گشت زنی در فضای مجازی

اکنون شرایط به گونه ایست که وسیله های ارتباط جمعی، به عضوی از خانواده برای افراد تبدیل شده اند و جایگاه خاصی در جهت اطلاع رسانی و فرهنگ سازی درهر جامعه ای، دارند. ابزاری که به افراد جامعه کمک می کنند تا با آگاهی و اطلاعات بیشتری حرکت کنند. ابزاری که بر تعاملات میان شهروندان، تاثیرگذار است و می تواند به کنش ها، جهت دهی داشته باشد.

فاطمه ناظم زاده-بخش اجتماعی تبیان

شبکه های اجتماعی، پلی میان مردم

گشت زنی در شبکه های اجتماعی، به عادت زندگی روزمره اغلب افراد جامعه، تبدیل شده است. کم نیستند افرادی که در مکان های عمومی، به دنبال رمز وای فای می گردند و یا حتی در مهمانی و جمع های خانوادگی هم، نمی توانند از گشت زنی های اینترنتی خود، دست بردارند. به نظر می رسد بخشی از این ماجرا به قدرت این شبکه ها در ایجاد ارتباط میان افراد، مربوط می شود. مثلا اینکه این شبکه ها می توانند میان افراد، احساسات عاطفی و روانی مشترکی برقرار  سازند. هرچند در این رابطه تردیدی نیست که این شبکه ها، دو بعد مثبت و منفی دارند که لازم است به هر دو جنبه توجه شود.

وقتی به جنبه مثبت عملکرد این شبکه ها، بیندیشیم، احتمالا به این نتیجه خواهیم رسید که می توانند به افراد کمک کنند تا در مسیر درست و صحیح حرکت کنند و بستر پیدایش هنجارها و ارزش های تازه اجتماعی و تغییر در شیوه رفتار افراد را فراهم نمایند.

رسانه ها در پیدایش عادات تازه، شکل گیری فرهنگ های جدید منطقه ای و جهانی و تغییر در رفتار و خلق و خوی انسان نیز سهمی بزرگی بر عهده دارند.

اینترنت، یکی از رسانه های مهم و امروزی است که نقش مهمی را در ارتباطات جمعی و فرا منطقه ای ایفا می کند. این پدیده مرزهای جغرافیایی را درنوردیده و با سرعت زیاد در اطلاع رسانی و تبادل اطلاعات و ایجاد حلقه های ارتباطی ایفای نقش می کند. اگر در گذشته های نه چندان دور، بسیاری از افراد برای تصمیم گیری های خود از جمله انتخاب شغل یا خانه مناسب و... از افراد صاحب نظر کمک می گرفتند، امروزه به مدد ورود فناوری ای به نام اینترنت این تصمیم گیری ها دستخوش تغییرات اساسی شده است. (1)

اینترنت، موجب تحکیم روابط اجتماعی می شود؟

اما وقتی سخن از اینترنت و ابزارهای ارتباطی به میان می آید، این سوال در ذهن ایجاد می شود که به راستی اینترنت و پست الکترونیکی موجب تحکیم روابط اجتماعی می شوند؟

شواهد متعددی وجود دارند که نشان می دهند پاسخ به این سؤال مثبت است؛ این موضوع در زمان بروز بحران ها و در مواقعی که

مردم از اینترنت و شبکه های اجتماعی برای دعوت کردن به انجام یک حرکت دسته جمعی استفاده می کنند، وضوح بیشتری پیدا می کند.

اکنون اوضاع به گونه ایست که اگر قرار باشد شعاری مطرح شود و یا پیام خاصی به گوش مردم برسد، نیازی به داشتن بلند گو و شیپور نیست، بلکه کافیست آن پیام با شکل و شمایلی آراسته و حساب شده، در شبکه های اجتماعی به اشتراک گذاشته شود تا به طور تدریجی به ایجاد یک جریان و راه افتادن یک موج خروشان در جامعه منتهی شود.

شبکه های اجتماعی، تحولات و بحران های اجتماعی

اگر از تمامی  تأثیرات و نقش های مثبت و منفی شبکه های اجتماعی بر افراد و جوامع، عبور کنیم، مسأله ای که اهمیت بسیاری در بحث شبکه های اجتماعی داشته است، نوعی سیطره پنهان است که روابط انسانی را به شدت، تحت تاثیر خویش، ساخته است.

تسلطی که به موجب آن، جوامع کنونی به طور داوطلبانه و یا غیرداوطلبانه، به عضویت شبکه های اجتماعی در می آیند و ابعاد خصوصی زندگی روزمره خود را هم، به واسطه این شبکه ها با دیگران به اشتراک می گذارند.

به این ترتیب موقعیت و بستری ایجاد می شود که امکان وجود کنترل کامل تری بر روابط اجتماعی افراد در جوامع مختلف، صورت گیرد.

از این رو، سردمداران و مدعیان حاکمیت استعماری در دنیا، برای کنترل هر چه بیشتر افکار عمومی جوامع، علاوه بر گسترش رسانه ها، به تعاریف جدیدی از روابط انسانی نیز دست یافته اند تا سیطره خویش را تکمیل سازند. به این ترتیب امکان رصد کردن افکار عمومی و ذهنیت یک جامعه، به آسانی فراهم شده است و همین امر موجب می شود تا در وقوع بحران های اجتماعی با موضوعات مختلف سیاسی و اجتماعی، دخالت های برون مرزی هم وجود داشته باشد.

تقریباً می توان گفت که بیشتر شبکه های اجتماعی مطرح در دنیا، از سوی مؤسسات مطرح و وابسته به ایالات متحده آمریکا تأسیس و حمایت شده اند ؛ طراحی این شبکه ها به گونه ایست که از ویژگیهای جذاب و مناسبی برای کاربران برخوردار است و همین امر موجب می شود که کاربران در اقصی نقاط دنیا، رغبتی برای عضویت و فعالیت در شبکه های اجتماعی داخلی نداشته باشند.

به دلیل استقبال بی نظیر و گسترده کاربران از این شبکه ها و بازدید دائمی هر یک از آنان از صفحه های خود، این شبکه ها موفق شده اند تا نقش بسیار مؤثر و گسترده ای را در ایجاد اجتماعات، تحولات و بحران ها، با اغراض صحیح یا ناصحیح داشته باشند؛

همچنان که اطلاع رسانی خوب و مناسب از همین طریق نیز توانسته است در جلوگیری از بروز بحران ها و حوادث مؤثر واقع شود. بنابراین آنچه مهم است اینکه راهکاری مناسب در جهت مقابله با بروز بحران ها، وجود داشته باشد.

با استفاده صحیح و فعالیت به موقع در شبکه های اجتماعی، می توان در جهت تبدیل بحران ها به فرصت، و تبدیل ناهنجاری ها به یک هنجار ارزشی و فرهنگی، گام برداشت و به ایجاد فضای مثبت و سالم، در این زمینه، کمک کرد.

پی نوشت: 1- "نقش شبکه های اجتماعی در ایجاد و مهار بحران ها"، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، 1395