صیغه محرمیت؛ آری، خیر؟
در جامعه فعلی ما ازدواج کردن پیچیده تر از قبل شده است چرا که از یک طرف خانواده ها همچنان بر پای بندی به سنت ها اصرار دارند و از طرف دیگر تغییرات سریعی که در نگاه جوانان نسبت به فرآیند آشنایی و ازدواج به وجود آمده است آنها را با سوالات و چالش هایی در این زمینه مواجه کرده است. از این رو با جناب آقای محمد رضا کمن ، روانشناس، مشاور ازدواج و مشاور علمی پروژه همسان گزینی به گفتگو نشستیم تا با مطرح کردن برخی از رایج ترین سوالات، با تازه ترین پاسخ های علمی که بومی فرهنگمان هم شده اند آشنا بشویم.
به عنوان شروع گفتگو ممکن است کمی درباره طرح همسان گزینی صحبت کنیم؟ اینکه این طرح به کجا رسید؟
بحمدالله به لحاظ فنی و علمی در حال تکمیل است و استقبال و اعتماد مردم به طرح، بیش از پیش بر جامعه آماری آن افزوده است. بخش هایی از طرح به ویژه در بخش مشاوره، آموزش و تست اعم از آمادگی برای ازدواج و بررسی تناسب به صورت آزمایشی با موفقیت روبرو شده و به زودی شبکه مشاورین پس از امضای تفاهم نامه وزارت ورزش و جوان و موسسه همسان گزینی تبیان، به طور رسمی راه اندازی خواهد شد.
با توجه به تغییراتی که در فضای جامعه به وجود آمده مثل شکل گیری دوستی های قبل از ازدواج یا تغییراتی که در شکل سنتی خواستگاری ایجاد شده، شما چه توصیه هایی برای ازدواج دارید؟ فکر می کنید این فضا دارد به چه سمتی می رود و در این فضا خانواده ها و جوانان باید چه چیزهایی را بیشتر مد نظر قرار بدهند؟
روان شناسان حوزه پیش از ازدواج با اینکه قبل از ازدواج (که در آن تعهد نیست)، احساسی بین طرفین شکل بگیرد، مخالف هستند. ما می گوییم که رابطه های قبل از ازدواج و فضاهای مشترک دختر و پسر که بعضاً کنترل بر احساسات در آنها کار مشکلی است، اگر که بحث ازدواج رسمی نباشد، باعث می شود که نه تنها کمک نکند بلکه آسیب هم بزند. چرا؟ به خاطر این که وقتی مسئله ازدواج پیش می آید ما تقریباً بیست ملاک را بررسی می کنیم. اما وقتی که احساس شکل می گیرد این بیست ملاک عملاً دیگر چک نمی شوند و یا اگر هم چک بشوند، توجیه می شوند. اصطلاحاً می گوییم که احساس این بیست ملاک را که هر کدام به سهم خود می توانند منجر به آشفتگی و طلاق بشوند پوشش داده است. این بیست ملاک، از دل دادگاه های خانواده بیرون کشیده شده و کاملا بومی کشورمان می باشد و بررسی اینها باید در یک رابطه رسمی و غیر احساسی انجام بشود. این وسط که فضا و بستر ارتباط قبل از ازدواج زیاد شده چه کار کنیم که از آن حسن استفاده را بکنیم؟ باید به این سمت برویم که اگر کسی با کسی در محل کار، تحصیل، حتی فضاهای مجازی که در زندگی امروزی گریزی از آن نیست، هر آشنایی پیدا کرد، در یک فرایند درست انتخابش را پیگیری نماید، اگر کسی واقعاً نیتش ازدواج نیست که اصلاً مخاطب بحث ما نیست. اما اگر کسی می خواهد آشنا بشود برای اینکه ببیند طرف مقابل تناسب او هست یا نه، باید فرایند آشنایی را از یک رابطه احساسی به یک رابطه عاقلانه تبدیل کند؛ این تبدیل شرایط ملاحظاتی می خواهد:
اول اینکه باید هر چه زودتر پای خانواده وسط کشیده بشود، حتی اگر خانواده را در این قضیه صاحب رأی ندانیم، چون نفس حضور خانواده روابط را هم کنترل و هم زمان دار می کند و هم از عمیق شدن احساسات قبل از بررسی های عاقلانه جلوگیری می کند. لذا از بدو آشنایی در محل کار، تحصیل، فضای مجازی و یا حتی معرفی توسط یک دوست، خانواده باید از همان ابتدا در جریان قرار بگیرند. یک جنبه دیگر از اهمیت خانواده هم به این بر می گردد که دست کم بیست و پنج درصد از اینکه دو نفر به درد ازدواج با هم می خورند یا نمی خورند، بر می گردد به اینکه آیا خانواده های دو طرف به هم می خورند یا نمی خورند. وقتی خانواده ها اصلاً بررسی نشده اند، نمی شود در مورد تناسب برای ازدواج نتیجه گیری درستی کرد. و اگر هم خانواده درحالیکه قلباً راضی نیستند به احساس و انتخاب جوانان پا بدهند و دو جوان با هم ازدواج کنند، به دنبال آن خانواده ها به جای اینکه عامل آرامش آنها باشند، می شوند عامل به هم خوردن آرامش آنها. در جریان قرار دادن خانواده صرفاً به این معنا نیست که پدر، مادر یا خواهر صرفاً بدانند بلکه به این معنی است که آنها وارد گود بشوند و طرفین همدیگر را ببینند. البته یکی از مسائلی که در این موقعیت ها پیش می آید، ممکن است این باشد که خانواده گاردهای سنتی بگیرند به این ترتیب که جوان را تحت فشار می گذارند تا زود جواب بدهد. در این موقعیت ها مشاوره می تواند این روند را کنترل کند و آنها را نسبت به فرایند انتخاب که فرایندی بسیار دقیق است آگاه کند. و این فرهنگ جا بیفتد که اگر بعد از مدتی دیدار و گفتگو و تحقیق و بررسی با کمک خانواده ها و بدون اینکه فضا برای جوانان احساسی شده باشد، جوانان به این نتیجه برسند که به درد هم نمی خورند، خانواده ها بپذیرند که واقعاً اتفاقی نیفتاده است. اگر خانواده در این موقعیت به شکل موثری مفید نباشد و جوانان وارد بازی های احساسی بشوند و بعد هم ازدواج نکنند، ممکن است باعث بشود که جوان آنها موارد ازدواجی را که بعدها هم برایش پیش می آیند با آن مورد قبلی که نسبت به او احساس پیدا کرده بود، مقایسه کند و بدون اینکه آگاه باشد به خاطر بسته نشدن پرونده آن رابطه احساسی در ذهن جوان، موقعیت های بعدی را هم از دست بدهد یا انتخاب درستی نداشته باشد.
اگر ممکن است از بین بیست ملاکی که به آن اشاره کردید، به چند تا که اهمیت بیشتری در قوام یا از هم پاشیدگی خانواده ها دارد اشاره کنید؟
این بیست ملاک از تحقیقات میدانی به دست آمده و کاملاً برخواسته از فضای فعلی جامعه خودمان است. من به بعضی از آنها که به طور جدی دارند در خانواده های ما مسئله ساز می شوند، اشاره می کنم. عدم تناسب یکی از مهمترین آنها است. تناسب در اعتقادات و دینداری، اینکه دو طرف باید دوز مذهبی بودنشان مثل هم باشد. یا مثلاً دو فرد سنتی با هم ازدواج کنند، دو فرد اخلاقی با هم، دو فرد مقید با هم، دو فردی که سنتی نیستند و تجدد گرا هستند با هم...
پس با این فرمایشتان این عقیده که بهتر است خانم از لحاظ مذهبی کمی قوی تر از مرد باشد زیر سوال می رود؟
تمام نظریه های روانشناسی در همه جای دنیا روی تناسب تأکید دارند و دیگر «مکمل بودن» مورد قبول نیست. غیر از تناسب دینداری و اعتقادی، تناسب فرهنگی هم خیلی مهم است. یعنی تناسب از لحاظ آداب و رسوم، قومی، نژادی و مذهبی . به علاوه تناسب در حوزه های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی هم مهم است. در این سه موردی که تا الآن گفته شد هم تناسب بین خانم و آقا مهم است و هم تناسب بین خانواده های دو طرف.
در مواردی که تناسب ها توسط طرفین رعایت نشود، مشاور چه کمکی می تواند بکند؟
در چنین موقعیت هایی مشاور از ابتدا به طرفین هشدار می دهد که زیربنای کارشان سفت نیست. مطلب دیگر این است که مشاور آنها را آگاه می کند که فکر نکنند که بعداً چیزی درست می شود بلکه اتفاقاً بر ژس خیلی مشکل دار خواهند شد. بنابراین تناسب هم بین دختر و پسر و هم بین خانواده ها لازم و ضروری است. حتی من معتقدم قبل از اینکه بخواهیم بررسی کنیم که آیا دختر و پسری به هم می خورند یا نه باید اول خانواده های آنها را چک کنیم. همینطور باید رابطه بچه ها را با خانواده هایشان بررسی کنیم. با این بررسی ها بعضی از افرادی که هنوز آمادگی ازدواج ندارند مشخص می شوند یعنی کسانی که هنوز با خانواده خودشان مشکل دارند نمی توانند با همسرشان هم رابطه خوبی داشته باشند.
آیا این دیدگاه خیلی ایده آلی نیست و برای مثال موجب کاهش نرخ ازدواج نمی شود؟
ازدواج موفق تبصره های زیادی می خواهد. شاید در نگاه اول به نظر برسد که در نظر گرفتن این ملاک ها باعث کاهش نرخ ازدواج می شود، اما نرخ ازدواج پایین بیاید بهتر است تا اینکه نرخ طلاق با سرعت بالا برود. بنابراین عیبی ندارد که شیب ازدواج کمی کندتر بشود ولی در عوض شیب طلاق که به مراتب از تجرد آسیب زا تر است هم کمتر می شود.
برگردیم به ملاک ها؟
بله بعضی از ملاک ها هم به مسائل فردی برمی گردند مانند صداقت، امانتداری، بلوغ اجتماعی و عاطفی، مسئولیت پذیری، سخاوت و شغل معقول در مرد و به طور کلی مسائلی که به آمادگی فردی برای ازدواج برمی گردند. سلامت روان هم مسئله بسیار مهمی است.
برای اطلاع از طرح همسان گزینی تبیان اینجا کلیک کنید
