کلید درِ خانه ی همه خوبی ها!!
رسول خدا - صلّی الله علیه و آله - فرمود: زهد در دنیا عبارت است از: كوتاه نمودن آرزو، شكر همه نعمتها و اجتناب نمودن از هر چه که خداوند آن را حرام نموده است. (بحارالانوار، ج 77، ص 161)
زهد یكی از فضائل اخلاقی است كه مورد تشویق و ترغیب آیات قرآن و روایات اهل بیت (علیهم السلام) است. چنانچه ملا احمد نراقی در معراج السعادة ذكر می كند: ضد ٍّ محبت دنیا و مال را زهد گویند و آن عبارت است از دل برداشتن از دنیا و آستین فشاندن بر آن و اكتفاء كردن به قدر ضرورت از برای حفظ بدن» (معراج السعادة ص275 ملا احمد نراقی (ره) كه تجلی عملیِ آن در زندگی ساده زیستی و قناعت خواهد بود. انسانها َی زاهد اگرچه خود می توانند با استفاده َی از نعمتهای پروردگار زندگی بهتری را برای خویش فراهم سازند، اما از آنجاكه دلبستگی به زحارف دنیوی ندارند دیگران را بر خود مقدم نموده و خود به اندكی از مال دنیا اكتفاء می كنند.«وَ یُوْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ» (حشر / 9)
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله) در توصیف زاهدان می فرماید: زاهد دوست دارد آنچه را كه خدا دوست دارد و دشمن دارد آنچه را او دشمن دارد، از حلال دنیا اجتناب كرده، به حداقل اكتفاء می كند و به حرام آن اعتنائی ندارد.»(معانی الاخبار ص 268)
الگویی تمام عیار در نشان دادن حقیقت زهد
حضرت علی علیه السلام بعد از خاتمه جنگ جمل وارد شهر بصره شد. در خلال ایامی كه در بصره بود، روزی به عیادت یكی از یارانش، به نام علاء بن زیاد حارثی رفت . این مرد، خانه مجلل و وسیعی داشت. امام علی همین كه آن خانه را با آن عظمت و وسعت دید، به او گفت: این خانه به این وسعت، به چه كار تو در دنیا می خورد، در صورتی كه به خانه وسیعی در آخرت محتاجتری؟! ولی اگر بخواهی می توانی كه همین خانه وسیع دنیا را وسیله ای برای رسیدن به خانه وسیع آخرت قرار دهی به اینكه در این خانه از مهمان، پذیرایی كنی، صله رحم نمایی، حقوق مسلمانان را در این خانه ظاهر و آشكارا كنی، این خانه را وسیله زنده ساختن و آشكار نمودن حقوق قرار دهی و از انحصار مطامع شخصی و استفاده فردی خارج نمایی.
علاء گفت: یا امیرالمومنین ! من از برادرم عاصم پیش تو شكایت دارم چه شكایتی داری؟ تارك دنیا شده، جامه كهنه پوشیده گوشه گیر و منزوی شده همه چیز و همه كس را رها كرده. او را حاضر كنید!
عاصم را احضار كردند و آوردند. علی علیه السلام به او رو كرد و فرمود: ای دشمن جان خود! شیطان عقل تو را ربوده است، چرا به زن و فرزند خویش ٍ رحم نكردی ؟ آیا تو خیال می كنی كه خدایی كه نعمتهای پاكیزه دنیا را برای تو حلال و روا ساخته ناراضی می شود از اینكه تو از آنها بهره ببری؟ تو در نزد خدا كوچكتر از این هستی .
عاصم گفت: یا امیرالمومنین! تو خودت هم كه مثل من هستی، تو هم كه به خود سختی می دهی و در زندگی بر خود سخت می گیری، تو هم كه جامه نرم نمی پوشی و غذای لذیذ نمی خوری، بنابراین من همان كار را می كنم كه تو می كنی و از همان راه می روم كه تو می روی.
حضرت فرمودند: اشتباه می كنی، من با تو فرق دارم، من سمتی دارم كه تو نداری، من در لباس ٍ پیشوایی و حكومتم، وظیفه حاكم و پیشوا وظیفه دیگری است خداوند بر پیشوایان عادل فرض كرده كه ضعیفترین طبقات ملت خود را مقیاس زندگی شخصی خود قرار دهند. و آن طوری زندگی كنند كه تهیدست ترین مردم زندگی می كنند تا سختی فقر و تهیدستی به آن طبقه اثر نكند، بنابراین ، من وظیفه ای دارم و تو وظیفه ای.
زهد در سیره ی رهبری بزرگ
حضرت امام خمینی(ره) در تمام مراحل زندگی، چه زمانی كه طلبه َی گمنامی در مدرسه فیضیه بودند و چه زمانی كه رهبری و مرجعیت شیعیان جهان را بر عهده داشتند، ساده َزیستی و اكتفاءكردن به حداقل زندگی را منش خویش قرار داده بودند و هیچگاه حاضر نشوند سطح زندگی ایشان، از سطح زندگی عموم مردم بالاتر برود.» یكی از اطرافیان امام می گوید ، امام زمانی كه در نجف بودند در یك منزل استجاری كه نو ساز نبود و از جهت سادگی مثل منازل سایر مردم عادی و طلاب بود سكونت داشتند و وقتی به ایشان گفته شد همانند بقیه بزرگان منزلی در كوفه نزدیك شط فرات برایشان اجاره شود تا در ایام تابستان كه هوای نجف گرم و خشك بود به آنجا بروند ایشان امتناع كردند و فرمودند: من چطور می توانم به كوفه روم (و دنبال رفاه خود باشم) در حالی كه بسیاری از مردم ایران در زندان به سر می برند،» (به نقل از حجة الاسلام رحیمیان) سطح زندگی و خوراك ایشان واقعاً جوری بود كه من می توانم به جرأت بگویم زندگی داخلی حضرت امام در سطح یك طلبه معمولی مقتصد و حتی پائین تر بود.» (به نقل از حجه الاسلام قرهی)
حضرت امام با اینكه نه در نجف و نه وقتی كه از تهران آمدند از خود منزل نداشتند و منزلشان اجاره َای و محقّر بود، مقداری زمین كه در حدود 7یا 8 هزار متر در خمین سهم ارث پدری ایشان بود، طی نامه َای به حجة الاسلام جلالی خمینی دستور می دهند كه ( جنابعالی وكیل هستید زمین های متعلق به اینجانب را هر چند ناقابل است هر طور صلاح می دانید تقسیم كنید بین فقرا...»
یا وقتی طلبه َای در نجف به ایشان مراجعه می كند كه عبای من پاره است، پولی به من بدهید، امام نیز عبای خودشان را نشان داده می فرمایند: عبای من نیز پاره است.» (سیمای فرزانگان ص 450)
و حسن ختامی زیبا:
رسول خدا - صلّی الله علیه و آله - فرمود: زهد در دنیا عبارت است از: كوتاه نمودن آرزو، شكر همه نعمتها و اجتناب نمودن از هر چه که خداوند آن را حرام نموده است. (بحارالانوار، ج 77، ص 161)
همچنین امام صادق - علیه السّلام - فرمود: تمام خوبیها در خانه ای قرار داده شده و كلید آن زهد و بی رغبتی نسبت به دنیا است. (بحارالانوار، ج 73، ص 52)
منابع:
سایت اندیشه قم
داستان راستان / استاد مطهری
بحارالانوار ج 77
