آیا میتوان شرکت را وقف کرد؟
وقف در لغت به معنی ایستادن و ساکن و حبس کردن است و در اصطلاح فقه، به معنای حبس مایملک و جلوگیری از انتقال آن به دیگری، چه از راه فروش و چه از راه بخشش؛ و در مقابل، قرار دادن منافع و سود حاصل از آن درراه خداوند است.
بخش حقوق تبیان
مالی میتواند وقف شود که عین بوده، قابل تملک باشد و قابلیت قبض نیز داشته باشد. سهام شرکتهای سهامی ازجمله اموالی است که به نظر میرسد میتوان بهعنوان یک واقعیت و پدیده حقوقی در زمره اموال قرار گیرد چراکه این اسناد، قابلیت موقوفه شدن رادارند.
اگرچه سهام شرکت بهعنوان یک حق حقوقی قابل بقا که دارای منافعی در طول زمان است، قابل وقف کردن است، اما این‌که چه کسی حق دارد، سهام را وقف کند و وظایف متولی در خصوص وقف چگونه خواهد بود، ازنظر حقوقی قابل‌بحث است. از سوی دیگر، این‌که همه سهام یک شرکت به‌طورکلی قابل وقف هست یا نه هم باید موردبررسی قرار بگیرد. لیدا عسگر نیا، حقوقدان و وکیل پایه‌یک دادگستری در پاسخ به این پرسش که آیا میتوان شرکت را وقف کرد، گفت: برای پاسخ به این سؤال، لاجرم باید توضیحی در خصوص عقد وقف داد و این‌که اصولاً چه اموالی را و تحت چه شرایطی میتوان وقف کرد. وی بابیان این‌که برابر ماده ۵۵ قانون مدنی، وقف به مفهوم حبس عین و تسبیل منفعت است، افزود: به عبارت ساده‌تر وقف به این معنا است که فردی که مالک مالی است، مالش را از مالکیت خود خارج می‌کند و مانع نقل‌وانتقال بعدی آن میشود تا منافع آن مال در امور خیر به کار گرفته شود.
مالی وقف میشود که استفاده از آن با بقای مال ممکن باشد
این حقوقدان با طرح پرسشی مبنی بر این‌که چه اموالی را میتوان وقف کرد، ادامه داد: طبیعتاً بر اساس اقتضای عقد وقف، مالی را میتوان مورد وقف قرارداد که استفاده از آن با بقای مال، امکان‌پذیر باشد. وی اضافه کرد: یکی از تقسیم‌بندیهای اموال، تقسیم مال به‌عین و منفعت است. در خصوص امکان وقف عین، همه حقوقدانان اجماع دارند. این در حالی است که در خصوص منفعت، این اجماع وجود ندارد. عسگرنیا در ادامه عنوان کرد: در تعریف عین میتوان گفت، مالی است که موجودیت آن قابل‌رؤیت و نیز وابسته به چیز دیگری نیست بنابراین به‌عنوان‌مثال، زمین، آب‌سردکن، ابنیه، گلخانه و برگه سهام جزو اعیان تلقی می‌شوند.
طبیعتاً بر اساس اقتضای عقد وقف، مالی را میتوان مورد وقف قرارداد که استفاده از آن با بقای مال، امکان‌پذیر باشد. وی اضافه کرد: یکی از تقسیم‌بندیهای اموال، تقسیم مال به‌عین و منفعت است. در خصوص امکان وقف عین، همه حقوقدانان اجماع دارند. این در حالی است که در خصوص منفعت، این اجماع وجود ندارد.
سهامداران میتوانند سهام خود را وقف کنند
وی تأکید کرد: همان‌طور که اشاره شد، برگه سهام جزو اعیان محسوب میشود؛ چراکه وجود خارجی داشته، دارای ارزش اقتصادی و اصولاً قابل نقل‌وانتقال است. این وکیل پایه‌یک دادگستری بیان کرد: شاید گفته شود برگه سهام به‌طور ذاتی فاقد ارزش است. حتی اگر چنین باشد این برگه مؤید ارزش مالی آن بوده و دارای اعتبار است و از سویی، قانون‌گذار در قانون یکی از شروط وقف را قابل قبض و اقباض بودن مال موقوفه تعیین کرده است. در مورد سهام نیز این قابلیت وجود دارد. وی اظهار کرد: بنابراین درنهایت نتیجه‌ای که از این بحث حاصل میشود، این است که شرکت را (البته با مسامحه در تعبیر؛ زیرا شرکت متشکل از سهام و سایر داراییهای آن است) میتوان وقف کرد. عسگرنیا در توضیح این مطلب گفت: به این معنا که سهامداران اصولاً میتوانند سهام خود را وقف کنند. البته نکته ضروری این است که چون وقف دارای آثار مالی برای شخصیت حقوقی است، مبادرت به وقف سهام یا کل دارایی شرکت، تابع مقررات عمومی و اساسنامه شخصیت حقوقی است.
چه کسانی حقدارند شرکت را وقف کنند؟
این حقوقدان در پاسخ به این پرسش که چه کسانی حقدارند شرکت را وقف کنند، عنوان کرد: سهام یک حق مالی است و اشخاص نسبت به حقوق مالی خود دارای اختیار تام هستند و هر کس میتواند نسبت به دارایی خود تصمیم‌گیری کند. وی افزود: بنابراین حکم اولی و کلی این است که وقف سهام، جایز است و سهامدار، رأساً و شخصاً صلاحیت تصمیم‌گیری دارد که البته اماواگرهایی نیز دراین زمینه وجود دارد؛ زیرا ممکن است با حقوق سایر سهامداران تعارض پیدا کند. عسگرنیا با تأکید بر این‌که آنچه در وهله نخست باید مدنظر قرارداد، اساسنامه و دوم قواعد عمومی کشور است، بیان کرد: تعیین متولی نیز برابر قواعد کلی وقف، امری ضروری است که باید توسط واقف صورت گیرد. لذا سهامداری که سهام خود را وقف می‌کند، دراین خصوص نیز باید در وقف نامه تمهیدات لازم را اندیشیده باشد. وی هم‌چنین در پاسخ به این پرسش که سازمانهای عمومی غیردولتی از قبیل دانشگاه آزاد را چه کسی میتواند وقف کند، اظهار کرد: در خصوص سازمانهای عمومی غیردولتی باید توجه داشت که مقاماتی که طبق اساسنامه سازمان، اختیارات لازم جهت تصمیم‌گیری در مورد مسائل مختلف شخص حقوقی رادارند، از قبیل هیأت امنا یا مجامع عمومی نیز امکان تصمیم‌گیری در مورد وقف را خواهند داشت.منبع: میزان
