کرامت و شرافت انسانی از دیدگاه امام حسین (علیه السلام)

واقعه ی عاشورا ، با همه ی بزرگی مصیبت و بی هماوردی فجایعی که بر بزرگترین انسانهای تاریخ داشت، درسهای فراوانی دارد. توجه به این مسئله که در کنار شور حسینی نباید شعور حسینی فراموش شود و از قطره قطره اشکهایی که بر اباعبدالله (علیه السلام) ریخته می شود باید درس گرفت و در زندگی به کار بست، خود از درسهای عاشوراست. در میان معاصرین یکی از بزرگترین اندیشمندانی که توجه ویژه ای به این مسئله داشته اند مرحوم علامه محمد تقی جعفری(ره) بودند که مجموع سخنرانی ها و مطالب ایشان در این خصوص در کتاب "حسین، شهید فرهنگ پیشرو انسانیت" منتشر شده است. به لطف خدا بعضی از مطالب ایشان در ایام محرم باز نشر خواهد شد که بیست و چهارمین قسمت آن را در ادامه می خوانید...

کرامت و شرافت از نعمت های بزرگ خداوند به انسان است. انسان در مقابل دفاع از این موهبت مسئول است. امام حسین (علیه السلام) نیز به منظور دفاع از حیثیت خود و تمام انسان ها، در واقعه عاشورا مقابل دشمن ایستادگی کرده و تن به ذلت نسپردند.

حیات بزرگ ترین نعمت خداوند به انسان است. تمام انسان ها از این حق برخوردار بوده و هیچ شخصی بدون مقتضی شرعی اجازه تجاوز و تعدی به این حق را ندارد. از منظر اسلام آیا فقط بهره مندی انسان از این حق و نفس کشیدن کافی است؟ خیر. همان گونه که حیات عطا و موهبتی از جانب خداست، کرامت و شرافت و حیثیت انسان نیز حکم خداوندی است. به بیان دیگر انسان در طول حیات خود از کرامت و شرافت بهره مند بوده و این دو همچون حیات، حکمی از جانب خداوند است.
کرامت ذاتی، کرامت اکتسابی
کرامتی که خداوند از ابتدای خلقت به انسان عطا نموده، کرامت ذاتی است. چنانچه در قرآن کریم آمده است:
«وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا» (سوره اسراء، آیه 70)
(و به راستی ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم و آنان را در خشکی و دریا [بر مرکب ها] برنشاندیم و از چیزهای پاکیزه به ایشان روزی دادیم و آن ها را بر بسیاری از آفریده های خود برتری آشکار دادیم)
انسان در هر جایگاه و مقام و با هر فرهنگ و دینی از کرامت انسانی بهره مند بوده و موظف است از کرامت خود و دیگران دفاع نموده و مرتکب عملی که با آن تناقض داشته باشد، نشود.
کرامت انسان در کرامت ذاتی خلاصه نمی شود، بلکه بخشی از آن اکتسابی بوده و در صورت تلاش از این نوع کرامت برخوردار می گردد. این نوع از شرف انسانی در پرتوی دین داری محقق می گردد و بر مقام انسان می افزاید.
«...إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ ...» (سوره حجرات، آیه 13)
(باکرامت ترین شما انسان ها نزد خداوند، باتقواترین شماست.)

کرامت و شرافت، حکم خداوندی

کرامت و شرافت انسانی، عنایتی از جانب خداوند است. اختیار کیفیت زندگی از دیدگاه کرامت و شرافت به دست انسان نیست. به بیان دیگر انسان همان گونه که نمی تواند بگوید من نمی خواهم به زندگی خود ادامه دهم و اجازه خودکشی ندارد، نمی تواند بگوید من نمی خواهم باکرامت زندگی کنم. کرامت و شرافت ذاتی همچون حیات حکمی از جانب خدا است و انسان از این نعمت برخوردار بوده و حق ندارد خود را ذلیل و خوار کند و این نعمت را نادیده بگیرد.

وجوب دفاع از کرامت و شرافت انسانی

زمانی که کرامت و شرف انسان از ناحیه حوادث طبیعی یا شخص دیگری تهدید شود، دفاع از آن در حد توانایی و از طرق مشروع واجب است. عدم توجه به این تکلیف، ظالم را درتهدید حیثیت انسانی یاری می رساند. فردی که از این حق و تکلیف الهی غافل شود مشمول این آیه قرآن کریم می گردد که:
«إِنَّ الَّذِینَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ ظَالِمِی أَنْفُسِهِمْ قَالُوا فِیمَ كُنْتُمْ قَالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِینَ فِی الْأَرْضِ قَالُوا أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فِیهَا فَأُولَئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءَتْ مَصِیرًا» (سوره نساء، آیه 97)
(کسانی که بر خویشتن ستمکار بوده اند [وقتی] فرشتگان جانشان را می گیرند می گویند در چه [حال] بودید پاسخ می دهند ما در زمین از مستضعفان بودیم می گویند مگر زمین خدا وسیع نبود تا در آن مهاجرت کنید پس آنان جایگاهشان دوزخ است و [دوزخ] بد سرانجامی است)
انسان در دفاع از حیات و شرف خود مسئول بوده و در صورت کوتاهی در این تکلیف باید نزد خدای متعال پاسخگو باشد.

قیام امام حسین (علیه السلام)، دفاع از کرامت و شرافت انسان ها

امام حسین (علیه السلام) در واقعه عاشورا، نه فقط از کرامت خود بلکه از شرف و حیثیت تمام انسان ها دفاع نمودند. امام دین و انسانیت و ارزش ها و اصول انسانی را درخطر دیده و دفاع از آن را بر خود واجب دانستند.
ایشان در روز عاشورا خطاب به دشمنان فرمودند:
«آگاه باشید، آن زناکار فرزند زناکار (یزید) مرا میان شمشیر و پستی و خواری قرار داده است. ولی هیهات (محال است) برای ما تسلیم به ذلت و خواری. خدا و رسول و انسان های باایمان و دامن های پاک و پاکیزه از پذیرش آن برای ما امتناع می ورزند.»
«هیهات منا الذله» محال است برای ما تسلیم به ذلت و خواری. ظهور این جمله امام در دفاع از شرف خود بود. ایشان میان شهادت و خواری، شهادت را انتخاب نمودند. این امر سبب شد که امام فرمودند:
«من مرگ را در مقابل زندگی با ستمکاران سعادت می دانم.»
امام چه چیز را می پذیرفت؟ چند روز دنیا را؟! به قیمت پستی و خواری انسان و انسانیت؟ این امری محال بود.
امام ویاران باوفایشان در پی حفظ این نعمت الهی و دفاع از حیثیت خود و دیگر انسان ها در صحرا کربلا به خون خود غلتیدند و بهای کرامت را به بشریت تفهیم نمودند.
پروردگارا! از درس هایی که به وسیله حسین فرامی گیریم ما را به نتایج خوب برسان. امین

منبع:
امام حسین شهید فرهنگ پیشرو انسانیت، علامه محمدتقی جعفری