ثبت نام میکنند تا جریمه سربازی نرفتن بدهند

برای پسران جامعه ما، سربازی همواره از دغدغه های مهم و اساسی بوده است. دغدغه ای که بر سرنوشت مسیر زندگی آنها، اثر گذار است و موقعیت آنها را در انتخاب شغل و همسر آینده شان، دستخوش تغییراتی می کند.

فرآوری: فاطمه ناظم زاده- بخش اجتماعی تبیان

«همسرم یک سال بعد از ازدواج مان رفت سربازی؛ آموزشی اش تهران بود و اولین باری که با لباس سربازی آمد خانه، همه چیز برای من بامزه بود؛ تا حالا او را کچل کرده ندیده بودم؛ با لباسی که برای من همیشه متعلق به آدم های دیگری بود که در خیابان می دیدم، با آن پوتین های خشک و باابهت شان!»
«سربازی برای من دو واقعیت داشت؛ اینکه مردها باید آموزش ببینند که بتوانند از کشورشان دفاع کنند؛ اما واقعیت دومی که تجربه سربازی برادر و همسرم به من نشان داده این است که وقت زیادی از بهترین روزهای عمر مردها باید برای این کار صرف شود؛ آسیب های این دو سال هم سرجای خودش. رفتن او برای من مثل این بود که می رود توی خلأ و از دنیا جدا می شود، آن هم برای کاری که فکر می کردم تمام آن را می توان در دو ماه و در همان دوره آموزشی یاد گرفت و اتفاقا یادگرفتن آن خیلی هم ضروری است. برای من مثل این بود که زندگی مان وارد یک خواب زمستانی می شود...»....

جای خالی صورت بندی یک مسئله اجتماعی

سالانه حدود 400  هزار پسر ایرانی به سربازی می روند. با توجه به دوساله بودن دوره خدمت سربازی در ایران، می توان گفت همواره حدود 800  هزار سرباز در حال خدمت هستند. دولت هزینه ای بالغ بر دوهزارو 400 میلیارد تومان خرج می کند تا مخارج یک سال آنها را پوشش دهد (هزینه هر سرباز در دوره خدمتش بین 2.5 تا سه  میلیون تومان برآورد می شود). در سال های گذشته که بحث آسیب شناسی مدل فعلی سربازی و تلاش برای شناسایی و معرفی مدل های جایگزین در سطوح مختلف مدیریت،

اجرائی، کار شناسی و تصمیم گیری (نظامی، دولت، مجلس و دانشگاه) مطرح بوده است، همه کار شناسی ها، نظر ها و رویکرد ها مبتنی بر نسبت زندگی مرد ایرانی و سربازی بوده است. تلاش شده در مقام تأیید، نفی یا نقد مدل فعلی، تأثیر سربازی بر زندگی، کار و آینده پسران ایرانی تحلیل و توصیف شود. فقط در مواردی آن هم به صورت اظهارنظرهای کلی، ارتباط پدیده سربازی با خانواده و غالبا از منظر رویکردی هایی چون بررسی تأثیر آن بر افزایش سن ازدواج یا به تعویق افتادن فرزندآوری، توجه نگاه های رسمی را به خود جلب کرده است؛ اما به اینکه زندگی زنان و دختران ایرانی، فارغ از هرگونه منفعتی که جامعه یا حاکمیت بر مبنای نقش های سنتی یا سهم آنها در خانواده تعریف می کند چرا، چگونه و تا چه حد از پدیده سربازی پسران متأثر می شود، چندان توجه نشده و تبدیل به صورت مسئله ای درخور اعتنا، از منظر آسیب شناسی اجتماعی نشده است. تعریف و تبیین نسبت زنان و دختران ایرانی با مقوله سربازی و تأثیری که این دوره دوساله از زندگی پسران بر زندگی و آینده دختران ایرانی دارد، می تواند اولویت هر طرح و راهکاری باشد که این  روزها به عنوان جایگزین برای مدل فعلی سربازی مطرح می شود.

تفکیک جنسیتی حرکت یک نسل

«دختری را تصور کنید که تحصیلات دوره لیسانسش را تمام کرده است. پسری که هم سن وسال و هم نسل اوست با فارغ التحصیلی، به احتمال خیلی زیاد باید برود سربازی؛ چه اتفاقی می افتد؟! دو سال بعد که برگردد، باید به فکر شغل یا ادامه تحصیل باشد. در این مدت آن دختر یا ازدواج کرده که با توجه به مشغول خدمت بودن پسر هم دوره اش؛ احتمال ازدواج با چنین پسری برای او بسیار ضعیف است؛ یا ادامه تحصیل داده و از نظر موقعیت اجتماعی و آکادمیک خود را از طبقه و جایگاه آن پسر منفک کرده است».

 سرهنگ محمدرضا اکبرحلوایی؛ معاون سابق مشمولان و امور معافیت های سازمان وظیفه عمومی کشور با ذکر این مثال چگونگی تأثیر سربازی بر روند جدایی جنسیتی در یک نسل را توضیح می دهد. جدایی که به گفته او از منظر انسجام اجتماعی در میان یک نسل از دختران و پسران ایرانی، تهدیدی جدی محسوب می شود. فرصت ها و امکان های انتخاب همسر، همکار و هم کلاسی را از میان «نسل خود» سلب می کند و دختران را با پسران بزرگ تر از خود و پسران را با دختران کوچک تر از خود در موقعیت های مورداشاره هم حرکت می کند.
حلوایی این اتفاق نامیمون را در بحث ازدواج بسیار آسیب زا می داند؛ بحثی که به اعتقاد او این روزها با داغ شدن کلیدواژه سالمندی بیش از هر زمان دیگری نیازمند چاره جویی است. «نکته جالب این است که این «جداافتادن» در بسیاری موارد حتی با نرفتن و به تأخیرانداختن سربازی از سوی پسران هم اتفاق می افتد. یعنی پسران برای نرفتن به سربازی در وهله اول رو به ادامه تحصیل یا حتی مهاجرت می آورند و در مرحله بعد با طولانی کردن خودخواسته دوره تحصیل، که معمولا به امید گرفتن معافیت انجام می شود؛ هم در مسیر کلی زندگی شان از دختران هم نسل خود جدا می شوند و هم زمان ازدواجشان نیز به تأخیر می افتد».

عده ای که می توانند معافیت بگیرند

جانشین رییس سازمان وظیفه عمومی ناجا از ثبت نام قریب به 160 هزار نفر در طرح جریمه ریالی سربازی در سال جاری خبر داد.
سردار ابراهیم کریمی در گفت وگو با خبرگزاری ایسنا(1/1/1395) درباره ثبت نام طرح جریمه ریالی مشمولان غایب، اظهارکرد:  ثبت نام از متقاضیان این طرح همچنان ادامه دارد و برابر آمارها در سال جاری، تا کنون مجموعا 158 هزار نفر در این طرح ثبت نام کرده اند.
وی درباره تعداد افرادی که کارت خود را دریافت کرده اند نیز گفت:  اکثر افرادی که مبلغ جریمه خود را به

شکل نقدی پرداخت کرده اند کارتشان  را دریافت کرده اند، آن دسته از افرادی هم درخواست پرداخت اقساطی مبلغ جرائم را داشتند پس از آنکه بیش از نیمی از مبلغ را پرداخت کنند می توانند کارتشان را دریافت کنند، برخی دیگر نیز به تازگی ثبت نام کرده و پس از بررسی مدارک و اطلاعاتشان در صورتی که واجد شرایط باشند مراحل بعدی صدور کارت معافیتشان انجام خواهد شد.
البته که این قانون تنها شامل عده ای می شود که هشت سال از غیبت سربازی آنها گذشته باشد و مابقی جوانان، همچنان باید به خدمت سربازی رهسپار شوند.

کلام آخر

بحث و کشمکش در ارتباط با نحوه اجرای خدمت سربازی، سالهاست که در جامعه ما مطرح بوده است و سربازی، دغدغه ثابت همه مشمولان جامعه ماست.
به نظر می رسد در صورتی که قانون خرید خدمت سربازی از ابتدای سن مشمول شدن وضع شود، دغدغه آن دسته از مشمولان که قدرت خرید خدمت را دارند، برطرف شده و آنان می توانند نسبت به این امر اقدام کنند و آن عده هم که از این توانایی برخوردار نیستند به خدمت سربازی می روند و در عوض حقوق قابل قبولی دریافت کنند که بتوانند گذران زندگی و معاش خود را انجام دهند.