تبیان، دستیار زندگی
بدون شک امام حسین علیه السلام متعلق به همه دنیاست، پس طبیعی است گروه ها و اقشاری از غیر مذاهب اسلامی در این اجتماع عظیم حضور پیدا می کنند لذا باید برخوردی شایسته، مناسب و همسو با ارزش های دینی داشته باشیم.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ظرفیت‌های فرهنگی و تمدنی راهپیمایی اربعین از منظر آیت الله مکارم

بدون شک امام حسین علیه السلام متعلق به همه دنیاست، پس طبیعی است گروه‌ها و اقشاری از غیر مذاهب اسلامی در این اجتماع عظیم حضور پیدا می‌کنند لذا باید برخوردی شایسته، مناسب و هم‌سو با ارزش‌های دینی داشته باشیم.

آیت الله مکارم شیرازی

انبیاء و جنود الهى یعنى مؤمنان در برابر تمام تلاش هاى مستمر و منسجم دشمنان حق توانستند اهداف خود را در دنیا پیش ببرند و پیروان زیادى پیدا كنند و خط مكتبى خود را تداوم بخشند، و در برابر آن همه طوفان قد علم كنند و حتى در دنیاى امروز افكار اكثریت مردم جهان‏ را به خود متوجه سازند.[1] از این رو قدرت های استکباری از قیام توده ‏هاى مؤمن‏ در سایه افكار مذهبى و استقبال از شهادت‏ در راه خدا، دائماً هراس دارند.[2]

لذا باید گفت خون شهید و شهادت او پیام دارد، بلکه باید با تجزیه و تحلیل، حادثه را موشكافى كرده، و پیام را بیرون كشید؛[3] در این میان باید به نهضت حسینی اشاره و تأکید کرد؛ پیام خون امام حسین علیه السلام پیام جهانى و انسانى است که همیشه بعنوان تابلوئى روشن در مسیر هر قوم و ملتى متجلى است.[4]

از این رو تعبیر به «ثار الله» كه درباره امام حسین علیه السلام آمده است: اشاره به این است كه خون بها و خونخواهى آن امام بزرگ[5] و پیشواى ستم ‏ناپذیران جهان‏ كه درس غیرت و برگزیدن مرگ در سایه شمشیرها را در برابر ذلت و خوارى، به مردم جهان داد[6] ، تعلق به خانواده، یا قبیله‏ اى ندارد؛ بلكه تعلق به خدا دارد و مربوط به تمام جهان‏ انسانیت است.[7]

اینگونه است که بزرگترین اجتماع مذهبی در دنیا، راهپیمایی عظیم اربعین است که افتخاری برای مسلمانان و پیروان مکتب اهل بیت علیهم السلام به شمار می رود.[8] زیرا اربعین سرمایه عظیم مکتب اهل بیت علیهم السلام و اسلام است و کسی هم بدون آن که تبلیغی کرده باشد به صورت خودجوش و مردمی تبدیل به این سرمایه عظیم شده است.[9]

امروزه مطالعات جامعی در خصوص مسئله اربعین صورت گرفته است[10] که در بردارندۀ این حقیقت است که شکوه و عظمت راهپیمایی اربعین حسینی دنیا را متحیر کرده است،[11] به همین جهت باید از ظرفیت های بزرگ عاشورا در تشکیلات امام حسین علیه السلام استفاده کنیم و این سرمایه ارزشمند را از دست ندهیم.[12]

* اربعین فرصتی برای همگرایی ادیان الهی و جوامع بشری در سایۀ پیوند مکتبی

از دیدگاه اسلام در میان پیوندهاى گوناگونى كه در بین انسان ها دیده مى ‏شود (پیوند نژاد، زبان، تفكر سیاسى و منافع اقتصادى و ...) برترین و والاترین و محکم ترین پیوند، همان پیوند مكتبى‏ است [13]؛ كه مافوق پیوند نسبى و خویشاوندى است[14] و در آن، زمان كمترین تاثیرى ندارد،[15] بلکه سبب همگونى در اخلاق و رفتارهاى انسانى مى ‏شود؛ بدیهى است آنها كه یكدیگر را به خاطر خدا دوست دارند، صفات و افعال خداپسندانه را در یكدیگر مى‏ بینند، و همین حبّ فى الله و بغض فى الله گام مؤثرى براى تربیت نفوس آنها است.[16]

از این رو اسلام‏ رضایت‏ باطنى‏ به یك امر و پیوند مكتبى با آن را به منزله شركت در آن مى ‏داند، روایات متعدد به همین مضمون و یا مانند آن از پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله و ائمه اهل بیت علیهم السلام نقل شده كه اهمیت فوق العاده اسلام را به پیوند مكتبى و برنامه ‏هاى هماهنگ فكرى، روشن مى ‏سازد.[17]

به عنوان نمونه امام على علیه السلام مى ‏فرماید: تمام كسانى كه امروز در مناطق دور و نزدیك جهان وجود دارند اما با ما همدل و هم عقیده بوده ‏اند و همچنین كسانى كه فردا و تا آینده دور دست از صلب پدران و رحم مادران قدم به عرصه جهان مى ‏نهند و با ما همدل و هم عقیده ‏اند، در واقع در میدان نبرد حق و باطل حضور داشته و در بركات و حسنات آن شریكند!.[18]

بنابراین مهم ترین پیوند در میان مؤمنان، پیوند مكتب است كه از هر پیوند دیگرى (نژاد، زبان، منافع اجتماعى، ایده‏ هاى حزبى و مانند آن) برتر و والاترست و شعاع این پیوند الهى تمام زمان ها و مكان ها را فرا مى‏ گیرد و همه انسان هاى گذشته و امروز و آینده را در یك مجموعه الهى و روحانى گردآورى مى‏ كند.[19]

دلیل آن هم روشن است و آن این كه همه یك حقیقت را مى ‏جویند و یك مطلب را مى ‏طلبند و در یك مسیر گام بر مى‏ دارند و براى یك هدف شمشیر مى‏ زنند و به خاطر جلب رضاى خداوند یكتا تلاش و كوشش مى‏ كنند.[20]

با توجه به این اصل اساسى، در داستان «جابر بن عبد الله انصارى» كه روز اربعین شهادت امام حسین‏ علیه السلام به زیارت قبر مباركش آمد و غوغایى در آن جا بر پا كرد، مى ‏خوانیم كه او ضمن زیارتنامه پر سوز و پر محتوایش در برابر قبر امام حسین علیه السلام و یارانش، خطاب به قبر یاران كرده و مى‏ گوید: من گواهى مى‏ دهم شما نماز را بر پا داشتید و زكات را ادا كردید و امر به معروف و نهى از منكر نمودید با اهل الحاد پیكار كردید و خدا را تا آخرین نفس پرستش كردید، سپس افزود: «و الذى بعث محمدا بالحق لقد شاركناكم فیما دخلتم فیه، سوگند به خدایى كه محمد را به حق مبعوث ساخته ما با شما در آنچه از نعمت ها و پاداش الهى وارد شدید شریك و سهیم هستیم».[21]

این سخن چنان بود كه حتى دوست با معرفت «جابر»، «عطیه» را در شگفتى فرو برد تا آن جا كه زبان به اعتراض گشود و گفت: اى جابر ما چه كرده ‏ایم[22] كه با آنها شریك باشیم، نه از دره ‏اى پایین رفتیم و نه از كوهى بر آمدیم و نه شمشیر زدیم در حالى كه یاران حسین علیه السلام میان سرها و بدن هایشان جدایى افتاد و فرزندانشان یتیم و همسرانشان بیوه شدند! جابر، اصل پیوند مکتبی را به «عطیه» یادآور شد و گفت: من از حبیب خدا رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم شنیدم كه مى ‏فرمود: «من احب قوما حشر معهم و من احب عمل قوم اشرك فی عملهم، كسى كه قومى را دوست دارد با آنها محشور مى‏ شود و كسى كه عمل قومى را دوست دارد در عملشان شریك است».[23]

سپس افزود: «سوگند به خدایى كه محمد را به حق به نبوت برانگیخته، نیت یاران من همان است كه حسین علیه السلام و اصحابش بر آن بودند»![24]

بی تردید این طرز فكر، افق هاى وسیعى را در برابر دیدگان ما مى‏ گشاید،[25] لذا می بینیم عاشورا بعد از 1400 سال ظرفیت های زیادی دارد[26] و البته در دنیای مادی امروز جاذبه بسیاری دارد.[27]

به عنوان نمونه وقتی اساتید دانشگاه های ژاپن وقتی برنامه های عزادارای را دیدند خیلی تحت تاثیر قرار گرفتند. [28] و یا می بینیم آثار راهپیمایی باشکوه اربعین حسینی در میان جوامع بشری به گونه ای است که آنها را در حیرت و تعجب فرو برده است.[29]

* اربعین؛ تألیف قلوب مسلمین و پیروان ادیان الهی و دیگر جوامع بشری

براى هر شهیدى در روى زمین قلوب‏ پاك انسان ها مى ‏لرزد، عشق و عواطف را برمى ‏انگیزد، و غیرت و فداكارى را در نفوس به جنب و جوش مى ‏آورد، همانگونه كه حسین‏ (رضوان الله علیه) چنین كرد.[30] لذا می خوانیم: «إن لقتل الحسین حرارة فى‏ قلوب‏ المؤمنین‏ لن تبرد أبدا[31]؛شهادت امام حسین علیه السلام در دل‏ هاى افراد با ایمان آتش و حرارتى ایجاد مى‏ كند كه هرگز خاموش نخواهد شد».[32]

آری خاطره فداكارى سالار شهیدان حسین‏ بن على علیه السلام، قلوب افراد را زنده می کند و ارواح پاك و دل ‏هاى بیدار را دعوت به پیروى از آن مكتب عالى نموده، روح جانبازى و فداكارى را در زمینه‏ هاى مساعد تقویت مى ‏نماید.[33]

این سخنى است كه هم شیعیان و هم غیر شیعیان از سائر مسلمین، و هم گروه عظیمى از غیر مسلمانان در آن متفق و هم عقیده ‏اند.[34]

چه بسیار شهیدانى كه اگر هزار سال زنده مى ‏ماندند نمى‏ توانستند به مقدار شهادتشان عقیده و مكتب خود را یارى كنند، و قدرت نداشتند این همه مفاهیم بزرگ انسانى را در دلها به یادگار گذارند، و هزاران انسان را با آخرین سخنان خود كه با خونشان مى‏ نویسند به كارهاى بزرگ وادار كنند.[35]

اینچنین است که اجتماع میلیونی اربعین از جهاتی قابل توجه می باشد،[36] دشمن چه بخواهد چه نخواهد این رویداد عظیم در جهان منتشر شده و قلوب انسان ها را جذب می کند.[37]

* ظرفیت تمدنی اربعین؛ تجسم فراملیتی ایثار و فداکاری

جهان آفرینش صحنه ایثار است،[38] زیرا حق گرفتنى است لذا باید با تلاش و كوشش و ایثار و فداكارى، آن را از چنگ ستمگران جهان بیرون آورد. نباید فراموش كرد كه با زورمندان و ستمگران، جز با زبان زور نمى ‏توان سخن گفت.[39]

هم چنین اصل عدالت با تمام اهمیتى كه در اداره جامعه بشرى بلكه در نظم تمام جهان‏ آفرینش دارد به تنهایى برای تحقق این مهم كارساز نیست بلكه نیاز به احسان و ایثار وجود دارد.[40]

این بینش توحیدى جهان‏ انسانی است،[41] مقوله ای تمدنی که در جهان‏ منبعث از شكل مادى رعایت نمى‏ شود. بلکه در مادى‏ گرى، عاطفه انسانى، حمایت از مظلوم، ایثار، گذشت، فداكارى و مانند اینها مفهومى ندارد ؛ اگر چه آن چه در مسیر منافع مادى افراد و ملتها نیست محكوم به فنا است.[42]

حال مذهب است كه این ارزش را زنده نگاه مى ‏دارد و پیروان خود را به تحقق بخشیدن به این مسألۀ مهم انسانى دعوت مى ‏كند.[43]

از این رو مراسم سوگوارى براى امام حسین‏ علیه السلام و یاران باوفایش در همه جاى عالم‏، یادآور فداكارى و جانبازى حسین بن على علیه السلام و یارانش می باشد.[44]

فداکاری عمومی و محبت همگانی، که در اربعین بسیار به چشم می خورد، مدینه فاضله ای که در مسیر پیاده روی نجف تا کربلا به منصۀ ظهور می رسد، در این مسیر همه خدمت مخلصانه می کنند و فضای عجیبی در طول آن ایام به وجود می آید که ای کاش در تمامی ایام برای مردم به وجود می آمد.[45]

بی شک اربعین یک نمونه عینی است که انسان ها می توانند در محیطی پرجمعیت نسبت به یکدیگر محبت و فداکاری داشته باشند، بلکه در طول این مدت انسان ها در اوج صمیمت و فداکاری با هم زندگی می کنند.[46]

همایش عظیم اربعین؛ اربعین، تدبیر اهل بیت علیهم السلام برای بیداری انسان ها در ظلم ستیزی و عزت طلبی

از آنجا كه مسأله ظلم‏ ستیزى منحصر به جهان‏ اسلام نیست، تعلیماتى را كه امام حسین‏ علیه السلام در كربلا به نسل بشر داد، مى ‏تواند راهگشاى تمام امت‏ ها گردد.[47] به نحوی که شاهدیم آن حضرت و یارانش جایگاهى در تاریخ جهان پیدا کرده و اسوه و قدوه ملت هاى مظلوم شده است.[48]

به عنوان نمونه امام حسین علیه السلام در نامه ‏اى به مردم كوفه، یكى از اهدافش را جلوگیرى از ظلم و ستم ظالمان بیان مى ‏كند و مى‏ فرماید: «بى شك مى ‏دانید كه رسول خدا صلى الله علیه و آله در زمان حیاتش فرمود: هر كس حاكم ظالمى را مشاهده كند كه (در اثر ظلم و جور) محرمات الهى را حلال شمرده، و عهد و پیمان هاى الهى را شكسته، و با سنت و سیره رسول خدا مخالفت كرده، و در میان بندگان خدا با گناه و دشمنى عمل مى ‏كند، و در مقابل چنین حاكم ستمگرى هیچ‏گونه عكس‏ العمل گفتارى یا رفتارى از خود بروز ندهد»[49]، خداوند چنین انسانى را در جایگاه همان ظالم ستمگر داخل مى ‏كند (و سرنوشت هر دو یكى است!)».[50]،[51]

در حقیقت مخاطب نامۀ امام حسین علیه السلام نه مردم کوفه بلکه همه انسان‏ هاى آزاده جهان‏ است لذا پیام رسول الله صلى الله علیه و آله را در مبارزه با ظلم‏ و ستم و بیان مى ‏كند، و ضمن اعلان هدف قیامش، همه را به همكارى در این مبارزه دعوت مى‏ كند.[52] لذا امام حسین (علیه السلام) تعلق به همه دارد یا صحیح تر همه آزادی خواهان جهان به او تعلّق دارند و از مکتبش الهام می گیرند. [53]

در این میان، اربعین حسینى رستاخیز عظیمى است که در دنیا شبیه و مانند ندارد، بیست میلیون نفر یا کمى کمتر یا بیشتر براى بزرگداشت شهیدانى که چهارده قرن پیش براى مبارزه با ظلم و ستم و حفظ عزت و شرف برخاسته ‌اند پیاده از راه ‌هاى دور و نزدیک به سوى مرقد آنها حرکت مى‌ کنند، حتى افراد ناتوان و معلول نیز با آنها همراهى دارند و این بزرگ‌ ترین نمایش فداکارى و قدرت در راه عزت و آزادگى و شرف است. [54]

* سخن آخر

در خاتمه باید گفت آن حضرت راه و رسمى ماندگار در عالم به ودیعه گذاشته است که خون سرخش، مكتبى را براى مسلمانان، بلكه همه آزادگان جهان‏ بنا نهاد، كه تا همیشه تاریخ باقى است، سرمشق حق ‏طلبان عالم است.[55]

بدیهی است پیام امام حسین علیه السلام علی ‌رغم میل باطنی دشمن در دنیا گسترش یافته است، البته حساسیت دشمن نیز به این زیارت افزایش یافته که باید همه مراقب دسیسه‌ های دشمنان باشند.[56]

هم چنین باید گفت این نیرو و اراده مردمی در راهپیمایی عظیم اربعین حسینی، عاملی برای به نمایش گذاشتن قدرت اعتقادی شیعیان است؛ لذا دراین مراسم معنوی، شاهدیم که زن و مرد و پیر و جوان، گاهی حتی فرزند خردسالشان را در کالسکه همراه خود در این مراسم شرکت داده اند که این حرکت در دنیا نیز آثار مهمی دارد.[57]

بدون شک امام حسین علیه السلام متعلق به همه دنیاست، پس طبیعی است گروه ها و اقشاری از غیر مذاهب اسلامی در این اجتماع عظیم حضور پیدا می کنند لذا باید برخوردی شایسته، مناسب و همسو با ارزش های دینی داشته باشیم.[58]

امید است صداوسیما این اجتماع میلیونی و عظیم را به خوبی در شبکه ‌ها به ویژه رسانه ‌های برون مرزی منتشر کند تا جهانیان به خوبی مطلع شوند. زیرا خبررسانی خوب و مطلوب خود سبب بهره برداری حداکثری از اجتماع میلیونی اربعین حسینی خواهد شد.[59]


پژوهش، تهیه و تنظیم: معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir

پانوشت‌ها:

[1] تفسیر نمونه ؛ ج‏19 ؛ ص189.

[2] همان ؛ ج‏18 ؛ ص138.

[3] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقین) ؛ ج‏2 ؛ ص319.

[4] همان.

[5] پیام امام امیر المومنین علیه السلام ؛ ج‏4 ؛ ص453.

[6] همان ؛ ج‏15 ؛ ص231.

[7] همان ؛ ج‏4 ؛ ص453.

[8] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار مسئولین موکب حضرت فاطمه معصومه (س)؛ ۱۷/8/۱۳۹۵.

[9] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار اعضای ستاد مرکزی اربعین ؛ 3/8/1395.

[10] همان.

[11] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛19/9/1393.

[12] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار با روحانیون اعزامی به مناطق محروم؛21/7/1394.

[13] پیام امام امیر المومنین علیه السلام ؛ ج‏1 ؛ ص498.

[14] برگزیده تفسیر نمونه ؛ ج‏2 ؛ ص349.

[15] تفسیر نمونه ؛ ج‏19 ؛ ص87.

[16] اخلاق در قرآن ؛ ج‏1 ؛ ص380.

[17] تفسیر نمونه ؛ ج‏9 ؛ ص158.

[18] پیام امام امیر المومنین علیه السلام ؛ ج‏1 ؛ ص498.

[19] همان ؛ ص501.

[20] همان.

[21] همان؛ص502.

[22] همان؛ص503.

[23] همان.

[24]  بحار الانوار، جلد 65، صفحه 131.

[25] پیام امام امیر المومنین علیه السلام، ج‏1، ص: 504.

[26] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛13/9/1392.

[27] بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در گفت‌و‌گو با رادیو اربعین؛20/9/1394.

[28] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛13/9/1392.

[29] بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در گفت‌و‌گو با رادیو اربعین؛20/9/1394.

[30] تفسیر نمونه ؛ ج‏20 ؛ ص130.

[31]  مستدرك الوسایل، جلد 2، صفحه 217.

[32] یكصد و پنجاه درس زندگى (فارسى) ؛ ص21.

[33] پاسخ به پرسش‌هاى مذهبى، ص: 405.

[34] همان.

[35] همان.

[36] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار اعضای ستاد مرکزی اربعین ؛ 3/8/1395.

[37] همان.

[38] تفسیر نمونه ؛ ج‏12 ؛ ص442.

[39] پیام امام امیر المومنین علیه السلام ؛ ج‏2 ؛ ص214.

[40] همان ؛ ج‏15 ؛ ص486.

[41] پیام قرآن ؛ ج‏3 ؛ ص414.

[42] همان.

[43] پیدایش مذاهب ؛ ص180.

[44] عاشورا ریشه‏ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص66.

[45] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار مسئولین موکب حضرت فاطمه معصومه (س)؛ ۱۷/8/۱۳۹۵.

[46] همان.

[47] عاشورا ریشه‏ها، انگیزه‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص89.

[48] عاشورا ریشه‏ها، انگیزه‏ها، رویدادها، پیامدها، ص: 352.

[49] اهداف قیام حسینى ؛ ص97.

[50]  بحارالانوار، ج 44، ص 382.

[51] اهداف قیام حسینى، ص: 98.

[52] همان.

[53] متن پیام حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛5/9/1390.

[54] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی ؛درس خارج فقه ؛ مسجد اعظم قم؛27/8/1394.

[55] عاشورا ریشه‏ها، انگیزه‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص661.

[56] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار اعضای ستاد مرکزی اربعین ؛ 3/8/1395.

[57] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛5/9/1394.

[58] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار مسئولین موکب حضرت فاطمه معصومه (س)؛ ۱۷/8/۱۳۹۵.

[59] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار مسئولان کمیته فرهنگی اربعین حسینی ؛3/8/1395.


خبرگزاری رسمی حوزه

این مطلب صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر شده و محتوای آن لزوما مورد تایید تبیان نیست .