تبیان، دستیار زندگی
همه ی گناهان به نفس امّاره بر می گردد، و مهار نکردن نفس امّاره و پیروی از هوس ها و خواهش های آن، باعث ارتکاب گناهان بزرگی همچون شرک به خداوند متعال می شود، چنان که در قرآن کریم می خوانیم: «و آن کسى که براى خدا، شریکى قرار دهد، گناه بزرگى مرتکب شده است»
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آفت وسوسه!

همه ی گناهان به نفس امّاره بر می گردد، و مهار نکردن نفس امّاره و پیروی از هوس ها و خواهش های آن، باعث ارتکاب گناهان بزرگی همچون شرک به خداوند متعال می شود، چنان که در قرآن کریم می خوانیم: «و آن کسى که براى خدا، شریکى قرار دهد، گناه بزرگى مرتکب شده است.»

فرآوری: آمنه اسفندیاری - بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
وسوسه

«وسوسه ، سخنان بیهوده و بی سودی است كه نفس، شیطان و برخی از مردم در انسان پدید می آورند». با نگرشی در روایات اسلامی معلوم می شود كه همه وسوسه پذیرند و آفت وسوسه در جان همه می نشیند. مومنان (با تلاش خود) و با تأیید خداوندی از شرّ وسوسه رهایی می یابند و سست باوران در برابر وسوسه ها تسلیم می گردند.

اقسام وسوسه

الف: وسوسه در اعتقادات:
مقصود از وسوسه در اعتقادات، تردیدها و پندارهای ناروایی است كه در باورهای اعتقادی انسان رخ می دهد.

توصیه ها و اذكار:

1 -در روایات متعدد ائمه(علیهم السّلام) به افراد توصیه كرده اند در این شرایط با ذكر «لا اله الا الله» وسوسه را از خود بزدائید و افراد اذعان داشته اند كه با این ذكر درمان شده اند.
2 - ذكر و یاد خدا را از یاد نبریم.
3 - در برخی روایات آمده است انسان که از وسوسه  هراسناك است نشانه ی ایمان خالص اوست و توصیه شده است كه در این مواقع بگویید «آمنّا باللهِ و رسولهِ و لا حولَ و لا قوة الا بالله»
4 - در روایت آمده است اگر وسوسه، خودش به قلب انسان خطور كند، بخشیده می شود؛ ولی اگر جان به آن گرایش پیدا كند قابل بخشش نیست.
5 - هنگام وسوسه شدن در صفات و شكوه خداوند بگوییم: «لا اله الا الله، محمّد رسول الله و علی امیرالمومنین».

ب: وسوسه در عبادات:

این وسوسه جلوه های مختلفی دارد مثل وسوسه در نیت، وضو، غسل، نماز، مستجاب نشدن دعا، وسوسه ی ریایی بودن عبادت، وسوسه ی خوابیدن بیشتر در شب، وسوسه  در وقت عبادت، وسوسه در عدالت یا قرائت پیشنماز.
توصیه ها و اذكار:
1. گفتن «بسم الله» هنگام وضو، که از شرّ شیطانی كه این موقع مزاحم ما می شود نجات یابیم.

هر كس هنگام انجام اعمال عبادی شك كند كه این كارش ریایی است دست از عبادت خود نكشد؛ بلكه به اخلاص خود بیفزاید و به خداوند بگوید: «اَعوذُ بكَ اَنْ اُشرِكَ و أنا اعلمُ و استغفرك لِما لا اَعْلم» خدایا از اینكه آگاهانه شرك بورزم به تو پناه می آورم و از شرك ورزی هایی كه ناآگاهم، بخشش تو را می طلبم.

2 . پیامبر  صلّی الله علیه و آله فرمودند: «برای وضو حدود كمتر از یك كیلو، و برای غسل سه كیلو آب كافی است». و نهی كرده اند كه با بیش از این مقدار آب دچار وسواس در رسیدن آب به بدن شویم امام باقر علیه السّلام فرمودند: «در غسل جنابت سه مشت آب بر سرت بریز، و بر طرف راست و چپت همین كه آب را مانند روغن بر بدنت بمالی كافی است».
3 . رجوع به بحث شكیات نماز كه در توضیح المسائل مراجع مطرح شده است.
4 . هر كس هنگام انجام اعمال عبادی شك كند كه این كارش ریایی است دست از عبادت خود نكشد؛ بلكه به اخلاص خود بیفزاید و به خداوند بگوید: «اَعوذُ بكَ اَنْ اُشرِكَ و أنا اعلمُ و استغفرك لِما لا اَعْلم» خدایا از اینكه آگاهانه شرك بورزم به تو پناه می آورم و از شرك ورزی هایی كه ناآگاهم، بخشش تو را می طلبم.
5 . شیطانی به نام زهاء وجود دارد، وقتی كه انسان شب هنگام برای عبادت بلند می شود به او می گوید: «هنوز هنگام عبادت تو نشده است». بار دیگر بیدار می شود باز به او می گوید: «وقت ستایش تو فرا نرسیده». و پیوسته چنین می كند تا سپیده بدمد؛ آن وقت از خوشحالی فریاد می كشد. لازم است ما به او گوش ندهیم و زمینه ی بیدار شدن راحت تر (زود خوابیدن، غذای سبك خوردن و ...) را در خود ایجاد كنیم.
6 . گاهی وسوسه در عدالت و یا صحت قرائت پیشنماز است. در روایت آمده است: «تا با چشمت از او ارتكاب گناهی ندیده ای و یا دو نفر شاهد عادل گواهی نداده اند كه او مرتكب گناهان می گردد و یا ... بنا را بر عدالت آن امام بگذار. این وسوسه ها باعث می شود انسان از بالاترین فضائل (نماز جماعت و ...) محروم گردد»

ج: وسوسه در كارهای غیر عبادی:

این وسوسه فراگیر است و دامنگیر كسانی كه متعهد به برنامه های مذهبی نیستند نیز می شود. مثل وسوسه در گزینش همسر، انتخاب شغل، در خرید كالا، وسوسه در ارتكاب گناه و ...
یک سوال مهم: بزرگ ترین وسوسه شیطان چیست؟
آنچه که از آیات و روایات بر می آید آن است که، بزرگ ترین وسوسه شیطان ،دعوت و وسوسه کردن انسان به پیروی از «نفس امّاره» است. نفس امّاره، دشمن بزرگى است که آدمى را به کارهاى زشت و ناروا وامى دارد، مگر آن که خدا به لطف خاص خود آدمی را حفظ فرماید: «إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ ما رَحِمَ رَبِّی».[1] شیطان، بالاترین وسوسه ها را در این نفس انجام خواهد داد. 
در این جا به نمونه ای از روایات -که از آنها فهمیده می شود بزرگ ترین دشمن انسان نفس امّاره است و به پیروی آن، بزرگ ترین چیزی را که شیطان به آن دعوت کرده و وسوسه می کند، پیروی از هواهای نفسانی است- اشاره می کنیم.[2]
1. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «آفت دین، هوای نفس است».[3] و «برترین جهاد این است که به خاطر خداوند متعال با نفْس و هواهای نفسانیت جهاد کنى».[4]
2. امام علی (علیه السلام): «با نفس خویش مبارزه کن و توان و کوشش خود را برای آخرت به کار گیر».[5] و «جهاد کردن با نفْس، آن را در ارتکاب گناهان مهار می کند».[6]

بزرگ ترین دشمن انسان نفس امّاره است و به پیروی آن، بزرگ ترین چیزی را که شیطان به آن دعوت کرده و وسوسه می کند، پیروی از هواهای نفسانی است

3. امام صادق (علیه السلام): «خوشا به حال بنده ای که برای خدا با نفْس و هوس خویش جهاد کند. هر که لشکر هوا و هوس خود را شکست دهد، به خشنودی خدا دست یابد و هرکه خِرَدش، با کوشش و شکستگی و فروتنی، بر بساط خدمت گزاری به خدا، بر نفْس امّاره اش چیره شود، به پیروزی بزرگی دست یافته باشد. میان بنده و خداوند حجابی ظلمانی تر و وحشتناک تر از نفْس و هوای نفْس نیست و برای کشتن این دو، سلاح و ابزاری چون احساس نیاز به خدا و خضوع و خشوع و گرسنگی و تشنگی کشیدن در روز و شب زنده داری نیست که اگر چنین کسی بمیرد، شهید است و اگر زنده بماند و همچنان به این راه ادامه دهد، خداوند فرجام او را به آن رضوان بزرگ ختم کند. خداوند عزّ وجلّ فرمود: «و آنها که در راه ما (با خلوص نیّت) جهاد کنند، قطعاً به راه هاى خود، هدایتشان خواهیم کرد و خداوند با نیکوکاران است».[7]، [8]
4. امام کاظم (علیه السلام): «برای بازداشتن نفْس خود از خواهش هایش با آن مبارزه کن که مبارزه با نفْس، همچون مبارزه با دشمنت، بر تو واجب است».[9]
به هر حال، همه ی گناهان -به واسطه و یا بدون واسطه- به نفس امّاره بر می گردد، و مهار نکردن نفس امّاره و پیروی از هوس ها و خواهش های آن، باعث ارتکاب گناهان بزرگی همچون شرک به خداوند متعال می شود، چنان که در قرآن کریم می خوانیم: «و آن کسى که براى خدا، شریکى قرار دهد، گناه بزرگى مرتکب شده است».[10]

پی نوشتها:
[1]. یوسف، 53.
[2]. ر.ک: نمایه های «جلوگیری از وسوسه ی گناه»، سوال 3859؛ «مراحل آغازین خود سازی و تزکیه ی نفس»، سوال 387.
[3]. مجلسى، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق و مصحح: رسولى محلاتى، هاشم، ج 10، ص 287،  دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ دوم، 1404ق.
[4]. المتقی الهندی، علاء الدین علی کنز العمال،  ج 4، ص 431، ح 11265، موسسة الرسالة، بیروت، 1409ق.
[5]. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح: رجائى، سید مهدى، ص 142،  ح 182، دار الکتاب الإسلامی، قم، چاپ دوم، 1410ق.
[6]. همان، ص 227، ح 112.
[7]. عنکبوت، 69.
[8]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 67، ص 69، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق.
[9]. ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول عن آل الرسول صلى الله علیه و آله، محقق و مصحح: غفارى، على اکبر، ص 399، جامعه مدرسین، قم، چاپ دوم، 1404ق.
[10]. نساء، 48.


منابع:
سایت اندیشه قم
سایت اسلام کوئیست

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.