنام و فاضل روزگار خود بهره ببرد. حتی او را به یکی از شهرهای هندوستان می‌فرستد تا در آن جا با علوم جدید بیش از پیش آشنا شود. محمد فرید الدین عطار در هندوستان علاوه بر بهره گیری از علوم جدید، با دختری از اقوام استاد خود آشنا و ازدواج می کند، با همسر جوانش به وطن برمی گردد. اما خیلی زود همسرش بر اثر بیماری فوت می کند و این حال شاعر جوان نیشابوری را دگرگون می کند.

کتاب

انجمن مخفی

سومین  کتاب پیشنهادی، رمان «انجمن مخفی» نوشته احمد شاکری، اثری با موضوع نهضت های اسلامی در جامعه ایرانی است که توسط انتشارات سوره مهر چاپ و منشتر شده است. این کتاب به عنوان یک از آثار برگزیده در حوزه داستان از طرف داوران جشنواره انتخاب کتاب سال قلم زرین (انجمن قلم ایران) و هفتمین دوره انتخاب کتاب سال شهید غنی پور انتخاب و معرفی شد. انجمن مخفی، شامل سه محور روایی کاملاً مجزا در عین حال مرتبط به هم است. زمان روایت، دوران مشروطه در ایران معاصر است که با سال های حکومت احمد شاه قاجار همزمان شده است. شخصیت اصلی داستان هم «بهاء الدین کمال» جوان از فرنگ برگشته ای است که به حکم پدر (آقاجان) به مدرسه خان در یکی از محله های قدیمی شهر طهران (تهران) عزیمت می کند تا به ظاهر در طبابت محصلان این مدرسه فعالیت کند. استقرار این شخصیت در محل مدرسه خان که یکی از مدارس علمیه مهم شهر تهران در آن روزگار است، همزمان می شود با دوران سیر و سلوک معنوی وعرفانی این جوان از فرنگ برگشته که گویی برای پس دادن یک امتحان بزرگ در زندگی اش به این مکان آمده است. رمان انجمن مخفی، بازنمایی سیر شکوفایی اندیشه‌ای دینی در جامعه ایران است که از تلاطمات و حوادث دوران با کسب تجاریی گرانب ها گذشته است. ادامه این دوران را می توانیم در شکل گیری نهضت های آزادیخواهانه مردمی مثل نهضت امام خمینی (ره) در 15 خرداد 42 و پیروزی آن در بهمن 57 ببینیم. در این میان، نویسنده توانسته با الهام گرفتن از پس زمینه‌های تاریخی، رمانی با مولفه های امروزی این قالب روایی به مخاطبان ارائه کند. هدایت سه قصه به شکل موازی با سه نثر متفاوت و بهره گیری از تکنینک بینامتنی برای تلفیق متون کهن با داستان های امروزی از دستاوردهای نویسنده است که در این داستان دیده می شود.

کتاب

اسماعیل

چهارمین  کتاب پیشنهادی، رمان «اسماعیل» اثر مرحرم امیرحسین فردی با موضوع انقلاب اسلامی، جزو آثار ماندگار در زمینه ادبیات انقلاب است. قهرمان داستان، اسماعیل جوانی است از طبقه پایین جامعه که در یکی از محله های جنوبی شهر تهران به همراه خانواده کوچک خود زندگی می کند. او در کودکی پدرش را که کارگر ساده شهرداری بود به طرز مشکوکی از دست می دهد. اسماعیل بعد از مرگ پدرش دچار سردرگمی شده و به سختی بزرگ می شود و قد می کشد. خانواده اسماعیل بعد از مرگ پدر، از نظر معیشتی با مشکلاتی مواجه می شوند تا این که با استخدام اسماعیل در بانک مشکل معیشتی خانواده تا حدودی بر طرف می شود. اسماعیل به مرور با اتفاق های پیرامون خودش آشنا و وارد فعالیت های فرهنگ و اجتماعی در مسجد محل می شود. فعالیت های وی در مبارزه با رژیم پهلوی هم همزمان آغاز می شود. رفته رفته اسماعیل روحیه مذهبی پیدا می کند و به تدریج وارد میدان مبارزه با حکومت می‌شود. به اعتقاد بسیاری از منتقدان ادبی، بزرگ ترین نقطه قوت این داستان، بیان حس و حال هاست. نویسنده به خوبی خود را به جای شخصیت اسماعیل گذاشته است. مثلاً وقتی برای اولین بار کراوات می زند و برای استخدام می رود، خیلی خوب توصیف می کند که چرا اسماعیل از این نوع لباس ها می پوشد. رمان «اسماعیل» بعد از انتشار به زبان فارسی در کشورمان، توسط الکساندر آندروشکین به زبان روسی ترجمه شده و توسط انتشارات «ایستوک» در مسکو منتشر شده است. همچنین نسخه انگلیسی این رمان توسط «پال اسپراکمن» ترجمه و در آمریکا منتشر شده است. مرحوم امیرحسین فردی جلد دوم رمان «اسماعیل» را هم با عنوان «گرگ سالی» در زمان حیاتش نوشت که بعد از در گذشت این نویسنده توسط انتشارات سوره مهر در تهران چاپ و منتشر شده است. مرحوم امیرحسین فردی همچنین قصد داشت نگارش جلد سوم رمان «اسماعیل» را هم شروع کند که با درگذشت این نویسنده این فرصت فراهم نشد.

کتاب

بوفاری 4

پنجمین  کتاب پیشنهادی رمان «بوفاری4» نوشته مصطفی جمشیدی به وقایع دوران دفاع مقدس در ماه‌های آغازین آن می پردازد که طی آن و در کنار رزمندگان، دو سرباز مسیحی، یکی به شهادت می‌رسد و دیگری به دین اسلام ایمان می آورد. این رمان فضاهای تازه ای را در داستان دفاع مقدس به مخاطب معرفی می کند. عنوان کتاب، بوفاری 4 برگرفته از نام موقیت مکانی داستان در بخش های اولیه قصه است؛ اداره تشخیص و بهره برداری از منطقه جنوب- مناطق حاره (متعلق به واحد اکتشافات شرکت نفت جنوب) و داستان از جایی شروع می شود که گروهی از سربازان ایرانی در ماه های اولیه شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، در قالب یک گروهان به صورت اتفاقی و پس از گم کردن مسیر اصلی خود، سر از موقعیت بوفاری4 در می آورند و با یک مهندس (رازدار)، دختر نوجوان او (سودابه- سودی) و دو همکار وی (عبدالصمد و میرایی) مواجه می شوند که فارغ از دلهره شروع جنگ در چند مایلی خود مشغول کار هستند. راوی رمان همان دختر نوجوان مهندس است که در طول داستان از طرف اطرافیانش سودی خطاب می شود. نوع روایت هم به دو شکل مستقیم و غیرمستقیم است که در بخش های مستقیم، راوی خود نظاره گر وقایع است و آنها را روایت می کند و در بخش های غیرمستقیم هم راویان مرتبط با بخش هایی که راوی اصلی حضور ندارد ماجراهای داستان را روایت می کنند. گروهان سربازان راه گم کرده به فرماندهی فردی به نام سروان بلوکی مدت کوتاهی در موقعیت بوفاری 4 می مانند و بعد با وسیله نقلیه دیگری به سمت مناطق درگیری (دشت حرّان) می روند. در ادامه موقعیت مکان راوی هم تغییر می‌کند و او به شهر تهران می آید. اما ماجراهای مربوط با سربازان گروهان همچنان ادامه پیدا می کند. البته با یک فاصله شانزده ساله و یک واسطه که آن هم با سفر سودی به لارناکای قبرس تحقق می یابد.

کتاب

فاطمه فاطمه

ششمین کتاب پیشنهادی، اثری با عنوان «فاطمه فاطمه» نوشته رحمت حقی پور، نمونه موفقی از آثار ادبی خلق شده در زمینه اعتقادات مذهبی در خانواده های ایرانی است. در این اثر داستانی ماجراهای زندگی اعضای یک خانواده گیلانی روایت می شود که در شرایط سختی روزگار می گذرانند و امکانات کافی برای گذراندن یک زندگی حتی معمولی را ندارند و در آن شرایط دختر خانواده به بیماری سرطان روده مبتلا شده است. آن ها در چنین وضعیتی به یک سرمایه غنی معنوی متوسل می شوند که ریشه در آموزه‌های دینی آنها دارند. متوسل شدن به ائمه (علیه السلام) که در چنین شرایط سختی راهگاست و به نوعی گره از کار آن ها می گشاید. طرح کلی داستان بر گرفته از یک سنت آیینی- مذهبی در گیلان دارد که در بین آنها به سنت نذری پزان معروف است. داستان از آن جا آغاز می شود که خانواده دو نفره «مارجان» و «فاطمه» که پدر را در ایام انقلاب اسلامی به طرز مشکوکی از دست داده و برادر نیز در دوران دفاع مقدس مفقودالاثر شده است، در شرایط مالی سختی زندگی می کنند که بیماری سخت فاطمه وضعیت را به مراتب سخت تر می کند. آن ها در ابتدا با کمک حسن، برادر مارجان، فاطمه را برای مداوا به تهران می برند اما دکترها به طور ضمنی به حسن می گویند که بیماری فاطمه سرطان است و کاری از دست علم پزشکی بر نمی آید و باید فقط به خدا توکل کنند. در ادامه مارجان تصمیم می گیرد با دعا و توسل به ائمه (علیه السلام)، شفای درد دخترش، فاطمه را از حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) بخواهد. برای همین خیلی زود دست به کار می شود تا سنت نذری پزان را به جا آورد و برای شفای درد دخترش به بانوی دو عالم، حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) متوسل شود. او این کار را می کند و متعاقب آن فاطمه نشانه های بهبودی را در خود حس می کند.

کتاب

فرنگیس

هفتمین کتاب پیشنهادی برای مطالعه ،کتاب «فرنگیس» خاطرات فرنگیس حیدرپور، از زنان غیور خطه گیلانغرب است که با خاطره نگاری مهناز فتاحی از سوی انتشارات سوره مهر چاپ و منتشر شده است.

راوی این کتاب، از چهره های آشنایی دوران دفاع مقدس است که خیلی ها اقدام شجاعانه او در به قتل رساندن یک سرباز متجاور عراقی با تبر و به اسارت گرفتن یک سرباز عراقی دیگر را بارها شنیده اند. به ویژه آن که برای گرامیداشت حماسه و رشادت های این شیرزن، تندیس وی در پارک شیرین کرمانشاه نصب شده و در میدان مقاومت شهر گیلانغرب هم طرح فرنگیس حیدر پور نقش بسته است. با این حال، کتاب حاضر به ابعاد وسیع تری از زندگی این زن غیور خطه گیلانغرب می پردازد. کتاب فرنگیس در 12فصل تنظیم شده که با یک مقدمه شروع و پایان بخش آن «کلام آخر» است. در فصل های اولیه به دوران کودکی، نوجوانی و همچنین جوانی و تشکیل خانواده توسط او پرداخته می شود. با شروع جنگ تحمیلی، زندگی راوی هم دچار تحول اساسی می شود. نیروهای متجاور عراقی خیلی زود از مرزها گذشته و به روستای محل زندگی راوی نزدیک می شوند. بسیاری از مردان روستا برای مقابله با دشمنان به سمت خطوط مقدم نبرد می روند و زنان و مردان باقی مانده در روستا به کوه های اطراف پناه می برند فرنگیس در یکی از این صحنه ها و هنگامی که از پناهگاهی در کوه های اطراف روستا به خانه برگشته تا آذوقه بردارد، در بازگشت با دو سرباز عراقی مواجه می شود که یکی از آنها را با تبر می کشد و دیگری را اسیر می کند. در فصل های بعدی کتاب، دوران آوارگی فرنگیس و خانواده اش و سایر ساکنان روستاهای مناطق مرزی در غرب کشور روایت می شود که چندین بار محل اسکان خود را تغییر می‌دهند.

کتاب

شاهین ها و بشکه باروت

هشتمین کتاب پیشنهادی رمان «شاهین ها و بشکه باروت» نوشته محمدرضا اصلانی با موضوع انقلاب اسلامی است که ماجراهای آن در یک خانواده نظامی اتفاق می افتد. سه برادر (یوسف، محسن و مرتضی) که خود را شاهین می نامند، به دور از چشم پدر خانواده (سرکار استوار حافظی) گروه کوچکی را برای مبارزه با حکومت طاغوت تشکیل داده اند. برادر بزرگتر در حال انجام خدمت سربازی و دور از خانواده و دو برادرش است، اما از راه دور و از طریق نامه در جریان فعالیت های برادر ها خود (شاهین‌های کوچک) هست و به نوعی راهکار حرکت های انقلابی را به برادر های یادآوری و آنها را در مسیر مبارزه راهنمایی می کند. آن ها سعی می کنند بدون اینکه با پدر درگیر شوند، فعالیت های مبارزاتی خود را پیش ببرند، اما در این راه با چالش های متعددی مواجه می شوند. از جمله تداخل برنامه های انقلابی سه برادر با فعالیت های کاری پدر نظامی خانواده که به ظاهر کاملاً در تضاد با همدیگر محسوب می شود. پدر خانواده که درجه دار ارشد نیروی زمینی ارتش است. با عقاید و فعالیت های انقلابی فرزندان خود مخالف می کند با این حال، شاهین های کوچک محسن شخصیت اصلی و برادرش مرتضی با رازداری و کنجکاوی برنامه ها را پیش می برند. سرکار استوار حافظی که چند سال دیگر باز نشسته می شود تا حدودی بدبین تند خواست و برای همین پسرهایش به او لقب بشکه باروت را داده اند. در پایان داستان معلوم می شود که پدر خانواده هم به نوعی و دور از چشم دیگران در فعالیت های انقلابی مثل نگه داری اعلامیه های امام خمینی (ره) نقش داشته و این موضوع را از چشم دیگران نگه داشته است. داستان با ختم شدن ماجراهای رمان به روزهای پیروزی انقلاب اسلامی به پایان می رسد و همزمان معلوم می‌شود پدر از همان ابتدا با اهداف پسرهای خودش همسو حرکت کرده است.

کتاب

عصرهای کریسکان

نهمین کتاب پیشنهادی برای مطالعه ،کتاب «عصرهای کریسکان» خاطرات امیر سعیدزاده، شهروند ساکن سردشت از زندان های مخوف گروهک های کومله و دموکرات در مناطق مرزی ایران و عراق است که توسط کیانوش گلزار راغب خاطره نگاری شده است. کیانوش گلزار راغب که پیش از این کتاب معروف «شنام» را براساس خاطرات خودش نوشته است، در مقدمه کتاب «عصرهای کریسکان» توضیح مختصری درباره راوی این کتاب می دهد و می گوید: در دوران اسارتم به دست کومله، با شخصیتی گنگ و مرموز هم اتاق بودم که تا سی سال بعد نتوانستم زوایای پنهان شخصیت گمنامش را کشف کنم. در آن زمان، با شناختی که از رفتار و کردار او کسب کرده بودم، کمکش کردم تا از زندان کومله قرار کند. کمک به فرار اسیری که اگر لو می رفتم، حکم اعدام را با دست خود امضا کرده بودم. در کتاب شنام، قسمتی از شخصیت «سعید سردشتی» را همان گونه که درک کرده بودم، بدون هیچ قضاوتی شرح داده و بازگو کردم...» گلزار راغب بعد از انتشار کتاب خاطرات خود، شنام، سعید سردشتی را بعد از سی سال پیدا می کند، به سراغش می رود، پای خاطراتش می نشیند و کتاب «عصرهای کریسکان» حاصل این دیدار و شنیدن مشروح خاطرات امیر سعیدزاده (سعید سردشتی) از دو مرحله اسارت در زندان های کومله و دموکرات و حواشی آن است. کتاب «عصرهای کریسکان» در 28 فصل تنظیم شده که راوی اصلی امیر سعیدزاده است که روایت های اصلی را بیان می کند و در چند فصل کوتاه خاطراتی از زبان همسر اوی، «سعدا حمزه ای» بیان می شود. در تنظیم خاطرات کتاب، راوی اصلی، امیر سعیدزاده از فعل حال استفاده شده است. فصل آخر کتاب به نامه ها، عکس ها و اسناد مرتبط با موضوع اثر اختصاص یافته که در این بخش متن 6 نامه حدود 40 تصویر از افراد مرتبط با حوادث کتاب ضمیمه اثر شده است.

کتاب

زقاق پنجاه و شش

دهمین و آخرین کتاب پیشنهادی برای مطالعه ،کتاب «زقاق پنجاه و شش» خاطرات هائی خرمشاهی درباره رفتار نادرست رژیم بعثی عراق با افراد ایرانی تبار ساکن در شهرهای عراق است که این مسئله باعث شد اغلب این افراد سرنوشت غم انگیزی را در این دوران سپری کنند. راوی کتاب به عنوان کسی که دوران کودکی و نوجوانی خود را در اوج بدرفتاری و خصومت رژیم بعثی عراق با ایرانی تبارهای این کشور گذرانده، به عنوان فرزند یک خانواده ایرانی تبار ساکن شهر بغداد از نزدیک شاهد این فجایع بوده و خاطراتش را بر پایه مشاهدات عینی خود از اتفاق تاریخی روایت کرده است. در این کتاب به بدرفتاری، بازداشت، شکنجه، قتل عام و اخراج هزاران ایرانی تبار ساکن شهرهای مختلف عراق از سوی رژیم بعثی عراق اشاره شده که اوج این وقایع ناگوار همزمان با شروع جنگ تحمیلی از سوی حکومت بعثی عراق بوده است. در پیشگفتار کتاب به این مسئله اشاره شده که ایرانی تباران رانده شده از عراق در سال 1359 شمسی ابتدا از طریق یک دام بزرگ، تحت عنوان اعطای شناسنامه یا گواهی شناسنامه توسط دولت تازه کار صدام حسین، شناسایی و مدتی بعد به طرز مظلومانه ای، ضمن آزار و اذیت فراوان، از خانه و کاشانه خود اخراج شدند. هانی خرمشاهی در کتاب «زقاق پنجاه و شش» که عنوان آن برگرفته از نام خیابانی به همین نام در بغداد (جایی که خانواده خرمشاهی در آن ساکن بوده‌اند) است، به سیر مواجه خانواده خود و همچنین خانواده مشابه با موضوع اخراج ایرانی تبارهای ساکن در کشور عراق می پردازد. کتاب حاضر در نوزده فصل تنظیم شده که از دوران تولد و کودکی راوی در سال 1350 در عراق شروع می شود، با سلسله وقایع خانواده خرمشاهی و خانواده هایی که مشکل مشابه دارند پیگیری می شود. سرانجام با اخراج آنها از کشور عراق و رسیدن به خاک ایران به پایان می رسد.


منبع: فصلنامه خانواده بشری ، شماره 24 ،علی الله سلیمی