توصیه های معنوی و قرآنی برای شب یلدا !

هنگام شب یلدا، جوانان پای صحبت ها و قصه های بزرگسالان می نشینند و از لابه لای داستان ها و قصه هایی که از زبان این گنج های زندگی می شنوند، عبرت ها و درس های بی شماری برای خود می اندوزند.

از جمله رسوم بسیار زیبا و پسندیده ایرانی در شب یلدا ملاقات با خویشاوندان و دوستان و رسیدگی به احوال نیازمندان، به ویژه نیازمندان خویشاوند، از جمله آداب پسندیده و نیکویی است که در پرتو دستورات جامع و کامل اسلام، مردمان شریف ایرانی در شب یلدا و دیگر شب  های طولانی و بلند زمستان به آن اهتمام می ورزند.
در ادامه به مصداق یابی و تطبیق برخی از آداب و رسوم این شب با آیات و روایات و نیز توصیه هایی برای این ایام می پردازیم:

اسراف نکنیم

خداوند در سوره اعراف می فرماید: «کلوا واشربوا ولاتسرفوا انه لایحب المسرفین» (اعراف /29) بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست ندارد.
خداوند برای رفاه و آسایش بندگان خود، نعمت های بسیاری آفریده و به آنها امر فرموده از این نعمت ها استفاده کنند، ولی همواره بکوشند از اسراف کردن بپرهیزند؛ زیرا خداوند اسراف را دوست ندارد.
امام علی (علیه السلام) اسراف کردن را موجب هلاکت دانسته و امام سجاد (علیه السلام) در دعا و مناجات های خود با خدا می فرماید: «و مرا از زیاده روی باز دار و روزی ام را از تلف شدن نگاهدار و دارایی ام را با برکت دادن به آن افزون کن و راه مصرف آن را در کارهای خیر به من بنمایان.»
رسم زیبای دیدار یکدیگر در شب یلدا وقتی زیباتر می شود که با زیاده روی نکردن در مصرف خوراکی ها و تنقلات، بخشی از آنها را به مصرف یتیمان و افراد بی بضاعتی برسانیم که توانایی تهیه چنین اقلامی را در این شب ندارند.

زمستان، بهار مومنان

انسان هایی که عاشق عبادت هستند و از صمیم دل آن را دوست می دارند، تمام وجود خود را وقف عبادت می کنند و هر یک از اعمال و گفتار خود را با نیت تقرب به خداوند انجام می دهند.
روزها و شب های زمستان، بهترین فرصت برای راز و نیاز و مناجات با خداوند است.
امام صادق (علیه السلام) این فرصت نیکو را این گونه معرفی می کند: «زمستان، بهار مومن است. شب هایش طولانی است که برای عبادت نیمه شب از آن کمک می گیرد و روزهایش کوتاه است که برای روزه گرفتن از آن مدد می جوید.»

دیدار با خویشاوندان

خداوند در آیات بی شماری به بندگان خود دستور می دهد خویشاوندان و نزدیکان خود را فراموش نکرده و همواره جویای احوال آنها باشند و آنها را از قطع رحم و رسیدگی نکردن به خویشان برحذر می دارد: وَالَّذِینَ یَصِلُونَ مَآ أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن یُوصَلَ وَیَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ (رعد، 21)
و (خردمندان) كسانى هستند كه آنچه را خداوند به پیوند با آن فرمان داده پیوند مى دهند و در برابر پروردگارشان (بخاطر شناختى كه دارند خشوع و) خشیت دارند و از سختى حساب مى ترسند.
در اهمیّت صله رحم همین بس كه خداوند آن را در كنار ذكر خود قرار داده است. «واتقوا اللَّه الّذى تساءلون به و الارحام»( نساء، 1)
اهمیت صله رحم تا آنجا است كه پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله وسلّم مى فرماید: «صلة الرحم تعمر الدیار و تزید فى الاعمار و ان كان اهلها غیر اخیار؛ پیوند با خویشاوندان شهرها را آباد مى سازد و بر عمرها مى افزاید هر چند انجام دهندگان آن از نیكان هم نباشند.»
در سوره محمد صلى الله علیه وآله وسلّم آیه 22 و 23 مى فرماید: «فهل عسیتم ان تولیتم ان تفسدوا فى الارض و تقطعوا ارحامكم * اولئك الذین لعنهم الله؛ پس (ای منافقان!) اگر روی گرداندید، آیا جز این انتظار می رود که در زمین تباهی کنید و قطع رحم نمایید؟* اینان کسانی هستند که خدا لعنتشان کرده.»

بیان قصه های قرآنی

خداوند در قرآن کریم بندگان خود را به قصه های قرآن توجه داده و هر یک از این سرگذشت ها را دارای حکمتی می داند که برای انسان ها هزاران پند و اندرز در خود نهفته دارد. امام (علیه السلام) نیز می فرماید: «بهترین داستان، رساترین اندرز و سودمندترین پند، کتاب خدای عزوجل است.»
در شب یلدا و شب های زمستانی که دور یکدیگر جمع می شویم و پای صحبت بزرگ ترها می نشینیم، شایسته است در این شب طولانی، با تفأل زدن به حافظ و خواندن اشعار عرفانی او، از خرافات و تفأل زدن به شیوه های خرافی دیگر پرهیز کنیم.

پیامبر خدا (صلی الله و علیه وآله) می فرماید: «از ما نیست کسی که فال بد زند یا برایش فال بد زده شود.» قرائت اشعار پسندیده و نیکو، به ویژه اشعاری که در مدح اهل بیت (علیهم السلام) سروده شده، از جمله کارهای خوب و نیکویی است که می توان در این شب انجام داد.
نیکو و شایسته است به جای داستان ها و قصه هایی که گاه با خرافات همراه است، در کنار شعر خوانی ها و حافظ خواندن هایمان به خواندن قرآن و قصه های قرآنی توجه کنیم که هیچ گاه کهنه نمی شود و خرافات در آن راه ندارد.
چنانچه در روایتی رسول اكرم صلى الله علیه و آله فرمودند: خانه اى كه در آن قرآن فراوان خوانده شود، خیر آن بسیار گردد و به اهل آن وسعت داده شود و براى آسمانیان بدرخشد چنان كه ستارگان آسمان براى زمینیان مى درخشند. (اصول كافى، جلد2، صفحه610)

انار و گردو بخورید

در قرآن مجید سه جا از رمان و انار نام برده است؛ در سوره انعام/141 و آیه 99 و آیه 68 الرحمن درباره میوه این درختان توصیه مهمی شده است.
گردو نیز از تنقلاتی است که در این شب مصرف می شود و فایده های بسیاری دارد. امام (علیه السلام) فرموده است: «خوردن گردو در زمستان و فصل سرما، کلیه ها را گرم و سردی را از بدن دفع می کند.»
رعایت این آداب و رسوم پسندیده و توجه به حکمت خوراکی هایی که در این شب مصرف می شود، می تواند راهگشای خوبی برای جوانان و نوجوانان باشد.

به یکدیگر هدیه بدهید

از جمله رسم های ایرانی که در شب یلدا در میان اقوام مختلف برگزار می شود، رسم پسندیده هدیه دادن و هدیه گرفتن است.
این سنت نیکو در اسلام بسیار مورد سفارش قرار گرفته و پیامبر (صلی الله و علیه وآله) فرموده است: «به یکدیگر هدیه بدهید تا دل هایتان به هم مهربان شود. به یکدیگر هدیه دهید؛ زیرا کینه ها را از بین می برد.»

از این فرصت برای رسیدن به آرامش استفاده کنید

این شب بلند فرصتی مضاعف چند دقیقه ای است برای نزدیکی به خدا، فرصتی است تا اینکه بتوانیم آرامش واقعی را در مناجات با محبوب دلها بار دیگر تجربه نماییم: « الَّذِینَ آمَنُواْ وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛[سوره رعد، آیه28] آنان که ایمان آورده اند و دلهایشان به یاد خدا آرامش می یابد آگاه باشید که دلها به یاد خدا آرامش می یابد.»

فرصتی برای شاد کردن مستمندان

چه خوب است در این شب بلند تنها به فکر هندوانه و سبزی پلو با ماهی سفره ی خانه خودمان نباشیم چه بسیار خانه هایی که از همان پلوی آن محروم هستند. ای کاش به رسم و نام مسلمانی که افتخار داشتن آن را داریم در شب یلدا گوشه چشمی به بینوایان و مستمندانی داشته باشیم که زندگی ایشان به سختی و فقر می گذرد.
شب یلدای پرهیزکاران همراه با یاد و دستگیری از فقیران و مستمندان است؛ چرا که خداوند متعال ایشان را این چنین توصیف نموده است: «وَ فی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُوم؛[سوره ذاریات، 19] و در اموال آنها حقّى براى سائل و محروم بود.»