تبیان، دستیار زندگی
مردی با پرتاب خود از بلندی خود کشی کرد این جمله کافی است تا شما مقدمه خود کشی دیگر شوید!
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

لطفا خود کشی را رسانه ای نکنید!

" مردی با پرتاب خود از بلندی خود کشی کرد" این جمله کافی است تا شما مقدمه خود کشی دیگر شوید!

محسن بابایی- بخش ارتباطات تبیان
تنهایی

چیزی که این روزها بیشتر در رسانه ها پیرامون آن می خوانید، می شنوید یا می بینید. با این حال مسئولین، این آسیب را در کشور ما کمتر ازمیانگین جهانی و سایر کشورها می دانند.
در هر ساعت ۱۹ نفر در جهان خودکشی می‌کنند و خودکشی، هشتمین دلیل مرگ‌و‌میر در دنیا محسوب می‌شود، در ایران و برخی از کشورهای منطقه به دلایل باورهای مذهبی این آمار بسیار کمتر است. عوامل بسیاری برای رخداد این نابهنجاری ذکر می شود از عوامل خانوادگی چون اختلافات زناشویی و تنش میان والدین و فرزندان تا عوامل اقتصادی چون از دست دادن شغل، فشارهای مالی و....
خود کشی دراثر معروف امیل دورکیم پدیده ای اجتماعی است که اینگونه تعریف می شود « هرنوع مرگی که نتیجه مستقیم یا غیرمستقیم کردار منفی یا مثبت خود قربانی است که باید چنان نتیجه‌ای به بار آورد.»
متاسفانه نرخ خودکشی هر چند نسبت به میانگین جهانی در کشور پایین است اما اخبار مرتبط با آن درحال رشد می باشد اما سوال اینجاست که آیا رسانه ها در رشد این آمار نقش دارند؟
جواب مثبت است؛ یقینا رسانه ها به ویژه رسانه های اجتماعی در افزایش آمار خودکشی تاثیرگذار هستند. اکثر روانشناسان و متخصصان ارتباطات، خود کشی را خود یک رسانه محسوب می کنند و  معتقدند آمار آن با میزان پوشش رسانه ای ارتباط مستقیم داشته و تاثیرگذار است.
 طرح این مسئله را برای اولین بار به انتشار رمان «رنج‌های ورتر جوان» اثر گوته بازمی‌گردد. در آن زمان متوجه شدند که بعد از انتشار این کتاب آمار خودکشی و خودکشی مردانی که شلوار زرد و پیراهن آبی می‌پوشیدند، افزایش پیداکرده است. این صحنه‌سازی بود که گوته در رمان خود به تصویر کشیده بود و این صحنه را مردانی که دارای شرایط مشابه بودند تکرار می‌کردند.
در قاعده کلی رسانه ها شکل دهنده و هدایت کننده افکار عمومی هستند و بر باور و سبک زندگی افراد و عملکرد های سیاسی، اجتماعی و... آنها تاثیر می گذارند و موضوعی چون خود کشی از این قاعده مستثنی نیست.

خوکشی یک رسانه است!

با گذر از رسانه های رسمی که قابل کنترل هستند اما ورود رسانه های اجتماعی که مدیریت فردی بر آنها حاکم است به این زمینه کار را سخت کرده است

"اوایل اردیبهشت مردی ٣٥ساله با حضور در پارکینگ بیمارستان عرفان و پیوستن به همسرش که کارمند این بیمارستان بود، با شلیک گلوله‌، خودش و همسرش را کشت.
" مردی خود را زیر پل عابر پیاده واقع در خیابان میرداماد به ‌دار آویخت"،" مردی درحالی‌که از درد به‌خودش می‌پیچید، راهی بیمارستان میلاد در تهران شد؛ اما وقتی شنید تا زمانی که ۳۰۰ هزار تومان به‌ حساب بیمارستان واریز نکند، پذیرش نخواهد شد، خودش را از طبقه سوم این بیمارستان به پایین پرت کرد" این موارد نمونه ای از پوشش اخبار مربوط به این پدیده اجتماعی در رسانه های ما است. با توجه به آنچه ذکر شد از نظر اکثر متخصصین انتشار اینگونه خبر خودکشی در رسانه ها درست نیست و خود باعث می شود تا افراد دیگر نیز که مستعد چنین رویکردی هستند به این سمت گرایش پیدا کنند، روش ها و مکان های این کار را بیاموزند و...
در رسانه های غربی اکثرا اخبار خودکشی در صفحات اول منتشر نمی شوند وطبق آماری تنها 50 درصد از این اخبار در صفحات اول این رسانه ها منتشر شده و از نظر تحریریه دارای اهمیت بوده است. متاسفانه چنین دقتی در رسانه های ما وجود ندارد.

جامعه، نقطه مغفول مانده

مهمترین نکته در توصیه ها و آموزش ها، جلوگیری از نقش رسانه در تحریک افراد مستعد به خودکشی است اما معمولا اثر این نوع اخبار بر سلامت و امنیت روانی جامعه دیده نشده است. مسلما اخبار خشونت آمیز یا فاجعه بار بر آرامش جامعه تاثیر خواهد گذاشت، رسانه ها باید ایجاد فضای نشاط و امید را مد نظر قرار دهند که این مسئله خود بر کاهش ناهنجاری ها و بیماری های روانی در جامعه کمک خواهد کرد.

خودکشی را سانسور کنیم؟

برخی چنین توصیه ای به رسانه ها دارند اما باید گفت که در عصر حاضر این مهم ممکن نیست بلکه باید به چگونگی پوشش خبری و مدیریت تکرار در اینباره و همچنین افزایش آگاهی عمومی نسبت به این مسئله فکر کرد.
در رسانه های رسمی راه حل هایی در رسانه های جهانی عنوان شده اند از جمله: مانند اینکه خبر خودکشی مهیج نشود، به‌عنوان روزنامه‌نگار برای آن پایانی زیبا به تصویر نکشیم مانند اینکه رها شد، به آزادی رسید و....، در پوشش اخبار خودکشی نباید از روش‌های برجسته‌سازی استفاده شود، مانند تیتر شدن و به صفحه اول بردن این خبر.
علاوه بر نکات فوق، رعایت موارد زیر نیز امری لازم است:
-با افراد ذی صلاح در بخش بهداشت و درمان(دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیار وزارت بهداشت) و
منابع معتبر از نزدیک همکاری کنید
-از واژه خودکشی موفق برای خودکشی های کامل منجر به مرگ استفاده نکنید
-اطلاعات مرتبط را فقط در صفحات داخلی جراید منتشر کنید 
-عکس افراد یا نوشته هائی را که توسط آنان قبل از اقدام به خودکشی نوشته شده، چاپ نکنید
-جزئیات روش اقدام به خودکشی را چاپ نکنید 
-دلایل ساده انگارانه برای اقدام به خودکشی ارائه نکنید 
-از بزرگ نمائی و هیجان انگیز جلوه دادن اقدام به خودکشی بپرهیزید 
-اختلالات روانی و بحرانها را توسط متخصصین و کارشناسان تعریف کنید و از مردم بخواهید در صورت وجود چنین مشکلاتی به مراکز درمانی روانپزشکی و مراکز مشاوره مراجعه کنند

مهمترین نکته در توصیه ها و آموزش ها، جلوگیری از نقش رسانه در تحریک افراد مستعد به خودکشی است اما معمولا اثر این نوع اخبار بر سلامت و امنیت روانی جامعه دیده نشده است.

- تا آنجا که امکان دارد مثال هایی از کسانی که بحران های زندگی (حوادث ناگوار) را با موفقیت پشت سر گذاشته اند، ذکر کنید
-عواقب جسمی اقدام به خودکشی که منجر به مرگ نشده از جمله آسیب مغزی در اثر خفگی، فلج و... تشریح کنید
-رسانه مراکز کمک رسانی مرتبط با خودکشی را نیزهنگام پخش اخبارخودکشی معرفی کند. (1)
همچنین، استفاده از منابع معتبر در نقل اخبار و امارها و ارائه نکرن نوع خودکشی ها و مکان انجام آن، از توصیه های مهم دیگر در اینباره است؛ محلی در آمریکا به نام دروازه طلایی وجود دارد که به دلیل اینکه بارها بعنوان محل خودکشی در اخبار نام برده شده است افراد بسیاری آنجا را برای این اقدام انتخاب کرده اند.
دکتر جعفر بای پژوهشگر و استاد دانشگاه در اینباره پیشنهاد خاصی دارد :"رسانه ها در این زمینه مصمم شوند و حتی پروتکل،عهدنامه،تفاهم نامه ای نانوشته بین رسانه ها وجود داشته باشد تا اخبار مربوط به خودکشی را انتشار ندهند.تا افرادی که مستعد این گونه رخدادها هستند برای بیرون آمدن از حصر خویش و حل مشکلات شان راه های بهتری را گزینش کنند"
لازم است روزنامه نگاران علاوه بر میزان و شیوه های اطلاع رسانی در انتخاب کلمات و بیان دلایل آن دقت به خرج دهند.

چالشی به نام شبکه های اجتماعی

با گذر از رسانه های رسمی که قابل کنترل هستند اما ورود رسانه های اجتماعی که مدیریت فردی بر آنها حاکم است به این زمینه کار را سخت کرده است.شبکه های اجتماعی باعث اشاعه بی قاعده و نامناسب اخبار پیرامون این مسئله می شوند که پیامدهای مناسبی به دنبال ندارد، کاربران باید در این زمینه به مسئولیت های اجتماعی واقف و بیشتر پایبند باشند.

کلام آخر

مهمترین نیاز در اینباره آموزش های لازم اجتماعی، فرهنگی و رسانه ای است هم به مخاطبان در استفاده و تاثیر پذیری از شبکه های مذکور و هم به اهالی رسانه درباره هدایت افکار عمومی و همچنین مدیریت مناسب پوشش خبری این پدیده اجتماعی. کارهای مکمل در زمینه های دیگر در کنار افزایش سواد رسانه ای امری لازم و ضروری است.
اما در کنار اینگونه اقدامات کنترل کننده، می بایست در فعالیت های ایجابی از جمله  انجام وظایف تفریح و سرگرمی رسانه ها به ایجاد روحیه نشاط و امید در جامعه بپردازند که این خود بر سلامت روانی جامعه و به تبع آن کاهش خودکشی و سایر آسیب های روانی کمک شایانی خواهد کرد.
پی نوشت:
1- " راهنمای انعکاس خبر خودکشی در رسانه ها"، معاونت سلامت وزارت بهداشت، 1386