تبیان، دستیار زندگی
طبق آمارهای حاصل از سرشماری و تحقیقاتی که در زمینه موضوعات جمعیت شناسی صورت گرفته، ایران هم اکنون در شرایط پنجره جمعیتی قرار دارد، وضعیتی که می توان آنرا یک فرصت طلایی تلقی کرد. چرا که با پیر شدن جمعیت، به زمستان جمعیتی می رسیم و شاید فرصتی برای استفاده ب
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

برای ورود به سونامی سالمندی آماده شویم

طبق آمارهای حاصل از سرشماری و تحقیقاتی که در زمینه موضوعات جمعیت شناسی صورت گرفته، ایران هم اکنون در شرایط پنجره جمعیتی قرار دارد، وضعیتی که می توان آنرا یک فرصت طلایی تلقی کرد. چرا که با پیر شدن جمعیت، به زمستان جمعیتی می رسیم و شاید فرصتی برای استفاده بهینه از این فرصت جمعیتی را نداشته باشیم.

فاطمه ناظم زاده-بخش اجتماعی تبیان

برای ورود به سونامی سالمندی آماده شویم

ایران، کشوری با جمعیت جوان

کشور ما در طی سه دهه گذشته، شاهد تحولات چشمگیری در زمینه جمعیت بوده است.

تحولاتی که شاید متاثر از برنامه ریزی و تصمیم گیری هایی بود که جمعیت ایران را دچار تحول کرد، تحولی که باید در بستر طولانی مدتی از زمان شکل می گرفت ولی در ایران، خیلی سریع اتفاق افتاد.

موضوع تحولات جمعیت در کشورهای مختلفی وجود دارد و اگر در رابطه با آن، برنامه ریزی مناسبی صورت نگیرد، می تواند منشا چالش های فراوانی برای دولت و کشور قلمداد شود؛ آنچه مهم است اینکه از تحولات جمعیتی در راستای آینده سازی کشور بهره برد.

هرچند کشور ما در حال حاضر،در شرایط پنجره جمعیتی (جمعیت جوان) قرار دارد و به عنوان فرصتی طلایی باید از آن استفاده شود ،اما از هم اکنون باید به فکر پیری جمعیتی و ورود به میان سالی جمعیت بود و سیاست های جمعیتی را جدی گرفت تا ضمن استفاده از جمعیت جوان کشور به عنوان یک پنجره و فرصت، برای زمان میان سالی جمعیت هم برنامه ریزی مناسب انجام شود.

بحران انفجار جمعیت

در سال 2014 ایران باروری کل 1،8 و رتبه 146 را در بین 224 کشور را داشت در حالی که در سال 1907 باروری کل 6،4 و رتبه آن زمان ایران هم 70 بود.

یکی از بحث های داغ در اوایل قرن کنونی، به موضوع بحران انفجار جمعیت مربوط می شود. موضوعی که به نظر می رسد دیگر معنایی به آن شکل ندارد. حتی می توان اینطور بیان کرد که در حال حاضر، به سمت بحران کمبود جمعیت در حرکت هستیم که از این حالت به عنوان "زمستان جمعیتی" یاد می شود. این بدان معناست که جریان کاهش موالید در اغلب کشورهای جهان، در حال وقوع است.

گفته می شود که طی چهار دهه‎ گذشته، تعداد خانواده‎های سالم و با ثبات رو به کاهش است و جوامع مختلف را با نوعی عدم تعادل در زمینه‎های مختلف از جمله تعداد و ساختار جمعیت، مواجه کرده است. در کشور ما هم این اتفاق رخ داده است. در سال 2014 ایران باروری کل 1،8 و رتبه 146 را در بین 224 کشور را داشت در حالی که در سال 1907 باروری کل 6،4 و رتبه آن زمان ایران هم 70 بود.

کاهش موالید به چه علت؟

به نظر می سرد که کاهش موالید در کشور ما، دلایل مختلفی می تواند داشته باشد.هر چند به طور کلی این اتفاق می تواند یکی از دستاوردهای دنیای مدرن باشد اما این دلیل در کنار وضعیت معیشتی و اقتصادی خانواده ها، می تواند دلیلی برای عدم موالید تلقی شود.

در حال حاضر در جامعه ما، سن ازدواج بالا رفته است و از طرف دیگر، تعداد طلاق ها رو به افزایش است و آن عده هم که در سنین بالاتری ازدواج می کنند احتمالا به تولد تنها یک فرزند، بسنده می کنند.

باروری و زاد و ولد دربستر خانواده اتفاق می افتد و بقای نسل و تولید مثل یکی از کارکرد های اصلی خانواده است، بنابراین ابتدا باید زمینه تشکیل خانواده فراهم شود و ازدواج ها به موقع اتفاق بیفتد و ازدواج ها هم پایدار باشند. در حال حاضر از یک سو سن ازدواج بالا رفته و از سوی دیگر درصد طلاق ها افزایش یافته و این به معنای ناپایداری خانواده است

به این ترتیب دلایل ذکر شده می توانند موجب بروز اتفاقات تازه ای در جامعه باشند. وقتی سن ازدواج بالا می رود می تواند به این معنا باشد که نگرش جوانان به ازدواج، دچار تردید شده و به همین خاطر و به دلیل ترس از طلاق، به هم خانگی بدون ازدواج روی می آورند. به طور کلی روحیه راحت طلبی هم در میان جوانان رشد بی رویه داشته و همین امر هم می تواند موجب عدم فرزندآوری زوج ها یا اقدام به این امر در سنین بالاتر، باشد.

این در حالی است که تداوم چنین روندی برای آینده کشور مخرب و زیان بار است.

تشویق به افزایش جمعیت

برای حل مشکل زمستان جمعیتی، گفته می شود که باید خانواده ایرانی را به افزایش جمعیت تشویق کنیم. بیان این عبارات در حالیست که در شهر تهران، در ازای هر سه ازدواج، یک طلاق به ثبت رسیده و در استان البرز این آمار  بالاتر است. در چنین شرایطی چطور می توان جامعه را به سمت تولید نسل حرکت داد و تشویق کرد؟

دکترمشفق(مدرس جمعیت شناسی) در این رابطه می گوید : باروری و زاد و ولد دربستر خانواده اتفاق می افتد و بقای نسل و تولید مثل یکی از کارکرد های اصلی خانواده است، بنابراین ابتدا باید زمینه تشکیل خانواده فراهم شود و ازدواج ها به موقع اتفاق بیفتد و ازدواج ها هم پایدار باشند. در حال حاضر از یک سو سن ازدواج بالا رفته و از سوی دیگر درصد طلاق ها افزایش یافته و این به معنای ناپایداری خانواده است.(2)

آنچه مهم است اینکه به راهکارهایی در جهت ثبات خانواده بیندیشیم که وقتی این امر مهم محقق شود، باعث می شود که خانواده در مسیر طبیعی خود حرکت کند.

بی تردید نمی توان خانواده ای که در آن ثبات وجود ندارد را به فرزند آوری تشویق کرد که همین امر هم موجب بروز آسیب های دیگری خواهد شد.

پی نوشت: 1و 2- "سونامی زمستان جمعیتی در راه است" ایرنا، 1395