«هلمند» در معادلات طالبانی

وجود ظرفیت ترویج افراط گرایی و حجم بزرگ کشت و قاچاق مواد مخدر موجب شده، هلمند برای طالبان اهمیت بسیاری پیدا کند تا بهره مردم این ولایت، افزایش ناامنی و تبدیل آن به میدان مستمر درگیری باشد.

قبس زعفرانی - بخش سیاست تبیان

براساس گزارش ها اوضاع امنیتی در ولایت هلمند بسیار وخیم است و ولسوالی نادعلی برای نهمین روز متوالی شاهد نبرد سنگین میان نیروهای ویژه طالبان موسوم به «واحد سرخ» و نیروهای خاص نظامی افغانستان است.
در پاسخ این سوال که چرا ولایت هلمند تا این اندازه برای طالبان مهم است که برای نهمین روز متوالی جنگ در آن این ولایت را ادامه می دهد و برای عقب نشاندن نیروهای خاص نظامی افغانستان، نیروهای ویژه خود را به میدان اعزام کرده، باید گفت: ناامنی و چالش آفرینی طالبان و شبه نظامیان گروه های تروریستی در افغانستان در واقع از هلمند آغاز شد، بنابراین این ولایت یکی از نخستین مناطقی بود که پس از ورود و تسلط نظامیان خارجی توسط شبه نظامیان به چالش کشیده شد.

ناامنی ها به حدی در این ولایت افزایش یافت و در سال های نخست برخی روستاهای آن چندین بین طالبان و نیروهای دولتی دست به دست  شد و هم اکنون چند ولسوالی آن تحت تصرف طالبان است. این ناامنی ها پیامدهای مخرب و زیانباری برای مردم هلمند داشت و موجب آوارگی 30 درصد از ساکنان این ولایت شد.
تصرف هلمند به دلیل موقعیت ژئوپلتیکی و ژئواستراتژیکی آن همواره یکی از اهداف طالبان بوده و موجب شده، این ولایت به طور مستمر هدف حملات این گروه باشد.
دور تازه حملات طالبان از ده روز پیش به این سو، ولسوالی های «نادعلی» و «خانشین» را نشانه گرفته است. هم اکنون اوضاع در این دو ولسوالی به شدت شکننده گزارش شده و جنگ به صورت شبانه روزی در آن جریان دارد، به گونه ای که احتمال سقوط این دو منطقه در هر لحظه ای وجود دارد.

حملات طالبان در ولسوالی های نادعلی و خانشین که به شهر «لشکرگاه» مرکز ولایت هلمند نزدیک هستند، عرصه را بر ساکنان این شهر تنگ کرده و پس از تصرف منطقه «تندی» تردد مردم لشگرگاه و مناطق اطراف را آسیب پذیر و حتی ناممکن کرده است.
«تندی» به دلیل قرار گرفتن بر سر دوراهی منتهی هلمند  ? کابل و هلمند  ? قندهار، یکی از مناطق استراتژیک هلمند به شمار می آید و اگر اوضاع در این منطقه بر همین منوال ادامه یابد، طالبان لشکرگاه را به محاصره کامل خود درمی آورد.

هلمند، مرکز احتمالی امارت اسلامی
در سال های گذشته این اعتقاد وجود داشت که حمایت های حد و حصر نظامیان خارجی مستقر در این ولایت از شبه نظامیان، دلیل حضور طالبان در هلمند است.
اما درحال حاضر طالبان می خواهند، مراکز فرماندهی و اداری خود را از خارج به داخل کشور انتقال دهند، حتی این گروه در تلاش برای حضور «هبت الله آخندزاده»، رهبر طالبان در هلمند است و این یکی از تصمیمات جدی این گروه خوانده می شود.
بنابراین تصرف کامل این ولایت از اهداف اساسی شبه نظامیان طالبان در این اواخر است و پیش بینی می شود با تسلط بر هلمند، این ولایت به مرکز سیاسی و نظامی طالبان تبدیل شود تا در ادامه با استفاده از ظرفیت های بومی و نظامی منطقه، همزمان با تأمین امنیت مدیران و رهبران خود، زمینه نبردهای سنگین در سایر ولایت ها را فراهم کنند.

هلمند و افراطی گرایی
نفوذ اعتقادی تروریست های مسلح در هلمند طی سال های گذشته و نبود شناخت و آگاهی کافی از حقایق امور جاری در کشور، موجب شده این باور در ساکنان ولایت شکل گیرد که حکومت مرکزی در کابل دست نشانده و وابسته به جهان کفر است.
در این بین عواملی مانند تعامل امنیتی نامناسب، عدم رسیدگی به مشکلات ولایت و نبود سیاستگذاری های درست به ویژه در زمینه مقابله با طالبان، موجب تعمیق این باور در میان اهالی هلمند شده که حکومت مرکزی حکومتی کافر است.
ساکنان این ولایت در سایه سیاه فراموشی دولت، دور ماندن از آموزش و پرورش اسلامی واقعی و افزایش مشکلات و تعمیق شکاف ها، طالبان را تنها منجی خود می دیدند، لذا زمینه نفود و فعالیت طالبان و ترویج افراط گرایی شیوخ طالبان را فراهم کرده، دنباله رو آن شدند و هلمند را به مهمترین کانون جذب و پذیرش طالبان و اندیشه های افراط گرایانه اش تبدیل کردند.
بنابراین، هلمند یکی از مهمترین ولایت هایی است که طالبان طی سال های گذشته توانست، فضای اجتماعی آن را به سود خود کنترل و زمینه حضور دائمی و یا دست کم با ثبات تر از سایر ولایت ها را برای خود فراهم کند و با بهره برداری عمق و گستره نفوذ در هلمند وارد نبردهای سخت با نیروهای حکومتی می شود.

هلمند مرکز مالی طالبان
به همان مقدار که طالبان حملات تروریستی را برای بقای خود مهم ارزیابی می کند، به همان اندازه نیازمند بودجه و منابع مالی برای پیاده کردن این حملات است، لذا طالبان همواره در تلاش  بوده، از راه های مختلف بودجه مالی خود را تأمین کند.
در کنار کمک های کلان مالی کشورهای حامی تروریسم از جمله شیوخ عرب حوزه خلیج فارس، درآمد حاصل از کشت و قاچاق مواد مخدر مهمترین منبع مالی طالبان شمرده شده که اکثراً در ولایت هلمند تولید می شود.
بر اساس گزارش ها دست کم 70 درصد مواد مخدر افغانستان در این ولایت کشت می شود. کشت و قاچاق این مواد رابطه مستقیم با هم دارند و این رابطه به جای اینکه برای کشاورزان آن سود داشته باشد، برای طالبان سودهای کلان در بردارد که کشت و قاچاق مواد مخدر در هلمند را در قبضه خود گرفته است.

عوامل فوق موجب تمرکز عملیات نظامی طالبان جهت تصرف مناطق بیشتر در هلمند شده تا در نتیجه آن،  اکنون حتی مرکز این ولایت نیز به محاصره این گروه درآید و عملیات های نظامی نیروهای حکومتی در هلمند راه به جایی نبرد.
ضعف مدیریتی، سربازان خیالی، فرصت طلبی سودجویان و فروش تسلیحات نظامی به شبه نظامیان مهمترین دلائل ناکامی دولت در برابر طالبان در هلمند محسوب می شود.
در صورت ادامه این وضعیت گسترش دامنه جنگ به شهرهای بزرگی مانند هرات، قندهار، کابل و جلال آباد دور از انتظار نخواهد بود و در آن صورت تصور برقراری امنیت و ثبات در افغانستان حتی در مخیله هم نمی گنجد.