طرح مکانیسم ماشه آمریکا!

تیم آمریکایی مذاکرات هسته ای، قطعنامه 2231 را به گونه ای طراحی کردند که هر گاه به بازگرداندن قطعنامه های تحریمی نیاز داشتند، با مانعی نظیر وتوی روسیه و چین مواجه نشوند.

فرآوری: آزاده مرنی -بخش سیاست تبیان

"دونالد ترامپ" رئیس جمهور منتخب آمریکا در سخنرانی های مکرر خود پیش از انتخابات اعلام کرد اولویت نخست کاریش پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، لغو توافق هسته ای ایران خواهد بود. ترامپ سخنرانی های خود را با انتقاد شدید از برجام آغاز کرد، وی تاکید کرد مهم ترین اولویتش در کاخ سفید برچیدن توافق هسته ای آمریکا با ایران خواهد بود. وی مدعی شد این توافق یک فاجعه برای آمریکا و اسراییل است.

آمریکا بازنده اصلی هرگونه بدعهدی در برجام

"جیمز وولسی" (مشاور امنیت ملی ترامپ) برجام را بدترین توافق بین المللی تاریخ آمریکا توصیف کرد و گفت : "این مسئله ای است که هم اکنون نیز با آن مواجه هستیم، یعنی اکنون با دو جنبش تمامیت خواه روبرو هستیم، یکی از آن ها تهدیدی میان مدت است و دیگری نگرانی ای بلندمدت، ثابت و به عقیده من عمیق تر است ،برداشت من این است که قرار نیست ما به هیچ یک از آن ها، نه ایران و نه داعش را سهل بگیریم.

اما تصور می کنم که ایران پیش از بازه ده ساله ای که در این توافق در نظر گرفته شده، به بمب اتم دست یابدو تصور می کنم که رئیس جمهور منتخب درست می گوید که این بدترین توافق ملی است که ایالات متحده تاکنون امضا کرده است."

مکانیزم حل اختلاف چیست؟

بر پایه ی مکانیزم حل اختلاف اگر هر کشور از کشورها نسبت به نقض عهد یکی از طرف ها مدعی "عدم پایبندی اساسی" شود این ادعا طی یک فرآیند چند مرحله ای و نسبتا طولانی مدت برای تصمیم گیری به صورت اجماعی به کمیسیون مشترک که 8 عضو شامل ایران، نماینده اتحادیه اروپا و کشورهای 1+5 دارد، می رود یعنی همه اعضا باید به تصمیم مربوط رای دهند و حتی اگر یک عضو با آن مخالف باشد تصمیم نهایی نخواهد شد لذا هر عضو می تواند نظر بقیه اعضا را وتو کند.
بند 11 قطعنامه 2231 می گوید اگر یکی از دولت های طرف برجام در خصوص هر مساله ای که مصداق عدم پایبندی اساسی به برجام است، اعلامیه ای صادر کند، ادامه اجرای بند 7 یعنی ادامه اجرای لغو قطعنامه های لغو شده، باید ظرف 30 روز مجددا در شورای امنیت به رای گذارده شود.
در بند 12 هم تصریح شده است که اگر ظرف 30 روز از اعلام رسمی دولت مزبور در خصوص نقض اساسی برجام، شورای امنیت نتواند به تصویب یک قطعنامه جدید مبنی بر ادامه لغو قطعنامه های قبلی برسد، آن گاه از روز سی و یکم تمام قطعنامه های قبلی مجددا جاری گردیده و اجرای آنها همان طور که قبل از صدور قطعنامه 2231 ساری و جاری بود، از سر گرفته می شود.
در این میان اگر ایالات متحده به هر دلیل و بهانه ای، مدعی نقض اساسی برجام از سوی ایران شود و با تلاش ها در کمیسیون برجام هم نخواهد که قانع شود. آن گاه باید ظرف 10 روز از اعلام واشنگتن، یکی از اعضا پیش نویس قطعنامه ای را برای ادامه لغو قطعنامه های سابق تسلیم شورای امنیت کند. اگر تا روز دهم هیچ یک از اعضا پیش نویس را ارائه نکند، رئیس شورای امنیت باید این مسئولیت را بپذیرد.
سپس طی 30 روز ، باید در خصوص پیش نویس فوق الذکر رای گیری شود و همان طور که همه می دانند، تصویب هر قطعنامه ای در شورای امنیت، نیازمند عدم مخالفت 5 عضو دائم شوراست. یعنی واشنگتن به راحتی می تواند خود ادعای نقض اساسی برجام را نموده و سپس خود پیش نویس ادامه لغو قطعنامه ای سابق را وتو کرده و قطعنامه های تحریمی پیشین از جمله 1929 را دوباره به جریان اندازد. «مکانیسم ماشه نیز به این مسئله اشاره دارد.

طرح مکانیسم ماشه

طراحی مکانیسم ماشه،کار دولت باراک اوباما بود و حالا دولت دونالد ترامپ می تواند از آن بهره ببرد. در واقع تیم اوباماو کری قطعنامه 2231 را به گونه ای طراحی کردند که هر گاه به بازگرداندن قطعنامه های تحریمی نیاز داشتند، با مانعی نظیر وتوی روسیه و چین مواجه نشوند. بر اساس آنچه قطعنامه 2231 می گوید، آمریکا خود به تنهایی برای بازگرداندن قطعنامه های تحریمی پیشین کافی ست و نیازی به همکاری دیگر کشورها ندارد. بر این اساس، قطعنامه 2231 شورای امنیت، تضمین چندان معتبری برای برجام نیست و دست کم از بعد حقوقی و بر روی کاغذ، حق زنده کردن قطعنامه های پیشین را به واشنگتن می دهد.

ثبت برجام در سازمان ملل

برجام از روز اول باید در سازمان ملل ثبت می شد و تحلیلگران سیاسی، بارها این موضوع را به عنوان یکی از کاستی های تیم مذاکره کننده جمهوری اسلامی ایران برشمرده اند که هرچند بنا به پاره ای از ملاحظات، ایران این موضوع را دنبال نموده که برجام معاهده بین المللی نیست و نیازی ندارد که طی فرآیندی به تصویب در مجلس شورای اسلامی برسد، چنانچه در آینده بین طرف های توافق برجام در اجرای آن اختلافی رخ دهد، راهکار یا مکانیسم حل و فصل اختلافات پیش بینی شده در برجام می تواند از ظرفیت های عام حقوق بین الملل برای گره گشایی یاری جوید.
در این راستا بر اساس منشور سازمان ملل متحد در صورتی که اختلاف نزد دیوان بین المللی دادگستری لاهه مطرح گردد استناد مواقفت نامه بین المللی مشروط به آن است که آن سند در دبیر خانه سازمان ملل به ثبت رسیده باشد، اما متاسفانه تا کنون نه ایران و نه طرف های مقابل مذاکره اقدام به این کار ننموده اند. بدیهی است طرف مذاکره ایران با توجه به ابزار حق وتو در شورای امنیت نیاز ندارد که از ظرفیت های دیگر حقوق بین الملل بهره گیرد اما این ایران است که به منظور پیگیری احتمالی آینده حقوقی خود ممکن است ناگزیر به توسل به نهادهای بین المللی دیگر از جمله دیوان لاهه شود و بنا به منشور سازمان ملل سندی که ثبت نشده باشد در مقابل دیوان بین المللی دادگستری قابل استناد نخواهد بود.

نتیجه

از سویی ترامپ (رییس جمهور منتخب آمریکا) ادعای پاره کردن برجام را داردو از دیگر سو، باراک اوباما سعی بر ادامه روند توافق هسته ای دارد و می گوید : "به خاطر داشته باشید که این توافق فقط بین ما و ایرانی ها نیست. توافق بین ایران و گروه 1+5 یعنی کشورهای دیگر از جمله برخی از نزدیک ترین متحدان ما است. اگر ما از برجام خارج شویم به معنای آن خواهد بود که باید کشورهای اروپایی یا روسیه یا چین را که به توافق پایبند مانده اند، تحریم کنیم." به هر حال باید منتظر گذشت زمان و تصمیمات آتی دونالد ترامپ باشیم که با برجام چه خواهد کرد هرچند که ما به قوت خود همچون گذشته به برجام پایبند و مفاد آن را اجرایی خواهیم کرد.

منابع : باشگاه خبرنگاران جوان / تابناک / فردانیوز