بیت المال مسلمین، تحمل ضرر ندارد!!

علی علیه السلام در نامه ای راجع به نگرانی نسبت به بیت المال، می نویسد: «همانا، من، برای ملاقات پروردگار، مشتاق و به پاداش او، امیدوارم، لکن از این اندوهناکم که بی خردان و تبهکارانِ این امت، حکومت را به دست آورند، آنگاه، مال خدا را دست به دست بگردانند.»

در اسلام، مسأله حفظ بیت المال و دقت در مصرف آن، اهمیت ویژه ای دارد. احتیاط رهبران اسلام در هزینه کردن بیت المال، از عبرت انگیزترین و عجیبترین امور در زندگی آنان به شمار می آید. تاریخ، نمونه های زیادی از این رویدادهای شگفت انگیز را در زندگی علی علیه السلام در ثبت کرده است که به چند نمونه از آن اشاره می شود:

١.هماهنگی با زندگی طبقه ضعیف

ایشان خطاب به شخصی که گوشه گیری را انتخاب کرده و مدعی پیروی از امیرالمومنین علیه السلام بود فرمود: «خداوند متعال، بر پیشوایان عدل و حق، واجب کرده است که بر خود سخت گیرند و شیوه زندگی را، هماهنگ با وضع زندگی طبقه ضعیف مردم قرار دهند تا ناداری و فقر، فقیر را از جا به در نبرد.»

٢.احتیاط امام علی علیه السلام در بیت المال

روزی عثمان بن حنیف، استاندار بصره، دعوت مهمانی رنگین فرد پولداری را پذیرفت. حضرت علی علیه السلام، ناراحت شد و ضمن نامه اعتراض آمیزی فرمود:

«به من گزارش داده اند که مردی از سرمایه داران بصره،تو را به میهمانی خویش فراخوانده و تو به سرعت، به سوی آن شتافته ای، خوردنیهای رنگارنگ، برای تو آورده اند و کاسه های پر از غذا، پی در پی، جلوی تو می نهادند! گمان نمی کردم میهمانی مردمی را بپذیری که نیازمندانشان با ستم، محروم شده و ثروتمندان آنان، بر سر سفره، دعوت شده اند. امام شما، از دنیای خود، به دو جامه فرسوده و دو قرص نان، رضایت داده است ... دنیای شما، در چشم من، از دانه تلخ بلوط ناچیزتر است ...

من، اگر می خواستم، می توانستم از عسل پاک و از مغز گندم و بافته های ابریشم، برای خود، غذا و لباس فراهم آورم، اما هیهات که هوای نفس، بر من چیره گردد و حرص و طمع، مرا وا دارد که طعامهای لذیذ برگزینم در حالی که در حجاز یا یمامه، کسی باشد که به قرص نانی نرسد و یا هرگز، شکمی، سیر نخورد، یا من سیر بخوابم و پیرامونم، شکمهایی که از گرسنگی به پشت چسبیده و جگرهای سوخته، وجود داشته باشد!»

آیت الله حسن زاده، در باره عثمان بن حنیف، می نویسد:

«وی، تربیت شده دست مبارک رسول خدا صلی الله علیه و آله بود و به درجات عالیه از کمال، رسیده بود و اینکه امام علی علیه السلام به مجرد یک خطا، او را توبیخ کرده، دلیل بر مقام و منزلت اوست.»

امام علی علیه السلام در حالی، این گونه زندگی می کرد که خلفا و رهبران حکومتهای دیگر آن عصر، زندگی های افسانه ای که قابل پذیرشِ کمتر کسی می تواند باشد داشته اند.

ابن ابی الحدید، می نویسد: روایت شده که علی علیه السلام به جز روزهای قربان (اعیاد) غیر از نان، خورشت دیگری نداشت.

٣.سوء استفاده نکردن از مقام

اشعث بن قیس که از سردمداران منافقان و از دشمنان سرسخت حضرت علی علیه السلام بود. حلوایی را به درب منزل علی علیه السلام می رساند. حضرت از او می پرسد: «آیا بخشش است یا زکات و یا صدقه؟ زکات و صدقه، بر ما اهل بیت، حرام است.» او، در پاسخ می گوید: «هدیه است.»

امام علی علیه السلام در پاسخ می گوید: «زنان بچه مرده، بر تو بگریند! آیا از راه دین، وارد شدی که مرا بفریبی یا عقلت آشفته شده و یا جن زده شدی آیا هذیان می گویی؟ ... همانا دنیای آلوده شما، نزد من، از برگ جویده شده دهان ملخ، پست تر است! علی را با نعمتهای فناپذیر و لذتهای ناپایدار چه کار؟»

٤.نگرانی امام علی نسبت به بیت المال

امام علی علیه السلام به اهالی مصر، در باره اهتمام و نگرانی نسبت به بیت المال، می نویسد: «همانا، من، برای ملاقات پروردگار، مشتاق و به پاداش او، امیدوارم، لکن از این اندوهناکم که بی خردان و تبهکاران این امت، حکومت را به دست آورند، آنگاه، مال خدا را دست به دست بگردانند.»

سخن پایانی

سیره امام علی علیه السلام نگرانی نسبت به بیت المال است. حتی در مورد احتیاط در مصرف قلم و کاغذ بیت المال می فرمود:

«نوک قلمهای خود را تیز کنید و بین سطرهای نوشته، زیاد فاصله نیندازید، حرفهای زیادی را حذف کنید و روی کاغذ نیاورید و به بیان اصل معنی بپردازید و لفّاظی نکنید و از زیاده روی در مصرف بپرهیزید! زیرا، بیت المال مسلمانان، تحمل این گونه ضررها را ندارد.»