تداعی هنر سلجوقی

«نگارخانه کاوه» از 28 آبان تا سوم آذر میزبان نمایشگاه انفرادی زیورآلات «ندا بختیاری» است.

در این میان زیورآلاتی از جنس نقره و طلا به صورت گوشواره، انگشتر، دستبند یا گردن آویز به شکل جعبه دعا دیده می شود. آثار اندکی از این دوره باشکوه به جا مانده است؛ با وجود این، پژوهشگران هنر ایران ارتباط و نزدیکی ای بین طرح، نقش و فرم در میان آثار مختلف هنری سلجوقی مشاهده و به عنوان «سبک سلجوقی» معرفی کرده اند که با درنظرگرفتن منزلت و رشد فلزکاری در این عصر، می توان آن را از مهم ترین عوامل شکل گیری این سبک برشمرد.

از ویژگی های سبک سلجوقی می توان به کاربرد وسیع تصویر و پیکره و پرمایگی در غنای تزئین، خلق اشکال درهم تافته با پیچیدگی و تراکم بسیار، غنی سازی و پرمایگی دامنه رنگ ها و تأثیر و نمود فراتر از ظاهر و عیان اشیا اشاره کرد. تداعی این هنر در زیورآلات معاصر، آشنایی با هنر فخیم سلجوقی و سلیقه معاصران را می طلبد. «ندا بختیاری» هنرمند بااستعدادی است که دیرزمانی نیست که قدم در این عرصه نهاده و زمینه آثارش را زیورآلات سلجوقیان قرار داده است. گوشواره ها بیشتر آثار این دوره بختیاری را تشکیل می دهند که فرم های هلالی، جانوری و شرابه ای متأثر از سلجوقیان در میان آنها به وفور دیده می شود. اکثر زیورآلات به جامانده از دوره سلجوقی، با تکنیک «ملیله کاری» و «گوارسه گذاری» (دانه دانه کاری) و با فلز «طلا» اجرا شده اند که سنگ «مروارید» و «فیروزه» بر جلوه آنها افزوده است. نگاره «پرنده» و «شیر» در میان آنها به زیبایی ترسیم شده است.

فرم شیر در بیشتر فرهنگ ها نماد قدرت، اصالت و سلطنت؛ و پرنده از نشان های مخصوص سلجوقیان است. خط «کوفی» در این عصر بیانی تزیینی یافته و در کنار نقوش گیاهی، جانوری و انسانی قرار گرفته است.
بختیاری این طرح ها و نقش ها را از قرن پنجم و ششم هجری ایران فراخوانده و در ترکیبی نو ارائه کرده است. وی در این آثار نه تنها فرم های متأثر از زیورآلات سلجوقی (شاخ قوچی، بادامی، قلبی، واومانند، مارپیچ، اس مانند و هندسی که برخی متأثر از صور فلکی و نجوم بوده) را به کار برده بلکه با تلخیص این فرم ها از یکنواختی آنها کاسته و به ریتم و پویایی نقوش افزوده است. در استفاده از حروف کوفی نیز این هنرمند به شکلی تزیینی از این حروف، در بطن اثر بهره برده؛ چنان که مانند سایر ترکیبات (منحنی ها و خطوط راست) در هم تافته و آمیخته شده اند و از باقی نقوش جدا و منفک نمی شوند. فلز به کاررفته در این آثار نقره است.

سپیدی و سردی «نقره» زبان گویای امروز است که همراه با سنگ فیروزه، که از گران بهاترین و بارورترین کانی های ایرانی است و در فرهنگ ایران مقدس و مظهر پاکی و خلوص شمرده شده و سنگ مروارید که از دل دریاست، به غنای رنگی آثار افزوده و به آن نمود و جلوه خاصی بخشیده است. ایجاد بُعد و دید از چند زاویه از موارد دیگری است که در جهت زیبایی و ترکیب بندی این زیورآلات، به خصوص گوشواره ها، موردتوجه قرار گرفته است. این جلوه ها نگاه مخاطب را در اشکالی متفاوت دنبال می کند و از دید مسطح و تک بعدی می گریزد و در نهایت می توان گفت این آثار نه تنها تداعی کننده یکی از باشکو ه ترین دوره های هنر فلزکاری ایران است.  بلکه در عرصه زیورآلات معاصر ایران نیز  سخنی شایسته برای گفتن دارد.

منبع: شرق