10 عامل موثر بر رشد قد کودک

هر فردی یک کد ژنتیکی دارد که بر اساس آن میزان قد نهایی اش تعیین می شود اما گاهی افراد پتانسیل های لازم را برای اینکه به نهایت قد ژنتیکی خود برسند، ندارند و به همین دلیل گرچه والدین بلندقدی دارند اما به قد واقعی خود نمی رسند.

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

عوامل زیادی در رسیدن فرد به قد ژنتیکی اش تاثیر دارند. یکی از مهم ترین آنها عوامل تغذیه ای است. به عوامل زیر توجه کنید.

1. روی یا زینک عنصری است که در رشد قدی افراد نقش دارد. در مناطقی که مقدار روی دریافتی مردم کم است، کوتاهی قد شایع می شود. روی در منابع مختلفی وجود دارد که مهم ترین آن گوشت قرمز و گوشت پرندگان است. مغزها مثل گردو، پسته، فندق و بادام هم سرشار از روی هستند. کوتاهی قد معمولا در مناطق فقیرنشین که به دلیل سطح درآمد کم، مصرف مغزها و گوشت ها پایین است، شایع تر است. افرادی که یا به دلیل علاقه یا دسترسی نداشتن به گوشت یا رژیم گیاهخواری، گوشت مصرف نمی کنند باید قرص مکمل روی مصرف کنند. البته دوز آن را متخصص تغذیه باید تعیین کند.

2. گوشت های قرمز و گوشت پرندگان، منبع سرشاری از پروتئین و اسیدهای آمینه هستند. اسیدهای آمینه واحدهای تشکیل دهنده پروتئین هستند و در رشد قدی نقش دارند. زمانی که عادت های غذایی کودکان را بررسی می کنیم، متوجه می شویم اصلا گوشت های تکه ای نمی خورند و بیشتر اهل گوشت چرخ کرده هستند که سرشار از چربی است و نمی تواند پروتئین کافی به بدن کودک برساند.

اصلی ترین اسید آمینه آ ل آرژینین است که باید حتما در برنامه غذایی باشد. مصرف سرخود این مکمل خطرناک است و فرد باید از نظر بیماری های کبدی و کلیوی بررسی شود. از سوی دیگر، پروتئین های گیاهی، اسید آمینه های کاملی ندارند و حتما باید 50 تا 60 درصد پروتئین دریافتی، حیوانی باشد. اگر کودکی علاقه ای به مصرف گوشت ندارد باید مکمل های پروتئینی را وارد برنامه غذایی اش کرد تا رشد قدی او تامین شود.

3. کلسیم یک ماده معدنی است که اصلی ترین منبع آن لبنیات است. هرچه لبنیات نمک کمتری داشته باشد، جذب کلسیم آن بالاتر است. دوغ سدیم بالایی دارد و در جذب کلسیم تداخل ایجاد می کند. لبنیات باید بدون نمک و کم چرب باشد. غیر از لبنیات، خانواده کلم در سبزیجات به ویژه کلم بروکلی و مغز بادام هم کلسیم خوبی دارند. برای تامین کلسیم مورد نیاز بدن، باید حداقل 3-2 لیوان شیر در طول روز مصرف شود و اگر فردی به آن حساسیت دارد باید از شیر بدون لاکتوز یا شیر سویا استفاده کند. البته کلسیم شیر سویا کمتر از شیر دام است و باید انواع غنی شده آن را تهیه کرد.

4. برای جذب کلسیم به ویتامینD نیاز داریم. متاسفانه منابع غذایی ویتامین D کم است و فقط در زرده تخم مرغ، جگر و ماهی وجود دارد و به همین دلیل 80 درصد ایرانی ها ویتامین D پایینی دارند و باید با آمپول یا قرص ویتامینD را بالا برد. اگر میزان ویتامین D کم باشد، کلسیم زیادی در بافت های نرم رسوب می کند و خطر سنگ کلیه و بیماری های قلبی- عروقی را بالا می برد.

5. قد فرزندان برآیندی از قد والدین است. اگر والدین قد متوسطی داشته باشند، قد فرزند هم متوسط می شود، اما اگر هر 2 والد قدبلند باشند، احتمال قدبلند شدن فرزند 80درصد است. اگر یکی از والدین قدبلند باشد، احتمال قدبلندی 40 درصد و اگر هیچ یک قدبلند نباشد احتمال بلند شدن قد فرزند 10 درصد است. گاهی قد یک نسل به 1 یا 2 نسل قبل از خود برمی گردد. به عبارتی، ژن های خفته ممکن است از نسل گذشته به فرد برسند.

6. نتایج تحقیقات نشان داده است که ورزش در بلند شدن قد چندان موثر نیست. گفته می شود که ورزش های بدنسازی قد را می سوزانند اما بررسی ها نشان داده ورزشکاران این رشته هم می توانند قدهای بلندی داشته باشند. دلیل آن این است که معمولا این افراد بعد از نوجوانی و جوانی وارد ورزش می شوند. در مورد والیبال و بسکتبال هم افرادی بیشتر به آن گرایش می یابند که خودشان قدهای بلندی دارند و این ورزش باعث بلندی قد آنها نمی شود. با این حال توصیه می شود افرادی که می خواهند قدشان بلند شود، ورزش های کششی انجام دهند.

7. وزن زیاد در دوران کودکی و نوجوانی و کمی تحرک باعث بسته شدن صفحات رشد و کاهش ترشح هورمون رشد می شود.

8. خواب کافی عامل دیگری است که در رشد قدی موثر است. خواب کم مانع ترشح هورمون رشد می شود و قد فرد را کوتاه می کند.

9. اگر فردی در یک دوره زندگی رشد قدی خوبی نداشته باشد، به این معنا نیست که به رشد قدی ژنتیکی خود نمی رسد. برخی کودکان در 7- 6 سالگی رشد قدی خوبی ندارند اما بعد از آن ناگهان رشد قدی خوب می شود و به حد مطلوب می رسد.

10. تزریق هورمون رشد فقط برای افرادی که کوتاهی مفرط قد آنها به علت کمبود هورمون رشد است تاثیر دارد. اگر صفحه رشد جا داشته باشد، هورمون رشد اثر می کند. هورمون تراپی آخرین مرحله درمان است ولی در ایران متاسفانه بدون دلیل استفاده می شود، در حالی که با اصلاح تغذیه می توان کوتاهی قد را جبران کرد. برای پیشگیری از بلوغ زودرس دختران جوان از داروهایی استفاده می شود که بلوغ را به تاخیر می اندازند اما 90- 80 درصد افراد با تغذیه و شیوه زندگی درست و ورزش می توانند به حداکثر رشد قدی ژنتیکی خود برسند.