دو روی سکه ی بندگی!

آبی که در جوی قرار می گیرد، اگرچه محدود می شود و پا به پای آن باید روان شود، اما سرانجام به باغ می رسد و میوه می شود و مشتری پیدا می کند. انسان نیز مثل آب است و وقتی به باغ بهشت راه می یابد که در جوی بندگی روان شود. بندگی اگر چه انسان را محدود می کند و آزادی انسان را از او سلب می کند، اما سرانجام به بهشت حیات و زندگی راه می یابد.

ما در کجای این قصه ایم؟

بندگی سکه ای است که دو رو دارد، یک روی آن محدودیت است، و آن روی دیگر برخورداری؛ چنانچه کسی که بنده خدا می شود از نعمت های خاص و ویژه و دست نیافتنی، مثل آرامش، عزت، آبرو، ماندگاری و همه خوبی های دیگر برخوردار خواهد شد.
تا کی از سیم و زرت کیسه نهی خواهد ماند            بنده ما شو و برخور زهمه سیم تنان [حافظ]
خداوند همگان را به عبودیت خویش  فرا خوانده و آن را مسیر تقوا نامیده است: «یَا اَیُّهَا النّاس  اعبُدُوا رَبَّکُم الَّذی خَلَقَکُم وَ الَّذین َمِن قَبلِکُم لَعَلَّکُم تَتَّقون َ» و تقوا را وسیلة  کرامت عنداللّه  قرار داده  است که «اِن اَکرَمَکُم  عِندَ اللهِ اَتقیکُم»
و اگر عبودیت را اصلاح رابطه خویش با مقام ربوبیت بدانیم، این جز با تمسک به قرآن و اقامه فرایض  ممکن نیست: «وَ الَّذین یُمَسِّکون بِالکِتاب وَ اَقامُوا الصَّلوة اِنَّا لانُضیع اَجرَ المُصلِحین» و تمسک به قرآن، که عبودیت است، یعنی رعایت حدود ربوبی که همان دین خدا و اطاعت و پیروی از نماد کامل  دین که شخص شخیص رسول خدا صلی الله و علیه وآله است و فرجام نیک و جایگاه موعود و کامیابی بزرگ، که بهشت جاویدان الهی است، پاداش رهروان این طریق است: «تِلک حُدودُ اللهِ وَ مَن یُطِع اللهَ وَ رَسولَه یُدخِله جَنّات تَجری مِن تَحتِها الاَنهارُ خالِدین فیها وَ ذلِک الفَوزُ العَظیم» و مهجور گذاشتن قرآن، که تخلف از برنامه عبودیت و موجب جهل به حدود الهی، یعنی دین خدا و ستیزِ رفتاری با رسول خدا (صلی الله و علیه وآله) است، فرجام شوم و عذاب خفت آور را نصیب انسان می کند: «وَ مَن یَعص اللهَ وَ رَسولَه وَ یَتَعَدَّ حُدُودَه یُدخِله ناراً خالِداً فیها وَ لَه عَذاب مُهین»

و اما ما در کجای این قصه ایم؟ در این سوییم  که فرمود: «یُمَسِّکون بِالکِتاب» یا در آن سو که  فرمود: «لَستُم  عَلی شَیءٍ»

منزل و مقصود قرآن دیگر است 
رسم و آیین مسلمان دیگر است
در دل او آتش سوزنده نیست
مصطفی در سینه او زنده نیست
و اگر مدد او به کارمان نیاید، هیچیم  و پوچ :
جهان آفرین گرنه یاری کند
کجا بنده پرهیزکاری  کند
و اعتماد بر کمال و دانش خویش هم بلاهت و نادانی :
تو اعتماد مکن بر کمال و دانش خویش 
که کوه قاف شوی زود در هوات کنند

معنای عبودیت و بندگی

امام صادق علیه السلام در پاسخ به سوال عنوان بصری پیرامون این موضوع که این بندگی و عبودیت چه معنایی دارد، چنین فرمود: «قُلتُ: یا أَبا عَبْدِاللهِ؛ ما حَقِیقَةُ الْعُبُودِیَّةِ؟ قالَ: ثَلاَثَةُ أَشْیاءٍ: أَنْ لا یَرَی الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ فِیما خَوَّلَهُ اللهُ مِلْکاً، لأنَّ الْعَبِیدَ لا یَکُونُ لَهُمْ مِلْکٌ، یَرَوْنَ الْمالَ مالَ اللهِ، یَضَعُونَهُ حَیْثُ أَمَرَهُمُ اللهُ بِهِ؛ وَ لاَ یُدَبِّرُ الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ تَدْبِیراً؛ وَ جُمْلَةُ اشْتِغالِهِ فِیما أَمَرَهُ تَعالی بِهِ وَ نَهاهُ عَنْهُ...»[ بحارالانوار، ج1، ص224]
گفتم: ای اباعبدالله، حقیقت عبودیت و بندگی چیست؟ فرمود: سه چیز است:
اوّل آن که بنده خویش را مالک آن چه خدا به وی عطا کرده نداند؛ زیرا بندگان مال و مِلکی برای خود قائل نیستند و همه را از آنِ حق می دانند و در راهی که دستورشان داده مصرف می  کنند.
دوم: آن که بنده برای خود تدبیر نکند.
سوم آن که تمام اشتغالش به کاری باشد که خداوند او را به آن امر و یا از آن نهی نموده است...

زمینه ی تسلط شیاطین و ورود به کبائر را ببندیم

در روزگار پرمشغله ی امروز، شدت اشتغالات به گونه  ای است که نه  تنها مستحبات به فراموشی سپرده شده، بلکه در واجبات نیز به حداقل اکتفا می  شود، گویی نوافل برای اوقات بیکاری و بازنشستگی است ولی حقیقت آن است که شیطان هرگز در آغاز راه، مومن را وسوسه به ارتکاب کبائر و محرّمات نمی نماید؛ زیرا می  داند این گونه ترفندها کارساز نیست، اما با بزرگ و سنگین جلوه دادن عبادات و نوافل از یکسو و کوچک و کم اهمیت نمودن اوقات تلف شده در امور دنیوی و پوچ و بی حاصل از سوی دیگر، شرایط را به گونه ای فراهم می نماید که اگر ساعت  های مفید و با ارزشی از شبانه  روز به پای دنیای زودگذر ریخته شود، دردآور نیست و اصولاً به حساب نمی  آید؛ اما اگر ساعتی به دعا و مناجات با حق و یا ذکر طولانی بگذرد از ضایعات عمر و اوقات از دست رفته محسوب می شود، و باید به اوقات پیری و بازنشستگی منتقل شود.
با کم شدن ذکر و یاد حق در زندگی، زمینه ی تسلط شیاطین و ورود به کبائر فراهم می گردد و گناه و عصیان پروردگار کوچک جلوه داده می شود و بالاخره سرآغاز ولایت شیطان و ورود به همه ی گناهان هموار می گردد: «وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرین ٌ[سوره ى زخرف، آیه ى 36]»
و هر کس از یاد [خدای] رحمان دل بگرداند، بر او شیطانی می  گماریم تا برای وی مونس باشد.

برای مسیر بندگیمان برنامه ریزی کنیم

با تقسیم اوقات خود و مدیریت زمان و عمل بر اساس آن، از فرصت عمر خود بهترین استفاده را بکند. امیرمومنان علی علیه السلام فرمود: مومن را سه ساعت است: ساعتی که در آن با خدا مناجات می کند؛ ساعتی که در آن برای هزینه ی زندگی می کوشد، و ساعتی که در آن از لذت های حلال و زیبا بهره می برد. [نهج البلاغه، کلمات قصار، کلمه ى 390]
در آخر از خداوند نشاط در عبادت و حلاوت انس با او را مسألت داریم: «إِلهِی! مَنْ ذَا الَّذِی ذاقَ حَلاوَةَ مَحَبَّتِکَ، فَرامَ مِنْکَ بَدَلا؟! وَ مَنْ ]ذَا[ الَّذِی أنِسَ بِقُرْبِکَ، فَابْتَغی عَنْکَ حِوَلا؟!» [بحارالانوار، ج91، ص148؛ مناجات المحبّین امام سجاد علیه السلام.]
بارالها! کیست که شیرینی محبّت [و انس با] تو را چشید و جز تو را خواست؟! و کیست که با مقام قرب تو انس گرفت و از تو روی گردان شد؟!

منابع:
کتاب باران حکمت؛ نوشته حجت الاسلام رنجبر
سایت جلوه
سایت رادیو قرآن
کتاب آداب المریدین