نباید چیزی از مردم مخفی بماند!

«بدانید، حقی كه شما بر عهده ی من دارید این است كه چیزی را از شما مخفی ندارم، جز اسرار جنگ را، و كاری را بی مشورت شما نكنم، جز اجرای حكم خدا. حقی را كه از آن شماست از موعد خود به تأخیر نیفكنم، و تا به انجامش نرسانم از پای ننشینم، و حق شما را به تساوی دهم.»

سیاست امام علی علیه السلام شفافیت بود!

نهج ‏البلاغه بعد از قرآن کریم، مهمترین کتاب دنیای اسلام، می باشد. در نهج البلاغه اصول حکومت و زمامداری با رویکردی اسلامی بر اساس شفاف سازی امور، به تفصیل شرح داده شده است.

«شفافیت» یكی از شاخص های حكومت علوی، است. منظور از شفافیت این است كه اطلاعات لازم به آگاهی مردم رسانده شود و آنان در جریان انجام كارهای دولت بر اساس صداقت، قرار بگیرند. با توجه به این شاخص، برخی محققان می گویند:

سیاست امام علی علیه السلام اعلام برنامه ها و علنی ساختن تصمیماتش بود. هر تصمیمی كه گرفته می شد به مردم اطلاع می داد، به طوری كه اگر شخصی وارد جامعه اسلامی می شد، می توانست در اندك مدتی شیوه حكومتی امام را درك كند، و با برقرار ساختن ارتباط میان اجزا و چارچوب های آن، به شكلی منطقی از حكومت دست یابد و مهمتر از آن، به تطبیق میان واقعیت ها و آنچه به صورت تئوری و نظریه در مورد حكومت از سوی منابع دینی ارائه شده است، بپردازد.

نباید چیزی از مردم مخفی بماند!

امام علی علیه السلام با توجه به این شاخص، می فرمایند: «بدانید، حقی كه شما بر عهده من دارید این است كه چیزی را از شما مخفی ندارم، جز اسرار جنگ را، و كاری را بی مشورت شما نكنم، جز اجرای حكم خدا. حقی را كه از آن شماست از موعد خود به تأخیر نیفكنم، و تا به انجامش نرسانم از پای ننشینم، و حق شما را به تساوی دهم.»

همان گونه كه ملاحظه می شود، خدا محوری در تعریف و تبیین شاخص شفافیت نیز نقش دارد؛ یعنی در تبیین شفافیت امور حكومتی نیز اراده خداوند نقش اساسی دارد. آنچه را خداوند دستور دهد كه به صورت شفاف ابلاغ شود، حكم رانان در حكمرانی شایسته وظیفه دارند ابلاغ كنند، و اگر ابلاغ نكنند سرزنش می شوند.

ازاین رو، خداوند به پیغمبر صلی الله علیه و آله دستور می دهد كه حكمرانی حضرت علی علیه السلام را به مردم ابلاغ كن، و اگر ابلاغ نكنی رسالتت را به اتمام نرسانده ای. (مائده/ 67) شواهد تاریخی نشان می دهد كه رسول خدا صل الله علیه و آله حضرت علی علیه السلام را به عنوان جانشین خود در امر حكومت، در روز هجدهم ذی حجه در منطقه غدیر خم به صورت شفاف اعلام نمودند.

کسی که در پی فرصت طلبی از قدرت است!

اگر مدیران حکومتی، مدیریت و مقام خود را فرصتی بدانند که در اختیار آنها قرار گرفته و آنها باید از این فرصت و امکانات برای دست یابی به منافع مشروع و غیر مشروع خویش استفاده کنند، انواع و اقسام مفاسد اقتصادی و پنهان کاری، در نظام های اداری پدید خواهد آمد؛ کسی که در پی فرصت طلبی از قدرت است از شفافیت واهمه دارد!

یکی از راهبردهای اصلی امیر مؤمنان حضرت علی علیه السّلام در مبارزه با فساد، پنهان کاری های حکومتی و پیشگیری از آن ها، اصلاح نگرش مدیران نسبت به مدیریت، بود.

آن حضرت در موارد مختلف این نکته را به کارگزاران خویش گوشزد می کرد، که قدرت را فرصتی برای به دست آوردن منافع شخصی خود ندانند بلکه آن را امانتی الهی بشمارند که برای آن باید در پیشگاه خداوند و مردم پاسخگو باشند؛

امیر مؤمنان حضرت علی علیه السّلام در نامه ای به «اشعث بن قیس» می نویسد:

«کاری که در دست توست، طعمه (و فرصتی برای چپاول) نیست، بلکه امانتی است بر گردن تو.»

و به كارگزارش در بصره، می فرماید: «ابوالعبّاس! خدایت بیامرزد. در آنچه بر زبان و دست تو جاری می گردد، خوب باشد یا بد، كار را به مدارا كن، كه من و تو در مسئولیت كاری كه انجام می دهی شریكیم.»

کلام پایانی

حكمرانی شایسته دارای شاخص های بسیاری است و ما تنها به شاخص «شفافیت» و «پاسخگویی»، اشاره کردیم. شهید مطهری می نویسد: در منطق كتاب شریف نهج البلاغه، امام و حكمران امین، پاسبان حقوق مردم و مسئول (پاسخگو) در برابر آنهاست.

- نهج البلاغة، نامه 5، نامه 18، خطبه 50.

سیری در نهج البلاغه، مرتضی  مطهری ،ص128.

-بررسی تطبیقی نظریه حكمرانی خوب با آموزه ها و سیرة حكومت امام علی علیه السلام، ص16. حسین زاده بحرینی