آیا «مونا لیزا» سفلیس داشته است؟

گاردین نوشت: تحقیقات جدید نشان می‌دهد «لیزا دل‌جیوکُندو» با پرتره معروف «مونالیزا» یا «لبخند ژکوند» مدل نقاشی «لئوناردو داوینچی» از دارویی ترکیبی از «ترشح حلزون» استفاده می‌کرده که در آن دوران برای درمان بیماری سفلیس استفاده می‌شده است.

محققان در بررسی‌های اخیر به این نتیجه رسیده‌اند که مونا لیزا مدل نقاشی معروف «لبخند ژکوند» اثر لئوناردو داوینچی به بیماری سفلیس مبتلا بوده است.

گاردین: تحقیقات جدید نشان می‌دهد «لیزا دل‌جیوکُندو» با پرتره معروف «مونالیزا» یا «لبخند ژکوند» مدل نقاشی «لئوناردو داوینچی» از دارویی ترکیبی از «ترشح حلزون» استفاده می‌کرده که در آن دوران برای درمان بیماری سفلیس استفاده می‌شده است.

راز مونا لیزا چیست؟ لبخند ابهام‌آمیز ژکوند در حالی که چشمان قهوه‌ای‌اش را به سمت چپ چرخانده انگار کسی به محدوده دیدش وارد شده باشد. این تابلوی جالب و مشهور در سال 1503 میلادی توسط داوینچی خلق شد. ارتباطی که با شخصیتی گریزان برقرار می‌شد. جورجیو واساری در قرن شانزدهم ادعا کرد که داوینچی نوازنده‌ها و دلقک‌ها را برای ایجاد لبخند ژکوند به خدمت گرفته بوده است. والتر پَتِر در عصر ویکتوریا بر این عقیده بود که ژکوند شبیه یک خون‌آشام تصویرگری شده و محققان امروزی از جمله «مارسل دوشامپ» گهگاه صورت مونا لیزا را به عنوان یک «دوجنسه» فرض می‌کنند اما جدیدترین تحقیقات خبر از سفلیسی بودن او می‌دهند.

این تصویر شاید رویایی و غیرواقعی به‌نظر برسد اما پرتره یک انسان واقعی است. «لیزا جراردینی» همسر یک بازرگان فلورانسی با نام «فرانچسکو دل جیوکُندو» و مدل نقاشی داوینچی بود.

ازینرو او همسر بازرگانی بود که در عصر «ماکیاولی» در فلورانس زندگی می‌کرد. زندگی زنان در دوره رنسانس ایتالیا در هاله‌ای از ابهام قرار دارد فقط چند پرتره از داوینچی و دیگر هنرمندان گوشه‌ای از زندگی زنان آن دوران را نشان می‌دهد.

بسیاری اسناد نشان دهنده زندگی «دل جیوکوندو» در آن دوران است. برای مثال در یکی از دفاتر حساب و کتاب ثبت شده که او از عطاری عصاره ترشح حلزون خریداری کرده است. در آن زمان این دارو برای مصارف پزشکی استفاده می‌شده که تحقیقات جدید نشان می‌دهد که برای درمان بیماری‌های مقاربتی جنسی از جمله سفلیس استفاده می‌شده است. این دارو تا قرن هجدهم همچنان برای درمان سفلیس استفاده می‌شده و کتاب‌های پزشکی آن دوران به طور مشخص به ارزش پزشکی آن اشاره کرده‌ و آن را با نام لاتین «Pharmacopœia pauperum» و نوع ترکیب آن آورده‌اند.

طبق اسناد به دست آمده مونا لیزا از سال 1503 به مدت یک دهه به صورت مرتب این دارو را خریداری کرده است. این درحالیست که آن دوران اوج شیوع بیماری سفلیس در اروپا بود. بسیاری در آن زمان بر این عقیده بودند که ملوانان کریستف کلمب پس از کشف آمریکا در سال 1492 میلادی این بیماری را به اروپا آوردند.

زمانیکه پَتِر مونا لیزا را با یک خون‌آشام مقایسه کرد چیزی وهمناک و بیمارگونه را می‌شد ارتباط جنسی و مرگ را در شاهکار داوینچی دید. اگر این را تصور آتشین دوره ویکتوریایی پَتِر بنامیم از برداشت «اندی وارهول» نقاش بزرگ چه باید گفت که در سال 1963 تابلویی سیاه و سفید از نسخه مونالیزا خلق کرد که سیاهی زیرپوستی شاهکار طلایی داوینچی را نشان می‌داد. در تابلوی وارهول از زیبایی مونالیزا عاریه می‌گیرد و اشاره‌ای می‌کند به مالیخولیایی که در پس لبخند ژکوند است. سایه‌های دور چشمان نیز نمایانگر بیماری اوست و نور مایل به سبز صحنه هم نشان از بیماری می‌دهد.

چنانچه تابلوی مونالیزا پرتره کسی است که بیماری سفلیس داشته، اینها نشانه‌هایی از بیماری و مرگ را القاء می‌کنند. و نیمچه لبخند ژکوند تصدیقی از بیماریست و این پیام ترسناک با تحلیل زگموند فروید از لئوناردو داوینچی مطابقت کامل دارد.

فروید در کتابش در سال 1910 با عنوان «لئوناردو داوینچی و خاطره‌ای از دوران کودکی» می‌گوید:"داوینچی نه تنها یک نقاش بوده بلکه مطالعات علمی‌اش را که بسیاری از آنها از تخلیه روابط ذهنی جنسی‌اش نشات می‌گرفته را در دفاترش ثبت می‌کرده است.

شاید فروید اگر امروز می‌بود خوشحال می‌شد بشنود شواهدی از بیماری سفلیس در مونالیزا کشف شده است. هرچند در کتاب زیگموند فروید اشتباهات زیادی در مورد لئوناردو داوینچی عنوان شده است. هرچند به یقین بیماری در پس لبخند به ظاهر زیبای ژکوند نهفته است، لبخندی که با تحسین بینندگان همراه است. با این وجود، بیماری سفلیس نیز به نظر نمی‌رسد بر بزرگی این شاهکار خدشه‌ای وارد کند.

منبع: فارس مترجم: علیرضا سپهوند