نگاه، سکوت و سخن

همه افراد دوست دارند بدانند آیا رفتارشان متعادل و نیکو است یا خیر؛ به‌خصوص در همان برخورد اول، و شاید برای تشخیص همین موضوع کتاب‌های روانشناسانه فراوانی مطالعه کنند.

بخش خانواده ایرانی تبیان

اما واقعا چه معیارهایی در نخستین شرایط رویارویی و نخستین روزهای آشنایی با افراد می‌تواند معیار و ملاكی برای شناخت قرار گیرد؟ در نخستین واكنش‌ها، به كدام نمادهای اخلاقی بیشتر توجه كنیم و كدام ویژگی را در وجود خود بیشتر تقویت كنیم و به آن بها دهیم؟

نخستین ویژگی‌ها كه بداهتا مورد دقت قرار می‌گیرند، 3 ویژگی نگاه، سكوت و سخن هستند و این سه، نشانه كنترل آدمی بر نفس و برازندگی اخلاقی در وجود اوست.

انسان متعادل نگاه خویش را كنترل می‌كند؛ نه خیره به دیگران نگاه می‌كند كه موجب آزار آنان شود و نه بی‌توجه به دیگران است. نگاهی متعادل، نه چنان ژرف و نه از سر بی‌تفاوتی. چشم می‌پوشاند از هر آنچه نباید؛ نه اینكه چشم خویش را از دیدن باز‌دارد، كه می‌‌بیند، اما نگاه خویش را از نابهنجارها منصرف می‌كند.

همچنین اختیار كلام در دست اوست؛ بهنگام سخن می‌گوید و بهنگام سكوت می‌كند؛ هرچند كفه ترازوی زبان انسان متعادل، همواره به سمت سكوت سنگینی می‌كند. او بیشتر می‌‌شنود و پند می‌آموزد؛ اما به گاه نیاز سخنی بلیغ و رسا و از سر آگاهی بر زبانش جاری می‌‌‌شود. شناخت جایگاه سكوت و سخن از مهم‌ترین ویژگی‌‌های انسان متعادل است. گفتار انسان متعادل موجب آزار دیگران نمی‌شود و بر پایه دانش و آگاهی است.

در حقیقت خردمند آنجا كه از سودمندی كلامش اطمینان نداشته باشد، لب به سخن نمی‌گشاید و سكوت می‌كند. پس در حقیقت انسان متعادل، سكوت و سخنش در هاله‌ای از حكمت پیچیده است. امام‌علی(ع) در كلامی نیكو این مطلب را بیان فرموده‌اند: «همه خوبی‌ها در 3 خصلت گرد آمده است: نگاه، سكوت و سخن. پس هر نگاهی كه مایه عبرت نباشد سهو است و هر سكوتی كه با اندیشیدن همراه نباشد غفلت است و هر سخنی كه یاد خدا در آن نباشد لغو. پس، خوشا آنكه نگاهش عبرت باشد و سكوتش اندیشه و سخنش ذكر خدا و بر گناه خویش بگرید و مردم از گزند او در امان باشند».