گسترش احادیث امامت و توحید تلاش های امام رضا(ع)!

حجت الاسلام مهدی غلامعلی با اشاره به وجود ۲۰۴ روایت تفسیری از امام رضا (ع) گفت: توسعه و گسترش احادیث مربوط به امامت و توحید مرهون زحمات و تلاش های امام رضا(ع) است.

به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا) حجت الاسلام والمسلمین مهدی غلامعلی، نویسنده، محقق و پژوهشگر موسسه دارالحدیث  در نشست علمی رسانه ای «جایگاه و تأثیر امام رضا(ع) در احادیث شیعه» که در انجمن های علمی حوزه برگزار شد گفت:
همان طور که گفته می شود فقه ما جعفری و غالبا برگرفته از احادیث امام صادق و امام باقر علیهماالسلام است اعتقادات شیعه به خصوص در موضوع امامت از امام رضا (ع) است.
وی با بیان اینکه اگر رسانه ها در آن روز مانند امروز بود احادیث رسیده از امامان ما چندین برابر تعداد فعلی بود اظهار کرد:
دوره امامت امام رضا(ع) از سال ۱۸۳ تا ۲۰۳ بوده و دو رخداد مهم سبب شد تا احادیث ایشان کلامی و اعتقادی باشد.
غلامعلی بیان کرد:
سه سال آخر عمر شریف امام به دستور مامون کاتبان مسایل مرتبط با امام را ضبط و ثبت می کردند و همین سبب شد تا احادیث رسیده از امام رضا(ع) بیشتر از بقیه ائمه باشد.
غلامعلی تصریح کرد:
کاتبان در دو برهه زمانی یعنی دوره امام علی و امام رضا(ع) از بقیه دوره ها بیشتر بودند و روایات زیادی از این دو امام داریم و صادقین(ع) نیز چون شاگردان زیادی داشتند در نقش روات عمل کرده و روایات زیادی از آن بزرگواران نیز به ما رسیده است.
این محقق با اشاره به تحولات درون و برون مذهبی در دوره امام که باعث فزونی مطالب اعتقادی آن امام شده است افزود: ظهور گروه منحرفی به نام واقفیه یکی از تحولات درون مذهبی است این افراد معتقد به هفت امامی بودند و مهدی موعود را امام کاظم(ع) می دانستند و امام رضا را قبول نداشتند.
این استاد حوزه بیان کرد:
این گروه از بزرگان صحابه دوره امام کاظم بودند و چون پول و وجوهات دوره امام کاظم در نزد ایشان بود در امامت امامت امام کاظم(ع) باقی مانده و این کار ضربه بزرگی بر بدنه و پیکره شیعه زد و حتی تا صد و ۲۰۰ سال بعد نیز افرادی پیرو این گروه بودند.

طرح مسئله عصمت امام از سوی امام رضا(ع)

وی افزود: همین مسئله سبب شد تا امام رضا مباحث مربوط به امامت را به صورت شفاف و علنی بیان فرمایند و حتی در جلوی مامون این مسایل مطرح شد و بحث عصمت امام برای اولین بار در دوره امام رضا(ع) مطرح شد.
غلامعلی تصریح کرد: گسترش احادیث امامت نتیجه تلاش امام رضا(ع) است؛ کراماتی که از ائمه نقل می شود تا دوره امام رضا کم است ولی در دوره امام کرامات زیادی مبنی بر علم غیب امام مطرح می شود و در تاریخ بیان شده است.
وی اظهار کرد: اتفاق دوم فرامذهبی بود و آن بحث گسترش موضوعات و گروه های کلامی بود و دلیل دیگر نیز ترجمه آثار خارجی ها یعنی یونانی ها و هندی ها و مسیحیان و ... بود؛ این افراد اعتقادات کلامی متفاوتی از شیعه و اسلام را مطرح کردند که روحانیون سنتی اهل سنت نمی توانستند پاسخ این سؤالات را بدهند لذا امام با گروه های مختلف مباحثه و مناظره کردند.
غلامعلی عنوان کرد: امام با مسیحیان، یهودیان و زرتشتی ها و صابئیان مباحثه و مناظره داشتند به گونه ای که بزرگ یهودیان از تسلط امام بر کتب دیگران و تورات ابراز تعجب می کند و حتی برخی از این افراد مسلمان شدند و در تاریخ ثبت است.

توسعه مباحث توحیدی

وی افزود: توسعه احادیث توحید به خاطر اتفاقات برون مذهبی و حضور گروه های خارجی بود و توسعه اعتقادات مربوط به امامت نتیجه همان تحول درونی است.
غلامعلی اظهار کرد:
چهار معصوم داریم که سیره آنان به دست ما رسیده و گزارشات زیادی از آنان داریم؛ اول پیامبر اسلام، دوم امام علی(ع)، سوم امام صادق(ع) و چهارم نیز امام رضا(ع) است.   
وی افزود: در تاریخ نیشابور که نویسنده آن حاکم نیشابوری از علمای اهل سنت است گزارشی درباره ورود امام به نیشابور به صورت دقیق و ریز آمده است؛ در این گزارش آمده است که وقتی مردم اعم از اهل سنت و شیعه امام را دیدند از شوق گریان شدند که نشان می دهد حتی اهل سنت نیز به امام علاقه داشته اند.
این نویسنده و محقق حوزه بیان کرد: مامون به رجاء بن ضحاک دستور دارد تا در آخرین سفر امام، همه حالات امام را مدنظر قرار بده و بنویس و وی در طول سفر همه این مسایل را به دقت نوشته است که این گزارش سیره اختصاص به امام رضا(ع) دارد.
وی افزود: غالب احادیث رسیده از امام از امامی مذهبان است و از اهل سنت نیز غالبا احادیث توحیدی رسیده است که موارد اختلافی میان شیعه و اهل سنت نیست ولی با این حال آنان هر جا که مطالبی از امام مخالف اعتقادات آنان بوده است ذکر نکرده اند.

تعداد روایات تفسیری امام رضا(ع)

غلامعلی در پاسخ به سؤال ایکنا درباره روایات تفسیری امام رضا(ع) تصریح کرد: مجموع احادیث امام ۲۴۲۷ روایت است که مرحوم عطاردی، در کتاب مسندالرضا آورده است از این تعداد، ۱۰۳۸ روایت فقهی، ۸۰۰ عدد اعتقادی و مابقی نیز اخلاقی و دعا و تفسیری است که تفسیری ۲۰۴ روایت است و پایان نامه های زیادی هم در این باره نوشته شده و آیت الله العظمی جوادی آملی نیز کتابی را در این زمنیه منتشر کرده است.
وی افزود:
روایات اعتقادی حضرت به لحاظ حجم ۵۵ درصد احادیث امام را تشکیل می دهند ولی از لحاظ تعداد، روایات فقهی امام بیشتر است همچنین روایات تفسیری نیز ناشی از همان دو جریان است و به خصوص تاثیرات فرامذهبی.
این استاد حوزه در پاسخ به این سؤال ایکنا که آیا احادیث غیرفقهی ائمه(ع) هم کاربرد فقهی دارند بیان کرد: مراکز تخصصی حوزه مانند کلام و تفسیر و حدیث و ... به صورت تخصصی به روایات مربوطه می پردازند و الان این جریان در حوزه راه افتاده و بحث احادیث اخلاقی و ادعیه امام و عرفان نیز مورد توجه قرار گرفته است.
وی افزود: به تعبیر برخی بزرگان حوزه ۲۰ موضوع جدید باید به ابواب فقهی کنونی اضافه شود لذا کسانی که با این نگاه وارد شده اند بهره زیادی از احادیث امام می برند زیرا احادیث ایشان جزء معتبرترین احادیث است و چندین کتاب اختصاصی در دوره امام و تا ۵۰ سال بعد آن برای ایشان وجود دارد که عیون اخبار الرضا نیز نمونه ای از این دست آثار نوشته شده است.

توجه به احادیث فقهی

وی تاکید کرد: در سده های اخیر توجه به احادیث فقهی در حوزه زیاد بوده لذا روی فقه الرضا نیز کارهای مطالعاتی زیادی شده است از جمله مباحث طبی متخذه از روایات ایشان کار تحقیقی دقیقی و خوبی شده است.
غلامعلی عنوان کرد: در حکمت نامه رضوی نیز کار دقیق علمی روی سند و دلالت روایات امام شده است همچنین در جشنواره های رضوی این مباحث مورد بررسی است.

منبع :
خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا)