قسمت اول: 1368/7/7

• عناصر تشکیل‎دهنده مشروطیت به ‎عنوان درآمد انقلاب 57

گوینده BBC: انقلاب نقطه آغاز ندارد، تحولی تند است در امتداد تاریخ. از این‎رو ریشه‎های ایران را باید در تحولات پیشین جست، که شاید مهمتر از همه نهضت مشروطه باشد. ایران با نهضت مشروطه به جهان نو گام نهاد و آرمان‎های مشروطیت، یعنی استقلال، آزادی و حکومت قانون، پس از 70 سال آرمان‎های انقلاب بود.

بعد از این مقدمه صدای امام خمینی پخش می‎شود: «تاکنون مردم ایران، تحت فشار بودند و مملکت ما استقلال هم نداشت. ما می‎خواهیم به مملکت استقلال بدهیم و به مردم هم آزادی و حکومت اسلامی هم یک جمهوری است، مثل سایر جمهوری‎ها، قانونش قانون اسلام است.»

گوینده BBC: این‎که شاه در ماه‎های آخر سلطنتش از آرمان‎های مشروطه یاری می‎جست، حاکی از خاطره زنده مشروطیت در ذهن مردم ایران بود.

سیطره خارجی، استبداد و انحطاط تازگی نداشت، اما بحران‎های مالی و اقتصادی اسباب نارضایتی شدید مردم شد و زمینه نهضت مشروطه را فراهم آورد.

در بخش اول و درباره نهضت مشروطه با کریم سنجابی، احسان نراقی، هما ناطق و محمدعلی جمالزاده مصاحبه کردند و بخش‎هایی از این گفت‎وگو پخش شد.

قسمت دوم: 1368/7/14

• کارشکنی محمدعلی‎شاه در استقرار مشروطه و وقوع اختلاف در میان مشروطه ‎خواهان.

گوینده BBC: پس از مرگ مظفرالدین شاه، محمدعلی‎میرزا ولیعهد جسور که برای سلطنت بر نظامی استبدادی بار آمده بود و با مشروطه همدلی نداشت، شاه شد.

بدزبانی محمدعلی‎شاه با سیدجمال‎الدین واعظ، تنها گوشه‎ای از مخالفت شاه با مشروطه‎خواهان بود. محمدعلی‎شاه حتی نمایندگان مجلس را به مراسم تاج‎گذاری خود دعوت نکرد. اما مجلسیان وادارش کردند تا به قانون اساسی سوگند وفاداری یاد کند. با تصویب قانون اساسی و متمم آن، کار اولین مجلس شورای ملی ایران آغاز شد.

هما ناطق: مجلس اول یکی از آزادترین و مترقی‎ترین مجلس‎هایی بود که ما در سیر تاریخ ایران داشتیم و مهم بود. چون افکار مختلف کنار هم می‎نشستند و اقشار مختلف، یعنی روحانی کنار عنصر چپ، عنصر چپ کنار عنصر مشروطه‎خواه، عنصر مشروطه‎خواه کنار عنصر استبدادطلب، کنار یکدیگر می‎نشستند.

گوینده BBC: در چنین جوی تعریف آزادی و عدالت، اهم مباحث مجلس بود.

روشنفکران و متجددان که از دموکراسی‎های اروپایی الهام می‎گرفتند، بیشتر بر آزادی تکیه می‎کردند و روحانیون و سنت‎گرایان بر عدالت. اما به گفته احسان نراقی در خود مجلس، عدالت بیشتر هوادار داشت.

با شکست محمدعلی‎شاه، مشروطه‎خواهان به تصفیه‎حساب با طرفداران استبداد پرداختند. شاید مهم‎ترین قربانی، شیخ فضل‎الله نوری بود. شیخ چون نیات مشروطه‎خواهان را خلاف‎شرع می‎دید، به جرگه مستبدان پیوسته بود.

مشروطه شکست خورد، اما آن‎گونه که دکتر سیف‎پور فاطمی، مورخ و نماینده پیشین مجلس، نقل می‎کند نتایج عینی هم به بار آورد.

(صفحه چهار هما ناطق)

قسمت سوم: 1368/7/21

- جنگ جهانی اول و اشغال ایران؛

• کودتای اسفند 1329 رضاخان و سید ضیا تا انقراض قاجاریه.

مهدی بازرگان: از ابتدای قاجاریه تا زمان حال می‎شود گفت بدترین دوران ایران، دوران احمدشاه بوده؛ از نظر اقتصادی، از نظر فرهنگی، مخصوصا از نظر امنیت. بعد از انقلاب مشروطیت و مشروطه‎شدن، آن قدرت و مرکزیت و روش آن‎ها از بین رفت. روش جدید روشی بود که هنوز جا نیفتاده بود. یکی از مبلغان آزادی یا مشروطیت، کسانی‎که در آن انقلاب سهم داشتند، علما بودند، علما پای‎شان را گذاشتند کنار. آن‎ها دیگر دخالت نداشتند. آن سیاستمدارانی که باعث مشروطیت بودند، چون قانون اساسی نوشته بودند، آن‎ها هم یا کنار رفتند یا سرگرم بازی‎های سیاسی و آن مشکلات یا اعمال قدرت شدند... خصوصا که نفوذ افکار غربی و علوم هم، مسائلی و مشکلاتی و سئوالاتی در برابر ایمان و اعتقادات مردم به‎وجود آورده بود، که این را روحانیت آن زمان نمی‎توانست جواب بدهد. چون مجهز نبود. بنابراین بین طبقات درس‎خوانده ایمان و اعتقادات مذهبی و علایق و شور و این‎ها خیلی کم شده بود.

گوینده BBC: روسیه یکی از قوای اشغالگر در پایان جنگ اول بین‎المللی دچار دگرگونی تند شد... به معاهدات دوران تزاری پایان داد. اما نیروی خارجی دیگر، یعنی انگلستان برای پیش‎گیری از نفوذ نیروی انقلابی شوروی قرارداد 1919 میلادی را با وثوق‎الدوله به امضا رسانید.

کودتای سوم اسفند 1299 روی داد و به این ترتیب دوران نوینی در تاریخ ایران شروع شد. گرچه رهبر سیاسی کودتا سید ضیاءالدین طباطبایی بود که رییس‎الوزرا شد، اما قدرت اصلی در دست وزیر جنگ، یعنی رضاخان سردار سپه بود.

رضاخان در چهار سال وزارت جنگ و رییس‎الوزرایی، زمام امور را شخصا قبضه کرد و مجلس و دولت را مطیع خود کرد. اما شیوه به قدرت رسیدن او را سال‎ها بعد آیت‎الله خمینی، یکی از دلایل اصلی مخالفتش با سلسله پهلوی عنوان کرد:

«از ابتدا که رضاشاه کودتا کرد. با فشار و سرنیزه با نظامی و با پشتیبانی انگلیسی‎ها سلطنت قاجار را منقرض و با همان سرنیزه مجلس درست کرد؟ بدون این‎که ملت هیچ دخالتی داشته باشد و قانون اساسی را با همان سرنیزه تغییر داد. پس از اول، تشکیل این حکومت سلطنت پهلوی یک تشکیل غیرقانونی بود و مخالف با میل ملت.»

گرچه مشاوران اصلی سردار سپه خواهان تأسیس جمهوری در ایران بودند، اما به گفته دکتر سیف‎پور فاطمی، «جمهوری» مخالفان سرسختی در ایران داشت. یک سال و نیم طول کشید، تا این‎که در نهم آبان 1304 سلطنت قاجاریه منقرض شد و مجلس مؤسسان برای اولین مرتبه در ایران تشکیل شد و رضاخان را به سلطنت پهلوی انتخاب کردند و به این ترتیب سلسله پهلوی در ایران تأسیس شد.

قسمت چهارم: 1368/7/28

- تأسیس پهلوی، از آغاز استبداد کبیر تا سقوط رضاخان و کارنامه اعمال او.

گوینده BBC: برای رضاشاه که بر اشراف و قاجاریه فائق آمده بود و سران قبایل را رام کرده بود، تنها نهاد قوی علما بودند و به گفته مهندس بازرگان، رضاشاه اندک ‎اندک به تضعیف علما پرداخت.

مقاومت علما در برابر رضاشاه، بر شدت عمل رضاشاه افزود. رضاشاه در ایران نوینی که می‎خواست بسازد، به تشویق مشاورانش، از طرفی از «ایران باستان» و از طرفی «غرب» الهام می‎گرفت.

احسان نراقی: در این شکی نیست که انگلیسی‎ها آوردنش. خیلی هم مرعوب انگلیس‎ها بود، ولی در عین‎حال شاید هم خیلی نمی‎خواست همیشه این حالت را نگه دارد... دلش می‎خواست مستقل باشد، منتها این‎قدر آلودگی داشت که نمی‎توانست.

قسمت پنجم: 1368/8/5 

- اشغال ایران پس از شروع جنگ جهانی دوم و اخراج رضاشاه از ایران؛

- اوضاع سیاسی ایران، آزادی، تشکیل احزاب و پیدایش حزب توده در 1320.

گوینده BBC: پنجم شهریور 1320، به نیروهای ایران فرمان ترک مقاومت داده شد.

نیروهای شوروی و انگلیس که از چند جبهه وارد ایران شده بودند به هم پیوستند، ارتش نوپای ایران تار و مار شد.

آیت‎الله خمینی در این سال‎ها مدرس حکمت و عرفان در حوزه علمیه قم بود. او کتاب‎های عرفانی بسیار نوشته، ولی به‎طبع نرسانده بود. گرچه کتاب «کشف‎الاسرار» او در رد مخالفان و دفاع از اسلام نامش را به خارج از حوزه برد. اما سیاسی‎ترین چهره مذهبی سال‎های بعد کنار آیت‎الله کاشانی، نواب صفوی بود.

قسمت ششم: 1368/8/12

- آغاز سلطنت محمدرضا پهلوی؛

- نخست‎وزیری قوام و ترفندهای او برای حل بحران آذربایجان و اخراج روس‎ها؛

• آغاز زمزمه ملی شدن نفت.

سیف‎پور فاطمی: محمدرضا 21 ساله بود و تمام عمر، تحت فشار پدر مقتدر و سخت‎گیر بود... وقتی به سلطنت رسید، بغض و دشمنی و عداوت مردم نسبت به این فامیل زیاد بود، روزی نبود که تمام روزنامه‎های تهران مملو از حمله و شکایت مردم نباشد. چون یک‎مرتبه در شکایات باز شد.

قسمت هفتم: 1368/8/19 

- نهضت ملی کردن نفت و نخست‎وزیر مصدق.

بازرگان: روحانیت ایران با ملی شدن نفت و با این مسأله به اصطلاح قیام ملت ایران برای کوتاه کردن دست استیلای خارجی در هیأت و کسوت شرکت نفت نظر متحد و خیلی منسجم و مشخصی اتخاذ نکرده بود و نظریات مختلف بود.

فاطمی: انگلیسی‎ها شروع کردند با فشار اقتصادی و بلوکه کردن پول‎های ایران در لندن، به دولت ایران فشار بیاورند. از نظر فروش نفت هم در سرتاسر جهان - هر جا میسر بود - جلوگیری کردند و همه‎جا فروش نفت ایران را تحریم کردند.

(صفحه 9 کشاورز - روحانی)

قسمت هشتم: 1368/8/26

- قیام ملی 30 تیر و نخست‌وزیری مجدد مصدق؛

- فشارهای خارجی علیه دولت مصدق و اختلاف‌های داخلی جناح مصدق و کاشانی؛

- کودتای 28 مرداد و سقوط دولت مصدق.

قسمت دهم: 1368/9/10

- روی کار آمدن کندی و تحمیل فضای باز سیاسی در ایران در سال 1338؛

- نخست‌وزیری امینی با اصرار آمریکا و رقابت امینی با شاه تا سقوط امینی و به‌دست گرفتن اصلاحات توسط شاه؛

• تشکیل جبهه ملی دوم و نهضت آزادی و روابط جبهه ملی با امینی.

قسمت یازدهم: 1368/9/17

- موقعیت آیت‌الله بروجردی؛

- مناسبات روحانیت و شاه؛

• نهضت انجمن‌های ایالتی و ولایتی در سال 41 و چگونگی مطرح شدن آیت‌الله خمینی.

قسمت دوازدهم: 1368/9/24

- از قیام 15 خرداد تا تبعید آیت‌الله خمینی؛

• نقش روحانیت و گروه‌های ملی و دیدگاه‌های رهبران حکومت.

قسمت سیزدهم: 1368/10/1

• شکل‌گیری گروه‌های مسلح چریکی از سال 43 به بعد و شدت گرفتن خشونت و استبداد حکومت.

قسمت چهاردهم: 1368/10/8

- دروازه تمدن بزرگ و بلند پروازی‌های اقتصادی شاه؛

- افزایش درآمد نفت، اتخاذ سیاست‌های نوین اقتصادی و مشکلات اقتصادی، اجتماعی ناشی از آن؛

- عدم تناسب ظرفیت‌های کشور با شتابزدگی در مدرنیزاسیون و توسعه؛

• فسادهای مالی در هیأت حاکمه، زمینه‌ساز نارضایتی و بحران.

قسمت پانزدهم: 1368/10/15

- روابط ایران و آمریکا قبل و بعد از روی کار آمدن کارتر در سال 1355؛

• آغاز فضای باز سیاسی در ایران، پس از به قدرت رسیدن کارتر در آمریکا.

قسمت شانزدهم: 1368/10/22

- روش استبدادی و تشدید نارضایتی‌ها؛

- چگونگی و فلسفه تشکیل حزب رستاخیز در سال 1354 و انحلال آن در سال 1357؛

- اعتراض‌ها و عریضه‌نویسی‌های ملیون، فشارهای بین‌المللی بر شاه و برکناری هویدا؛

• تعارض‌ها و دو گانگی‌های فرهنگی در جامعه.

قسمت هفدهم: 1368/10/29

- سیر جریان روشنفکری از مشروطه تا انقلاب اسلامی و زمینه‌های فکری و فرهنگی انقلاب؛

- ارزیابی نقش شریعتی در انقلاب.

قسمت هجدهم: 1368/11/6

- وضعیت ارتش از زمان تأسیس (سال 1305) تا انقلاب اسلامی (1357) و ضعف‌های درونی و ساختاری آن؛

- بررسی دلایل خنثی شدن کارایی ارتش در مقابله با انقلاب.

قسمت نوزدهم: 1368/11/13

- ولایت فقیه پایه نظری حکومت اسلامی؛

- چگونگی انتقال پیام‌های امام خمینی به ایران و اثرات و بازتاب‎های درگذشت حاج سیدمصطفی خمینی.

قسمت بیستم: 1368/11/20

- مقاله استعمار سرخ و سیاه، آتشی در خرمن شاه؛

- درگذشت حاج مصطفی خمینی و تشدید مبارزه؛

- کبریت انفجار در قم و آغاز رویارویی شاه و مخالفان.

قسمت بیست‌ویکم: 1368/11/27

- گسترش قیام به شهرهای مختلف کشور و اعلام حکومت نظامی؛

- حادثه سینما رکس آبادان، سقوط دولت آموزگار و روی کار آمدن دولت شریف‌امامی؛

- راهپیمایی مهم عید فطر سال 1356.

قسمت بیست‌ودوم: 1368/12/4 

- واقعه کشتار 17 شهریور 57 (جمعه سیاه) و پیامدهای آن و بی‌اعتبار شدن راه‌حل‌های سیاسی و مسالمت‌آمیز؛

• تزلزل ارتش و تحولات سریع روانی - سیاسی.

قسمت بیست‌وسوم: 1368/12/11 

  - پیامدهای جمعه خونین؛

- روی کار آمدن شریف‌امامی؛

- گسترش اعتصاب‌ها و اعتصاب کارکنان صنعت نفت؛

- انتشار سند خروج ارز توسط صاحب‌منصبان (26 شهریور) و اثر مخرب آن علیه رژیم؛

- عقب‌نشینی‌های پی‌درپی شاه.

قسمت بیست‌وچهارم: 1368/12/18 

- مهاجرت امام خمینی به پاریس و تسریع روند انقلابY

- مذاکره‌های نیروهای ملی با امام خمینی در پاریس و انتشار بیانیه سه ماده‌ای رهبر جبهه ملی؛

قسمت بیست‌وپنجم: 1368/12/25 

- روی کار آمدن دولت نظامی ازهاری؛

- بحران تنازع بقا در درون رژیم شاه و بازداشت عده‌ای از مقامات وفادار رژیم شاه ازجمله هویدا؛

- اظهار ندامت و پوزش شاه در مقابل ملت.

قسمت بیست‌وششم: 1369/1/3

- وضعیت روحی شاه؛

- سردرگمی هیأت حاکمه آمریکا و بلاتکلیفی شاه در برابر حوادث انقلاب.

قسمت بیست‌وهفتم: 1369/1/10

- عجز و ضعف ساواک در مقابله با انقلاب؛

- ماه محرم و راهپیمایی سرنوشت‌ساز تاسوعا و عاشورای سال 1357.

قسمت بیست‌وهشتم: 1369/1/24

- آخرین تلاش‌‌های شاه برای روی کار آمدن یک دولت ملی و انتقالی.

قسمت بیست‌ونهم: 1369/1/28

- سقوط دولت نظامی ازهاری و چگونگی نخست‌وزیری بختیار؛

- بحث‌های درونی جبهه ملی درباره نخست‌وزیری بختیار و اخراج او از جبهه؛

- تشکیل کنفرانس سران چهار کشور صنعتی غرب در گوادلوپ.

قسمت سی‌ام: 1369/1/31

- موقعیت ارتش مقابل انقلاب و مأموریت ژنرال هایزر آمریکایی به ایران برای حفظ وحدت ارتش؛

- مشکلات دولت بختیار و ارتش.

قسمت سی‌ویکم: 1369/2/7

- روی کار آمدن دولت بختیار؛

- خروج شاه از ایران و جشن و سرور مردم برای فرار شاه.

قسمت سی‌ودوم: 1369/2/14

- تشکیل شورای نیابت سلطنت؛

- تشکیل شورای انقلاب؛

- استعفای رییس شورای نیابت؛

- تاکتیک‌های بختیار؛

- تظاهرات اربعین، نمایش قدرت انقلاب و پایان کار رژیم.

قسمت سی‌وسوم: 1369/2/21

- ماجرای سفر بختیار به پاریس جهت مذاکره با امام خمینی، انگیزه‌ها و عوامل آن؛

- بازگشت امام خمینی به ایران و مجبور شدن دولت و ارتش به بازگشایی فرودگاه؛

- بازتاب بازگشت امام خمینی در حکومت و مردم.

قسمت سی‌وچهارم: 1369/2/28

• انتصاب دولت موقت انقلاب از سوی امام خمینی و مرحله انتقال قدرت.

قسمت سی‌وپنجم: 1369/3/4

- زمزمه‌های کودتا؛

- پیوستن همافران و ارتشیان به انقلاب؛

- آغاز درگیری مسلحانه مردمی 19 بهمن تا فروپاشی ارتش.