والدین و فرزند پروری

تمامی پدر و مادرها مایل اند فرزندشان طوری رفتار کند که به او افتخار نمایند و اگر چنین نباشد با دیدن کودکی که رفتار مناسبی دارد از فرزند خود گله می کنند. تأثیر وراثت و محیط بر رشد موضوعی است که همواره دانشمندان بدان پرداخته اند و پدر و مادر باید بپذیرند ژن هایی که به فرزند خود انتقال داده اند. همچنین نوع مراقبت و فرزندپروری‌شان در سلامت جسمی، رفتار و شخصیت کودک شان تأثیرگذار است همچنین هر کودکی موجودی منحصر به فرد است که میزان رشدش با دیگران حتی برادر و خواهرهایش تفاوت دارد.

پدر و مادرها معمولاً در تربیت فرزند خود از شیوه هایی استفاده می کنند که در مورد آنان اعمال شده است. اگر پدر و مادر به شیوه یکسانی پرورش یافته باشند. در انتخاب شیوه پرورشی فرزند خود مشکلی نخواهند داشت اما اگر شیوه پرورش شان یکسان نباشد در انتخاب شیوه پرورشی فرزند خود دچار اختلاف شده و مجبور به تعدیل در نظرات خودند.

توصیه می شود والدین نسبت به نیازهای فرزند خود حساس باشند در هر موقعیتی نیازهای وی را تشخیص داده با توجه به شرایط، پاسخ مناسبی به او بدهند؛ توانایی کودکشان را در نظر بگیرند و کارهایی را که از عهده انجام آن بر می آید را به او یاد بدهند تا انجام دهد مثل غذا خوردن بدون کمک دیگران یعنی توقع آنان از فرزندشان در حد توان وی باشد؛ وی را کنترل کنند؛ در روابط خود با فرزندشان با محبت، گرم، منطقی و قاطع باشند؛ تنبیه نکنند؛ برایش محدودیت بگذارند ولی خواسته های خود را به فرزندشان تحمیل نکنند بلکه از او حمایت نمایند چنین والدینی تمایل دارند مراقبت فرزندشان را به کسی بسپارند که گرم و با محبت از تحصیلاتی در زمینه مراقبت از کودک برخوردار باشد، قدرت طلب نباشد. زیرا مراقبت با کیفیت بالا موجب رشد شناختی بهتر، پیشرفت زبان و مهارت اجتماعی بالاتر در کودکان می‌گردد مخصوصاً برای کودکانی که در خطر احتمالی بیشتری قرار دارند.

تأثیر خصوصیات شخصیتی و اعتقادی پدر و مادر در فرزند پروری

اهداف والدین در اجتماعی کردن و نیز عقایدشان در مورد کودکان و شیوه های فرزند پروری به طور عمده حاصل فرهنگ آنان می باشد برای مثال اطاعت از مراجع قدرت و احترام به آنان به طور سنتی بین اعضاء طبقه کارگر ارزش بسیاری دارد. در نتیجه والدین این طبقه معمولاً فرزندان خود را تحت کنترل دارند، مقتدر و مستبد هستند و به ندرت نظر فرزند خود را مورد توجه قرار می دهند و برای قواعد و درخواست های خود دلیل نمی آورند برعکس والدین طبقه متوسط و بالاتراند که موفقیت، خلاقیت و استقلال فرزندشان برایشان اهمیت بیشتری دارد و نیز حس کنجکاوی و تسلط بر خود را در آنان تقویت می کنند. پس در کل دموکرات تر هستند و در رفتار با فرزند خود پذیراتر می باشند، رفتار گرمتری دارند، برایشان استدلال می آورند و برای مقرراتی که وضع می کنند بیشتر دلیل می آورند. شیوه های پدر و مادر و روش های انضباطی شان بی شک تحت تأثیر خصوصیات شخصیتی و سیستم اعتقادی آنان است والدین سالم و بالغ در مقایسه با والدین نابالغ و ناسلام معمولاً یا حساسیت و مهربانی بیشتری به نیازهای کودکان توجه می کنند و این نوع فرزند پروری موجب امنیت عاطفی، استقلال، توانایی اجتماعی و پیشرفت هوشی می گردد. والدینی که اعتماد به نفس دارند، به دیگران اعتماد دارند و معتقدند که می توانند به اوضاع مسلط شوند با فرزند خود رابطه گرمی دارند، وی را می پذیرند و احساس می کنند به حال فرزند خود مفید هستند.

اعتقادات والدین در مورد انگیزه ها و توانایی‌های کودکان در روش های انضباطی آنان موثر است اگر مادری فکر کند دختر سه ساله اش بچه دیگری را عمداً اذیت نکرده است از کارش ناراحت نمی شود و او را تنبیه کند و یا بخواهد رفتار وی را تغییر دهد. حال اگر گمان کند قشقرق کودکش به دلیل خودمحوری با کم عقلی اوست. احتمالاً سعی خواهد کرد واکنش او را مهار کند.

برخی پدر و مادرها معتقدند که کودکان سازنده و خودنظم جو هستند و از طریق تجربه و آزمایش یاد می‌گیرند، بنابراین درباره ی بسیاری از مسائل با فرزند خود حرف می زنند و از آن ها سوالات زیادی می پرسند و در نتیجه آنان را به تفکر و استدلال وا می دارند. برعکس والدینی که فکر می کنند کودکان یاد گیرندگان منفعلی هستند مستقیماً آنها را هدایت می کنند، دستور می دهند و در نتیجه به احتمال کمتری موجب برانگیختن رشدشناختی در آنان می شوند.

تأثیر سطح تحصیلات پدر و مادر در فرزند پروری

سطح تحصیلات پدر و مادر شدیداً در رشد اجتماعی، عاطفی، و هوشی؛ همچنین در رفاه اقتصادی و سلامت جسمی فرزندشان تأثیر دارد. سطوح بالای تحصیلات پدر و مادر با آمادگی ورود به مدرسه بین خردسالان رابطه دارد. پدر و مادر با تحصسلات بالاتر عمیقاً به تکالیف خانه و مدرسه فرزندشان علاقمند هستند. این پدر و مادرها دوست دارند وقت بیشتری را صرف کتاب خواندن برای فرزندشان کنند، به همین دلیل فرزندانشان قبل از ورود به مدرسه از مهارت های سوادآموزی برخوردارند. همچنین این والدین دوست دارند وقت زیادی را با فرزند خود به گردش های آموزشی و تربیتی بگذرانند.

کودکانی که پدر و مادرشان از تحصیلات بالاتری برخوردارند به احتمال خیلی زیاد مراقبت های پزشکی و بهداشتی کافی را دریافت می کنند و در محیط های امن و حمایت گری زندگی می نمایند؛ از هوش بالاتری برخوردارند؛ بخوبی می توانند از طریق زبان تفکر خود را به دیگران منتقل کرده و متوجه دیدگاه دیگران شوند؛ استدلال منطقی، حافظه و تخیل خوبی دارند؛ و اجتماعی تر هستند.

کودکانی که تحصیلات پدر و مادرشان در سطح مدرسه ابتدایی است، احتمال زیادی دارد که قبل از شش سالگی فقر و تنگدستی را تجربه کنند. کودکانی که از مادران نوجوان بدنیا می آیند به احتمال زیادتری با وزن کمتری بدنیا می آیند، در دوران نوزادی می میرند، مادرانشان مراقب دوره بارداری و هنگام تولد خوبی را دریافت نمی کنند، یا از مادرانی به دنیا می آیند که سیگاری هستند، آنها به احتمال خیلی زیاد نیازهای کودکشان را با تأخیر برآورده می کنند کودکان چنین مادرانی نمرات رشد شناختی کمتری می‌گیرند، عملکرد درسی بدتری دارند، و در خانه و مدرسه مشکلات رفتاری نشان می دهند.

خردسالانی که مادران نوجوان دارند به احتمال خیلی زیاد در درک و فهم زبان و زبان بپانی مشکل دارند و در خانه ای زندگی می کنند که از نظر محیطی برانگیزنده و تحریک کننده نیست توصیه می شود این پدر و مادرها هم برای خودشان و هم به خاطر فرزندانشان برای ادامه تحصیل در کلاس های شبانه مدرسه ثبت نام نمایند، همچنین از مشاوره و حمایت خانوادگی و اجتماعی استفاده کنند.

به طور خلاصه شناخت های پدر و مادر، استنتاج  شان در باره رفتار کودک و انگیزه ها و اعتقادات و جهت‌گیری اجتماعی آنان عوامل تعیین کننده مهمی در روش های فرزندپروری و انضباطی والدین محسوب می شود. البته عقاید مربوط به دوران کودکی و فرزندپروری ثابت باقی نمی ماند زیرا ممکن است در نتیجه بزرگ کردن یک کودک در نظر گرفتن تفاوت بین خواهرها و برادرها و شنیدن توصیه‌های والدین با تجربه تر با مشورت با افراد متخصص بطور اصولی تغییر کند.

بایستی به این نکته توجه کرد که روابط رضایت بخش و حمایت کننده زناشویی موجب می شود تا همسران هریک نقش های خود را به عنوان پدر و مادر راحت تر بپذیرند. بهتر است والدین از راهنمایی و مشاوره متخصصان تربیت کودک بهره گیرند و از طریق خواندن کتاب های مفید به آگاهی خود در این زمینه بیافزایند.

منبع: ماهنامه کودک ، شماره 115 ، عاطفه دبیری ، کارشناس ارشد کودکان استثنایی و استاد دانشگاه