رحمت خدا بر غضبش سبقت دارد

سنت های الهی بر طبق قوانین این جهان، در حق انسانها ساری و جاری اند. خداوند هم رحمت ومهربانی دارد و هم غضب و عذاب (دوری از رحمت خدا همان غضب اوست، و حالت فیزیکی هم نیست.) ما انسانها هم طبق عقلانیتی که خدا بما داده است، همه جا از مهربانی یا خشم و غضب خود استفاده نمی کنیم، بلکه طبق شرایط و با مدیریت درست از آنها استفاده می کنیم. بعضی از انسانها یا از روی غرض و یا ناآگاهانه، در مورد رحمت خدا افراط کرده و نظر دارند که چون خدا مهربان است، دیگر نه باید خبری از مریضی و بیماری باشد و نه گرفتاری و بلا و...، در حالی که آنها انتظار بیجایی از خدا دارند.

سؤالی در فضای دانش آموزی به این شرح به دست ما  رسیده است:
همه معلم ها حرف از مهربانی خدا می زنند. پس وجود آیات غضبیه خدا که مضمون غیر رحمانی دارد دلیلش چیست؟

به امید خدا در این مطلب، در پی پاسخ به این سؤال هستیم.

بعضی از مردم، آیات عذاب الهی را مخالف با رحمت و مهربانی او می دانند؛ در حالیکه اگر در زندگی خودشان دقت کنند یا در زندگی آنها دقت کنیم؛ چه بسا غضب و قهر آنها بیشتر از مهربانی و عطوفتشان باشد، ولی چون به غضب خدا می رسند آن را قبول نداشته و مخالف با مهربانی او خدا می دانند.
خداوند متعال در قرآن، خطاب به مشرکان منفعت طلب می فرماید: «أَمْ لَهُ الْبَناتُ وَ لَكُمُ الْبَنُونَ[طور/39] آیا براى خدا دختران هست و براى شما پسران؟!» تفسیر نمونه در این باره می نویسد: «یكى از اعتقادات و افكار باطل آنها(مشرکان) این بود كه از دختران به شدت تنفر داشتند، و اگر با خبر مى شدند كه همسرشان دخترى آورده چهره آنها از شدت اندوه و شرم سیاه مى شد، ولى با این حال فرشتگان را دختران خدا مى خواندند!»[1]
حکایت افرادی که غضب خدا را مخالف با مهربانی او می دانند، در حالی که اعتراف به وجود غضب و قهر در زندگی خود دارند؛ حکایتشان مثل مشرکانیست که برای خود دختر نخواسته، ولی برای خدا می خواستند.

قوانین بشری همه بر اساس تشویق(مهربانی) و تنبیه(غضب و قهر) بنا شده است، در مدرسه اگر دانش آموزی درس نخواند و یا مزاحم درس خواندن بچه ها شود؛ مورد اخطار و غضب مدیر و معلم مدرسه قرار می گیرد، همچنین اگر دانش آموزی درس خوان و مؤدب باشد، معلم و مدیر مدرسه او را تشویق می کنند. در خیلی از سازمان های دیگر وضع همین است، در بحث راهنمایی و رانندگی و...
 بنابراین اگر سیستم تشویق(مهربانی) و تنبیه(قهر وغضب) در کار نبود؛ چندان پیشرفتی در کار انسانها حاصل نمی شد و دنیا به هرج و مرج کشیده می شد. همچنانکه انسانهای مجرم در این دنیا مجازات شده و تحت پیگرد قرار می گیرند؛ در آن دنیا هم چنین است (به طریق اولی باید چنین باشد).
خداوند متعال نیز می فرماید: «وتَرَى الظَّالِمینَ مُشْفِقینَ مِمَّا كَسَبُوا وَ هُوَ واقِعٌ بِهِمْ وَ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فی رَوْضاتِ الْجَنَّاتِ لَهُمْ ما یَشاؤُنَ عِنْدَ رَبِّهِمْ ذلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبیرُ[شوری/22] ستمكاران را [در قیامت ] مى بینى كه از اعمالى كه انجام داده اند، بسیار بیمناكند و همان را كه مرتكب شده اند، بر آنان فرود مى آید و كسانى كه ایمان آورده و كارهاى شایسته انجام داده اند، در باغ هاى سرسبز بهشت اند، براى آنان هر چه را كه بخواهند نزد پروردگارشان فراهم است این همان فضل بزرگ است».
پیام این آیه این است که در حقیقت کارها و اعمال بد بدکاران باعث جلب عذاب و قهر خدا می شود، و کارهای نیک افراد متقی است که مهربانی و رحمت خدا را بدنبال دارد.
اگر آیات قهر و عذاب خداوند نسبت به بدکاران و ظالمان نبود؛ دیگر کسی از عواقب ظلم و بدی خود نمی ترسید، همچنانکه در این دنیا اگر مجرمی را آزاد بگذارند و به او چیزی نگویند؛ در جرم خود جری تر شده و هیچ ترسی از ارتکاب جرمش ندارد.

در دعای جوشن کبیر می خوانیم: «یَا مَنْ سَبَقَتْ رَحْمَتُهُ غَضَبَهُ [2] ای خدایی که رحمت و مهربانیت از قهر و غضبت سبقت گرفته است»
رحمت و مهربانی گسترده خدا شرایطی هم دارد. «الَّذینَ یَجْتَنِبُونَ كَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ إِلاَّ اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّكَ واسِعُ الْمَغْفِرَة[نجم/32] آنان كه از گناهان بزرگ و اعمال زشت دورى كنند مگر آنكه كمى (یعنى گناه صغیره اى یا تخیّل و وسوسه اى به غلبه طبیعت و عادت) از آنها سر زند، كه مغفرت پروردگارت بسیار وسیع است».[3]
بنابراین کسانی که دم از رحمت و مهربانی خدا می زنند؛ باید این گونه آیات الهی را مد نظر قرار دهند تا یک طرفه به قاضی نرفته باشند.
کسانی که خیال دارند هر کار بدی را انجام دهند؛ بعداً هم خدا آنها را مورد مهربانی خودش قرار دهد؛ حرف بی منطق و خلاف عقلی می زنند، چرا که بسا اغلب آنها، از کسی که برخلاف نظر آنها(جدای از خوب یا بدش، در حالی که نظر و حکم خدا بحق است ) نظری داشته باشد، با خشم و غضب برخورد می کنند.

مهربانی و غضب خدا طبق قوانین این جهان، و مطابق با عقل و منطق است، قوانین بشری همه بر اساس تشویق(مهربانی) و تنبیه(قهر و غضب) است. خدای بزرگ، در آن دنیا بر اساس اعمال انسانها به حسابشان رسیدگی می کند.
پی نوشت ها:
[1]. تفسیر نمونه، ج 22، ص457
[2]. المصباح للكفعمی (جنة الأمان الواقیة) ، ص249
[3]. ترجمه الهی قمشه ای، ص527

---

منبع:
رهپویان قرآن