جای خالی «نام پدر» در صفحه شناسنامه «نوزادان معتاد»

هر روز صدها نوزاد در کشور متولد می شوند و دل خانواده هایشان را غرق شادی می کنند، اما نوزادانی هم هستند که با آمدنشان کسی را خوشحال نمی کنند، بلکه باری می شوند بر دوش جامعه. نوزادانی که هیچ گناه و تقصیری ندارند، اما امروزشان گواهی می دهد که آینده ای در پیش ندارند.

نوزادانی که از مادرانی معتاد و پدرانی بی نام و نشان به دنیا می آیند، از این دست کودکانند. کودکانی که یا شناسنامه ندارند و یا جای «نام پدر» برای آن ها خالیست که این موضوع مشکلات متعددی را برای این دسته از کودکان به ارمغان می اورد. مریم كیانی مسوول خانه علم فرحزاد جمعیت امام علی در توضیح پدیده اعتیاد نوزادان و كودكان و علت ایجاد این پدیده گفت: وقتی از نوزاد معتاد حرف می زنیم باید متوجه باشیم كه این نوزاد از یك مادر معتاد متولد شده است. به گفته وزیر كشور، ٢٧٠٠ محله حاشیه نشین در ایران وجود دارد و در این محله ها تعداد زیادی زن زندگی می كنند كه بر اساس مشاهدات ما، روند اعتیاد زنان در این محله ها رشد صعودی داشته، یعنی ما به تدریج شاهد معتاد شدن زنانی در این محلات هستیم كه تا دو یا سه سال قبل اعتیاد نداشتند و این اتفاق، خطر تولد نوزادان معتاد را مضاعف می كند. زنان ساكن در این محلات نه تنها در مقابل آزارهای جنسی از هیچ امنیتی برخوردار نیستند بلكه از حقوق باروری هم محروم شده اند چون در این محله ها، هیچ خانه بهداشتی وجود ندارد كه ساده ترین وسایل پیشگیری از بارداری را در اختیار این زنان قرار دهد.
وی افزود:  تعداد زیادی از این زنان به دلیل اعتیاد، نمی خواهند بچه داشته باشند اما زمانی متوجه بارداری خود می شوند كه دو یا سه ماه از بارداری شان گذشته و به دلیل فقدان هرگونه مدرك برای اثبات زوجیت، یا امكان دریافت مجوز سقط جنین جلوگیری از تولد نوزاد معتاد را ندارند یا امكان مالی این كار را ندارند. ٢١ تیر ٩٤ وعده هایی از سوی شورای شهر و وزارت بهداشت برای توزیع وسایل با قابلیت پیشگیری طولانی مدت برای این زنان داده شد اما تا امروز اثری از این وعده ها ندیده ایم. ما هم با عقیم سازی زنان معتاد مخالفیم چون یك اقدام ضد حقوق بشری است اما می توانیم این تامل را داشته باشیم كه چرا یك زن معتاد انگیزه ای برای ترك اعتیاد پیدا نمی كند.
کیانی ادامه داد: ما معتقدیم كه هزینه اجرای برنامه های پیشگیری بلندمدت از بارداری برای این زنان بسیار كمتر از هزینه تولد یك نوزاد معتاد برای اقتصاد و آینده كشور است. وسایل پیشگیری كوتاه مدت برای این زنان بی فایده است چون اعتیاد، روند زندگی این زنان را مختل كرده و آنها قدرت به خاطر سپردن زمان صحیح استفاده از این وسایل را ندارند.

كیانی افزود: در بخشنامه های اخیر، گفته شده كه نوزاد معتاد متولد شده در بیمارستان را به بهزیستی تحویل دهند كه در واقع، در این بخشنامه ها، مادر، مادری كه سال بعد دوباره یك نوزاد معتاد به دنیا می آورد حذف شده است. در واقع، اقدامات انجام شده طی یك ماه گذشته، در حد مسكن و موقت است و درمان موثر و مناسبی نیست. بنابر اعلام مسوولان شورای شهر و وزارت بهداشت، روزانه ٢٠ الی ٢٠٠ نوزاد معتاد در ایران متولد می شود كه تمام این نوزادان باید در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان ها بستری شده و به بهزیستی تحویل داده شوند. آیا بیمارستان ها و مراكز بهزیستی توان پذیرش این تعداد كودك را در خود ایجاد كرده اند؟ البته انتقال به مراكز بهزیستی برای نوزادان و كودكان معتاد اقدام خوبی است كه حداقل، كودك بعد از بهبودی از اعتیاد، تحت نظارت بهزیستی باشد و به شرط امن شدن محل زندگی، به خانواده بازگردد.
كیانی خواستار روشن شدن فلسفه حضور اورژانس اجتماعی در محلات آسیب خیز شد و در توضیح علت بی انگیزه بودن معتادان به ترك اعتیاد گفت: اورژانس اجتماعی باید به طور دایم در این محله ها حضور داشته باشد و برای كنترل و كاهش آسیب اقدام كند اما در ٢٧٠٠ محله حاشیه و معضل خیز كشور، نه بهزیستی حضور دارد و نه خانه بهداشت و نه مركز كاهش آسیب اعتیاد اما به جای همه اینها، معتاد و موادفروش و نوزاد معتاد در این محلات هست. جایی كه ارگان های مسوول نیستند، انگیزه ای هم برای ترك اعتیاد وجود نخواهد داشت و حتی اگر انگیزه ای باشد، امكانی وجود ندارد.
چندی پیش نیز فاطمه دانشور، رییس کمیسیون اجتماعی شورای شهر تهران در مورد بی توجهی بیمارستان ها به مراقبت از نوزادان معتاد و عدم اطلاع مسوولان بیمارستانی از ابلاغیه معاونت درمان وزارت بهداشت گلایه کرد و از لزوم حضور وزارت کشور برای تسهیل در صدور شناسنامه معتادان بدون پدر سخن گفته بود.
وی با بیان اینکه نهادهای حاکمیتی و... توجه چندانی به زنان معتاد و جنین و کودکان آنها ندارند، گفت: ما نمی توانیم منتظر دولت و دستگاه های حاکمیتی برای کمک به این قشر خاص که نیازمند توجه ویژه هستند، بمانیم، چراکه آمار آنها رو به افزایش است.
دانشور با بیان اینکه بررسی ها نشان داد که اکثر فرزندان مادران معتاد حاصل ازدواج های ثبت نشده و یا موقت هستند، گفت: این مساله باید به گوش مسوولان دولتی و نمایندگان مجلس برسد که بداننداکثرا این کودکان سال هاست بدون شناسنامه و حتی بدون واکسیناسیون در این شهر زندگی می کنند که اکثرا دارای سوءتغذیه هستند و مادرانشان برای پیشگیری از گریه، به آنها موادمخدر می دهند و به دلیل آنکه شناسنامه ندارند به مدرسه نرفته و بی سواد می مانند و به مشاغل سخت و پنهان همچون خرده فروشی موادمخدر روی می آورند.
وی با بیان اینکه از آنجایی که این کودکان حاصل ازدواج های ثبت نشده هستند و از نبود پدر رنج می برند، از رشد عاطفی برخوردار نیستند، ادامه داد: ما 200 پرونده مربوط به مادر و کودک را بررسی کردیم و جالب است بدانید این مادران اکثرا بارداری های متعدد را با فاصله کم تجربه کرده و از 4 تا 8 بچه دارند که از مجموع در این 200 پرونده با 600 کودک مواجه هستیم که از این مادران معتاد به دنیا آمده اند.
رییس کمیسیون اجتماعی شورای شهر تهران با بیان اینکه این تعداد تنها مربوط به آمار بیمارستان هایی در جنوب شهر تهران است، گفت: اگر بخواهیم گستره فعالیت مان را افزایش دهیم، قطعا جمعیت مادر و کودک معتاد افزایش می یابد.

دانشور با بیان اینکه بررسی ها نشان داد که اکثرا مادران معتاد با هر درجه بی خانمانی برای زایمان به بیمارستان مراجعه می کنند، عنوان کرد: برهمین اساس با وزارت بهداشت وارد رایزنی شده و سرانجام وزیر بهداشت طی ابلاغیه ای به همه بیمارستان ها اعلام کرد که کلیه نوزادان متولد شده از مادران مصرف کننده مواد افیونی در بیمارستان های دولتی یا غیردولتی باید به مدت 3 الی 5 روز برای ارزیابی و درمان سندروم پرهیز نوزادی در بیمارستان بمانند. همچنین با توجه به وجود خطر سوءرفتار نسبت به کودکان توسط والدین مصرف کننده فعال مواد یا والدین واجد سابقه شناخته شده سوءرفتار نسبت به کودکان مانند فروش نوزاد، بهره کشی از کودک برای تکدی گری یا اجبار کودک به کار به منظور اطمینان از سلامت نوزاد، موضوع را با قید فوریت به اورژانس اجتماعی ارجاع داده و با اورژانس اجتماعی ارتباط داشته باشند، اما متاسفانه می بینیم که با اینکه ابلاغیه وزارت بهداشت مربوط به بهمن ماه سال گذشته است اما متاسفانه بسیاری از بیمارستان ها از این موضوع اطلاع ندارند.
وی افزود: متاسفانه بسیاری از بیمارستان ها قسمت NICU برای نگهداری کودکان متولد شده از مادران معتاد ندارند و بدون سم زدایی نوزاد را تحویل والدین می دهند.
رییس کمیسیون اجتماعی شورای شهر تهران با بیان اینکه از 200 پرونده مربوط به مادر و کودک معتاد تنها 10 مادر راضی به ترک اعتیاد شده و مابقی اعتیاد را به عنوان سبک زندگی پذیرفته اند، تصریح کرد: متاسفانه کمپ های ترک اعتیاد مخصوص زنان حاضر به پذیرش کودکان و نوزادان نیستند و این در حالی است که به تازگی یک NGO اقدام به پذیرش مادر و کودک معتاد کرده اما ظرفیت این کمپ محدود است و متاسفانه رایگان نیست و این در حالی است که کمپ های ما می توانند با ایجاد یک مهدکودک مشکل را حل کنند.
دانشور در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه بسیاری از بیمارستان ها از ابلاغیه وزیر بهداشت که با امضای علی اکبر سیاری معاون بهداشت ابلاغ شده است، حتی خبر ندارند، گفت: عدم وحدت رویه در بیمارستان ها و برخورد سلیقه ای دردسرساز شده است به گونه ای که عدم هماهنگی بین بیمارستان و اورژانس بهزیستی دردسرساز شده چراکه بیمارستان معتقد است باید کودک معتاد در اختیار اورژانس اجتماعی قرار بگیرد ولی بهزیستی معتقد است که باید مددکار بیمارستان اقدامات قضایی را انجام دهد.
وی با اشاره به مشکلات پیش روی کودکان بدون شناسنامه از مادران معتاد گفت: بسیاری از مادران بدون ازدواج ثبت شده باردار می شوند و آنها به دلیل وجود برخی مشکلات در خانه زایمان کرده و نهایتا کودک آنها بدون شناسنامه باقی می مانند که باید وزارت کشور بر روی این موضوع حساس شده و برای اینگونه کودکان شناسنامه صادر کنند، چراکه پدری در کار نیست و اوراقی هم مبنی بر سبک ازدواج وجود ندارد لذا باید وزارت کشور به صورت ویژه به این موضوع وارد شود.
رییس کمیسیون اجتماعی شورای شهر تهران افزود: متاسفانه در برخی از موارد که مددکار اجتماعی اقدام به اخذ شناسنامه برای این کودکان می کند، نام پدر در شناسنامه سفید و خالی است؛ باید وزارت کشور برای حل این مشکل نیز چاره اندیشی کند، چراکه در آینده این کودکان قطعا با چالش و مشکلاتی روبه رو می شوند.

منابع: ایسنا/ تابناک