نقش قیام توابین در خونخواهی امام حسین علیه السلام

شیعیان پس از تنها گذاشتن امام حسین علیه السلام در واقعه کربلا و نتایج و آثاری که پس از آن واقعه، توسط حضرت سجاد و حضرت زینب (علیهماالسلام) انتقال یافت، با پشیمانی بسیار تلاش کردند تا با برپایی قیام علیه حکومت وقت،کوتاهی و تقصیر خود را جبران کنند.

سلیمان بن صرد خزاعی که بود؟

سلیمان بن صُرَد بن جون خُزاعی از بزرگان عرب و شیعیان کوفه و صحابی پیامبر، امام علی(علیه السلام)، امام حسن(علیه السلام) امام حسین(علیه السلام)بود. وی در برخی جنگ ها در رکاب امیرمؤمنان(علیه السلام) بود؛ در دوران امام حسن(علیه السلام) نیز از بزرگان شیعه کوفه به حساب می آمد اما با صلح امام حسن با معاویه مخالف بود. نخستین نامه نگاری ها برای دعوت امام حسین(علیه السلام) به کوفه به رهبری او انجام شد، با این حال خود او در نبرد کربلا حضور نداشت. مورخان، دلایل مختلفی برای عدم حضور سلیمان در واقعه کربلا برشمرده اند. پس از شهادت حسین بن علی(علیه السلام)، رهبری قیام توابین را در سال ۶۵قمری بر عهده داشت. این قیام به خونخواهی امام حسین(علیه السلام) شکل گرفت سلیمان در آن به شهادت رسید.

هنگامی که امام حسین(علیه السلام) و اصحاب و یارانش، مظلومانه در کربلا شهید شده و بازماندگانشان به اسارت برده شدند و از میان اسیران سرافراز، شخصیت هایی چون امام زین العابدین، زینب کبرا و ام کلثوم در میان مردم شهرها؛ به ویژه در کوفه سخنرانی کرده و حقانیت امام حسین(علیه السلام) و جنایت کاری یزید و مزدورانش را به اطلاع مردم رسانیدند، یک حالت سرخوردگی و پشیمانی ای در مسلمانان پدید آمد. منتها در شهر کوفه که بزرگ ترین مرکز شیعیان عالم اسلام بود، ندامت و پشیمانی شیعیان، به خاطر عدم نصرت امام حسین(علیه السلام) و تنها گذاشتن وی در کربلا، شدت بیشتری داشت و از این بابت، خودشان را سرزنش کرده و خطاکار می دانستند.

اوّلین جلسه مشورتی

پس از پشیمانی شیعیانی که در واقعه کربلا،به امام حسین علیه السلام (علیه السلام) در سال 61 قمری حضور نیافتند، نخستین گردهمایی توّابین در منزل سلیمان بن صُرَد خزاعی، از اصحاب پیامبر و بزرگان شیعیان کوفه، تشکیل شد. شرکت کنندگان حدود صد نفر از دلیران و بزرگان شیعه بودند و همگی متجاوز از شصت سال داشتند که این عامل سِنّی، دلیل بلوغِ تفکّر مذهبی و پختگی رفتار آنها بود. در نخستین جلسه توّابین، سلیمان به عنوان رهبر نهضت انتخاب شد. شیعیان در طول سال های 61 تا  64 قمری مشغول جمع آوری اسلحه و عضوگیری بودند.

رهبران نهضت

نهضت توّابین تحت رهبری پنج نفر از قدیمی ترین و معتمدترین یاران حضرت علی انجام گرفت که عبارتند از: سلیمان بن صرد خزاعی، مسیب بن نجبه فرازی، عبداللّه بن سعد بن نفیل ازدی، عبداللّه بن والی تیمی و رفاعة بن شدّاد بجلی. به جز از تابعین به شمار می رفتند و همیشه در صف مقدم فعالیت های شیعیان کوفه قرار داشتند و به خاطر خلوص نیت و فداکاری در راه اهل بیت، مورد احترام شیعیان بودند.

مرگ یزید و سقوط کوفه

وقتی خبر مرگ یزید در سال 64 قمری به کوفه رسید، مردم کوفه شورش کردند و عمربن حریث، حاکم کوفه را از قصرش بیرون نمودند و باعبداللّه بن زبیر که در حجاز مدعی خلافت بود، بیعت نمودند.  عبداللّه بن زبیر نیز عبداللّه بن یزید را به فرمانروایی کوفه تعیین کرد و به این وسیله کوفه در اختیار ابن زبیر قرار گرفت. سلیمان بن صرد به شهرهای بصره و مدائن نامه نوشت و از رهبران شیعیان آن شهرها جهت شرکت در خونخواهی سیدالشهداء علیه السلام دعوت نمود. آنها نیز استقبال کردند. قرار شد «جنبش» به صورت پنهانی فعالیت، تبلیغ و جذب نیرو نماید. عده ای را نیز مسؤول جمع آوری اموال و هدایا از جانب شیعیان نمودند تا اسلحه و تجهیزات جنگی را فراهم سازند. زمان شروع نهضت، آغاز ربیع الثانی سال 65 قمری معیّن شد. محلّ تجمع آنها «نخیله» و شعارشان «یالثارات الحسین» بود.
بدین ترتیب واقعه قیام توابین شکل گرفت و به عنوان یک موضوع مهم تاریخی در تاریخ متقدم اسلام،ثبت و ضبط گردید.