درست کردن هرباریوم، جلسه دوم
هدف: در این پروژه می خواهیم گام به گام یک هرباریوم کوچک بسازیم که در گذر زمان از گزند آفات در امان باشد.
حداقل زمان مورد نیاز برای انجام پروژه: 2 هفته
هزینه برآوردی: کم
سطح دشواری: آسان
ادامۀ روش کار...
مرحله دوم: پرس و خشک کردن گیاه
بعد از خارج کردن گیاهان از کیسه ها باید آنها را تمیز نمود و تمام زواید اضافی و خاک اطراف بدنه و زوائد زیر زمینی آن را زدود. سپس نوبت به پرس نمونه می رسد که این مرحله را می توان مهم ترین قسمت برای تهیه نمونه های هرباریومی دانست. دستگاه پرس گیاه را می توانید خودتان با استفاده از قطعات تخته سه لایی که به صورت شطرنجی درست شده اند و کمربند سگک دار بسازید. این نوع پرس سبک و قابل حمل بوده و تهویه نیز در آن به خوبی صورت می‌گیرد.
ابتدا روی قطعه زیرین پرس تعدادی کاغذ خشک کن و یا تعدادی صفحه روزنامه قرار دهید. خشک کن ها کاغذهای ضخیمی هستند که رطوبت نمونه گیاهی را جذب می کنند. کاغذ های روزنامه باید اندکی از اندازه پرس کوچک تر باشند. سپس نمونه را در وضعیتی مطلوب برای خشک شدن بر روی روزنامه قرار دهید. باید توجه داشت که حالت و چگونگی قرار دادن نمونه لای کاغذ اهمیت زیادی دارد و باید در انجام این کار نهایت دقت را به عمل آورد، زیرا شکل نهایی نمونه وابسته به چگونگی قرار دادن نمونه در داخل کاغذ است. در صورتی که نمونه ها کوچک بوده چندین نمونه را در یک روزنامه قرار دهید و درصورتی که نمونه بلند بوده و در یک صفحه پرس جا نگرفت می توان آن را به شکل V، N و W درآورد تا فضای کمتری اشغال کند و یا ضمن یادداشت طول گیاه می‌توان قسمت بالایی و پایینی آن را به طور جداگانه پرس کرد.
در مورد ساقه های گوشتی و یا برگ های بزرگ می توان آنها را به دو نیم تقسیم نمود و نیمی از آن را پرس کرد. در گیاهان پیوسته گلبرگ نیز حداقل یکی از گل ها را شکافته و تعداد پرچم و مادگی را مشخص كنید.
بعد از پهن کردن گیاه بر روی روزنامه با در نظر گرفتن اینکه گیاه از شکل طبیعی خود خارج نشده باشد، نمونه را توسط قطعه‌ای از رورنامه بپوشانید و نمونه بعدی را روی کاغذ ها قرار دهید. وقتی ارتفاع طبقات با توجه به طول کمربند به اندازه مناسبی رسید، صفحه دیگر پرس را روی آن قرار دهید و کمربند را سفت کنید.
فشار اعمال شده باید نه آنقدر کم باشد که اندام های گیاه در نتیجه به وجود آمدن فضا های آزاد، جمع و چروکیده شود و نه آنقدر زیاد باشد که موجب متلاشی شدن گیاه و مانع مبادلات هوا شود.
نکته مهم این است که هر چه آبگیری سریع تر صورت گیرد، رنگ برگ ها و گل ها بهتر حفظ می شود.
برای این کار بعد از 12 ساعت پرس را باز کرده تا روزنامه های مرطوب را که خاصیت جذب آب شان کمتر شده با روزنامه های خشک عوض كنید و قبل از بستن دوباره پرس نیز چند دقیقه نمونه ها را در معرض هوای خشک قرار دهید. هر قدر تعویض صفحات زودتر انجام بگیرد، گیاهان سریعتر خشک شده و تغییر رنگ آن ها نامحسوس تر خواهد بود. در هر بار که نمونه ها را بازدید می کنید و دوباره در پرس قرار می دهید باید فشار بیشتری را نسبت به بار قبل اعمال کنید. این عمل را آن قدر ادامه می دهیم تا نمونه ها کاملاً خشک شوند.
مرحله سوم: ضد عفونی کردن نمونه
از آنجا که ممکن است در عده ای از نمونه های جمع آوری شده آفات گیاهی یا جانوری وجود داشته باشد بعد از بازرسی کامل گیاهان خشک و اطمینان از سالم و قابل استفاده بودن آنها عمل ضد عفونی را انجام دهید.
آفات نمونه های هرباریومی شامل کپک و سوسک‌های توتون (Lasioderma serricorne )، نان (Stegobium paniceum) و سیاه قالی (Attagenus piceaus) می باشد که مضرترین آفت سوسک توتون شناخته شده است. برای از بین بردن لاروهای احتمالی این سوسک گیاهان را در جعبه‌های در بسته قرار داده و به مدت 24 ساعت در معرض متیل بروماید(CH3Br)، کربن دی‌سولفید (CSz) و یا کربن تترا کلرید (CCl4) قرار دهید. همچنین می توان از گلوله های کوچک نفتالینی نیز استفاده نمود.
توجه توجه!! در استفاده از هر یک از سموم دقت کافی را داشته باشید. این سموم برای انسان نیز مضر می باشند.
مرحله چهارم: انتقال نمونه به کاغذ مخصوص
در چسباندن گیاه به مقوا سلیقه و ابتکار شما شرط اصلی است :)
بهتر است از مقوا های ضخیم با ابعاد 40 در 30 سانتی متر استفاده شود. گیاه را طوری بر روی مقوا بچسبانید که از حواشی برگه فاصله یکسان داشته باشد؛ ضمن اینکه در گوشه‌ی سمت راست پایین صفحه جای خالی برای نصب برچسب نیز درنظر بگیرید. سعی شود تمام قسمت‌های گیاه نمایش داده شود مثلاً یکی از برگ ها را برگردانده تا هر دوحالت پشت و روی برگ را بر روی مقوا داشته باشید. برای چسباندن نمونه روی برگه می توان از نوارهای باریک چسب کاغذی و یا از چسب چوب استفاده کرد. باید نوارهای چسب کاغذی سفید را به قطعات مناسب بریده و نقاطی از گیاه را که چندان مورد استفاده نیست بر روی برگه چسباند. روش های چسباندن گیاه بر روی برگه های هرباریومی بسیار متفاوت است. حتی می توان ساقه های گوشتی و بخش های حجیم گیاهان را به مقوا دوخت. قسمت های با ارزش و ظریفی همچون دانه ها، میوه ها یا گل‌ها را در بسته های کوچکی قرار دهید و بر روی کاغذ هرباریوم الصاق كنید.
مطالب مرتبط :
بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان. تهیه: مهبان رحیمی فرد
تنظیم: زینب شاه مرادی
