تبیان، دستیار زندگی
سلول های گیاهی با دارا بودن دیواره ی سلولی در برابر تغییرات غلظت محیط اطراف شان مقاوم هستند و در صورتی كه غلظت داخل سلول كمتر از محیط اطراف باشد، آب تا حجم مشخصی از سلول می تواند وارد شود...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : زینب باقری
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اندازه‌ گیری غلظت سلول ‌های گیاهی و جانوری، جلسه دوم

اندازه‌ گیری غلظت سلول ‌های گیاهی و جانوری، جلسه دوم
هدف: بررسی پدیده اسمز و عوامل مؤثر بر آن

حداقل زمان مورد نیاز برای انجام پروژه: 2 هفته

هزینه برآوردی: كم‌هزینه

سطح دشواری: متوسط

همانطور که در جلسه قبل اشاره شد برای مشاهده پدیده اسمز نیاز به غشای نیمه تراوا داریم مثل غشای پلاسمایی در سیب زمینی و تخم مرغ. 

سیب زمینی:

سلول‌های گیاهی با دارا بودن دیواره‌ سلولی در برابر تغییرات غلظت محیط اطراف ‌شان مقاوم هستند و در صورتی كه غلظت داخل سلول كمتر از محیط اطراف باشد، آب تا حجم مشخصی از سلول می ‌تواند وارد شود. همچنین در صورت خارج شدن آب از سلول بواسطه قرار گرفتن در محیط غلیظ‌، سلول گیاهی برخلاف سلول جانوری دچار تغییر حجم زیادی نخواهد شد. در این آزمایش از تغییرات جرم قطعه‌های سیب‌زمینی می‌خواهیم غلظت درون سلول را تخمین بزنیم. بدین منظور  سیب ‌زمینی نسبتاً بزرگی انتخاب نموده، آن را پوست كنده و بشویید. از وسط سیب زمینی قطعه ‌ای به ضخامت 3 سانتی ‌متر جدا كنید. با استفاده از لوله فلزی توخالی با قطر حداقل 5/0 سانتی‌متر استوانه ‌های كوچكی از سیب زمینی ببرید. سعی كنید تمام استوانه ‌های بریده شده یك‌شكل و هم ‌‌اندازه باشند. حداقل 12 قطعه جدا كنید. و همه آن ها را وزن كرده و جرم هر كدام را تخمین بزنید. هر دو قطعه را در یكی از محلول ‌های تهیه شده بیاندازید و درِ بشر را با روكش پلاستیكی ببندید، سپس به مدت یك روز بشر را در دمای اتاق و در جای تاریكی قرار دهید. بعد از این زمان، جرم قطعات را اندازه گرفته و اختلاف آن را با حالت اول بدست آورید. نتایج بدست آمده را در جدول نتایج یادداشت كرده و نمودار اختلاف جرم بر‌حسب غلظت محلول را رسم نمایید.

اندازه‌ گیری غلظت سلول ‌های گیاهی و جانوری، جلسه دوم

تخم مرغ:

شش عدد تخم مرغ را به طور جداگانه در ظرف ‌های محتوی سركه قرار دهید، به صورتی كه تخم مرغ به طور كامل در ظرف غوطه ‌ور شود. 3 تا 4 روز لازم است تخم مرغ‌ ها در این  وضعیت قرار گیرند تا پوسته كلسیمی آنها حل شود. بعد از آنكه پوسته كاملاً حل شده، به آرامی آنها را از بشرها خارج  و هر یك را در محلول‌ هایی كه قبلاً تهیه كردید قرار دهید.

اندازه‌ گیری غلظت سلول ‌های گیاهی و جانوری، جلسه دوم

جرم یكی از تخم مرغ ‌ها را قبل از قرار دادن در محلول اندازه بگیرید و یادداشت نمایید. لازم به ذكر است، برای انتقال تخم مرغ در این وضعیت می ‌توانید از تكه‌ای پارچه استفاده نمایید. درِ بشرها را را با روكش پلاستیكی ببندید و یك‌ شبانه روز آنها را در جای خنك و تاریك قرار دهید. بعد از زمان سپری شده جرم تخم مرغ‌ ها را اندازه بگیرید و اختلاف آن را با حالت اول بدست آورید. نتایج به‌دست آمده را در جدول نتایج یادداشت كرده و نمودار تغییرات جرم تخم‌مرغ (محور عمودی ) را بر حسب غلظت (محور افقی) رسم كنید.
اندازه‌ گیری غلظت سلول ‌های گیاهی و جانوری، جلسه دوم

اندازه‌ گیری غلظت سلول ‌های گیاهی و جانوری، جلسه دوم

جدول ثبت نتایج

اندازه‌ گیری غلظت سلول ‌های گیاهی و جانوری، جلسه دوم

اندازه  گیری غلظت سلول  های گیاهی و جانوری، جلسه دوم نتایج قابل مشاهده

بیشترین جرم اندازه ‌گیری شده، در غلظت %0 محلول است و نمودار تغییرات جرم بر حسب غلظت به صورت نزولی خواهد بود. نقطه‌ای كه نمودار محور طول ‌ها (x) را قطع می ‌كند برابر با غلظت درون سلول است.

سؤالاتی كه بعد از انجام آزمایش می ‌توانید به آنها پاسخ  دهید:

1- در چه غلظتی جرم قطعات سیب ‌زمینی یا تخم مرغ ثابت باقی ‌مانده است؟

2- اگر هر دو آزمایش را انجام داده ‌اید، علت تفاوت دیده شده را شرح دهید.

این پروژه را چگونه می‌ توان ادامه داد؟

1- محلول‌ هایی با غلظت ‌های دیگری تهیه كنید (مثلاً غلظت ‌های   01/0 تا 1/0 و یا غلظت‌ های بیش از %5/0) و آزمایش را در غلظت‌ های جدید تكرار كنید.

2- از مواد دیگری برای تهیه محلول استفاده كنید (به‌عنوان نمونه اگر در این آزمایش از شكر استفاده كرده ‌اید، می‌ توانید از نمك استفاده كنید) و در صورت متفاوت بودن نتایج علت را شرح دهید‌.

منابع

1- كتاب مرجع بیولوژی كمپبل (شیمی حیات جلد اول) ویرایش نهم ترجمه خانه ‌زیست‌شناسی - انتشارات خانه زیست‌ شناسی.

2- مستطاب فیزیولوژی، چرا غازها چاق نمی ‌شوند؟ اریك ویدمر - ترجمه كسری حسنی - هانی گودرزی - اندیشه‌سرا 138.5

* در سایت زیر اطلاعات بسیار كامل و جذابی در مورد سلول به‌شما می ‌دهد:

/http://learn.genetics.utan.edu

آزمایش پیشنهادی: بررسی سرعت عبور مولكول‌های مختلف از عرض  غشای سلول

هدف: در پایان به این پرسش‌ پاسخ داده خواهد شد:

یا اندازه‌ی مولكول در نفوذپذیری غشاء و سرعت عبور آنها تأثیر دارد؟

پروژه‌ی پیش‌نیاز: اندازه‌گیری فشار اسمزی در سلول‌های گیاهی و جانوری

غشاء سلول دارای ویژگی نفوذپذیری انتخابی است و در مورد مولكول‌ های مختلف متفاوت عمل می ‌كند به‌عنوان نمونه در مورد مولکول ‌های کوچک و غیر باردار، آنها را بر اساس شیب غلظت عبور می ‌دهد. اما از آنجایی كه مولکول ‌های کوچک نیز از نظر اندازه با یکدیگر متفاوتند سرعت عبور آنها از عرض غشا یكسان نخواهد بود.

دانستنی ‌های مورد نیاز برای انجام پروژه

- چگونه می‌توان در شرایط ایزوتونیک عبور مولکول ‌ها را بر اساس شیب غلظت از عرض غشای پلاسمایی بررسی نمود؟

- سرعت عبور مولكول‌ های مختلف از غشاء به چه عواملی بستگی دارد؟

مواد و وسایل مورد نیاز

- گلیسرول

- گلوكز

- الكل

- لوله‌ آزمایش (بهتر است از لوله‌ های خیلی باریك استفاده كنید)

- یك فرد شجاع پرخون

- پنبه

- لنست

- كرنومتر

مراحل انجام پروژه

محلول %3/0 از گلوكز، الكل و گلیسرول را تهیه نمایید و 2 میلی‌ لیتر از هر محلول را در لوله‌ های آزمایش جداگانه‌ ای بریزید و برچسب بزنید. لوله‌ ها را در جالوله ‌ای قرار دهید. كاغذ روزنامه ‌ای را در پشت جالوله‌ ای به صورت عمودی ثابت كنید. بهتر است برای هر محلول، آزمایش را جداگانه انجام دهید. یكی از انگشتان فردی شجاع را ضدعفونی كرده و با لنست سوراخ كنید. چهار قطره از خون را به لوله‌ آزمایش اول اضافه كنید و همزمان دكمه‌ شروع كرنومتر را فشار دهید. از این لحظه به بعد با دقت به محلول نگاه كرده و زمانی كه نوشته‌ ها‌ی روزنامه قابل خواندن شد، زمان را نگه‌ داشته و عدد به‌دست آمده را ثبت كنید. این‌كار را برای دو محلول دیگر نیز انجام دهید و نتایج به‌دست آمده را با هم مقایسه كنید.

غلظت محلول درون سلول‌های خونی 3/0 درصد است، به‌همین علت، سلول دچار تورم یا چروكیدگی نخواهد شد. مواد استفاده شده می‌ توانند بر اساس شیب غلظتشان از عرض غشاء عبور نموده و وارد سلول شوند. در این صورت تعادل غلظت دو سمت تغییر كرده و آب نیز وارد سلول می ‌گردد، تا جایی كه سلول همولیز شده و بترکد. تركیدن سلول زمانی است كه شما می ‌توانید نوشته ‌های روزنامه را بخوانید. هر چقدر جرم مولكولی كمتر باشد، ماده راحت ‌تر از عرض غشاء عبور كرده و سلول سریع‌ تر همولیز می‌ شود. در آزمایش شما، همولیز به ترتیب در کدام لوله ‌ها انجام می ‌شود؟

جرم مولكولی مواد را اندازه بگیرید و نتایجتان را تفسیر نمایید.

مطالب مرتبط:

اندازه‌ گیری غلظت سلول ‌های گیاهی و جانوری، جلسه اول

اندازه‌ گیری غلظت سلول ‌های گیاهی و جانوری، جلسه دوم

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: زینب باقری

تنظیم: زینب شاه مرادی