جاهلیت تاریک!!
مردم عربستان به معنای واقعی شرور و گرفتار جهالت بودند. قرآن كریم نیز نه تنها اطلاق عنوان جاهلیت بر این دوره را نفی نمی كند بلكه با ارائه تعابیری این عنوان را مورد تاكید قرار می دهد.
دوران قبل از اسلام دوران جهالت محض!
عربستان بزرگ ترین شبه جزیره دنیاست که در جنوب غربى آسیا واقع است. همزمان با ظهور پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، مردم این منطقه از نظر سیاسى، تابع نظم و فرمانبرى از قدرت خاصى نبوده، بلکه تنها به قدرت قبیله خویش مى اندیشیدند. قبیله، تشکیلاتى مستقل و متکى به خود بود و از نظر افراد قبیله، تمام قبایل دیگر بیگانه به شمار مى رفتند و هیچ گونه حقوق و احترامى نداشتند. از این رو، غارت اموال، کشتن افراد و ربودن زنان قبایل دیگر هیچ منعى نداشت. مردم عربستان به معنای واقعی شرور و گرفتار جهالت بودند.
قرآن كریم نیز نه تنها اطلاق عنوان جاهلیت بر این دوره را نفی نمی كند بلكه با ارائه تعابیری این عنوان را مورد تاكید قرار می دهد. از جمله آنجا كه می فرماید: «یظنون بالله غیر الحق ظنّ الجاهلیة؛ درباره خداوند گمان های نادرستی همچون دوران جاهلیت داشتند.» (آل عمران، ١٥٤)
گذشته از قرآن در تعابیر نهج البلاغه به اوصاف دوران جاهلیت در موارد بسیاری پرداخته شده است.
فرزندان خود را زنده به گور می کردند!
علی علیه السلام اوضاع مردم در زمان بعثت را چنین توصیف می نماید:
«خداوند متعال، محمد صلی الله علیه و آله را تبلیغ کننده بر عالمیان و امین برای فرستادن قرآن و رسالت مبعوث نمود. در آن حال شما گروه عرب دارای بدترین دین بودید و در بدترین جامعه زندگی می کردید.
در میان سنگهای سخت و مارهای ناشنوا سکنا داشتید.آبهای تیره می آشامیدید، و غذای خشن می خوردید، و خونهای یکدیگر را می ریختید و از خویشاوندان خود قطع رابطه می نمودید. بتها در میان شما برای پرستش نصب شده و گناهان و انحرافها سخت به شما بسته بود.»
عرب نه تنها از تکامل و تعالی به دور بود بلکه زندگی در میان حیوانات خطرناک و زهرآگین آنان را به حیوانی درنده تبدیل کرده بود و به طوری که حاضر بودند اولاد خود را زنده به گور نمایند.
استفاده از غذاهای خشن آنان را خشن نموده بود. یکی از حکمتهای تحریم گوشت حیوانات درنده و خزنده و گزنده و گوشتخوار این است که خوردن این قبیل حیوانات آدمی را به سوی صفات آنها سوق می دهد. از این رو تنها گوشت حیوانات اهلی و آرام حلال شده است تا انسان نرم تر و آرام تر باشد.
جاهلیت تاریک همه جا را فراگرفته بود!
یکی از مختصات دیگر اوضاع عربستان در زمان ظهور پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم ، جاهلیت تاریک است. مردم در جهل مرکب به سر می بردند: نه تنها جاهل بودند حتی بر جاهلیت خود نیز جاهل بودند. از این رو در این گونه جوامع، فتنه و جنگ و خشونت و بی عاطفگی بسیار شدید خواهد بود.
امام علی علیه السلام حیرانی ناشی از جهل روزگار قبل از پیامبر را اینگونه وصف می کند:
«بعثه و الناس ضلال فی حیره و حاطبون فی فتنه قد استهوتهم الاهواه و استزلتهم الکبریاء و استخفتهم الجاهلیه الجهلاء حیاری فی الزال من الامره و بلا من الجهل»؛
خداوند سبحان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم را در حالی فرستاد که مردم در وادی حیرت گمراه و در آشوب مشوش و منحرف بودند. هواهای نفسانی آنان را در خود غوطه ور ساخته و کبر و نخوت در لغزشگاهشان انداخته بود. جاهلیت تاریک آنان را سبک سر و سبک روح و بی شخصیت نموده بود.آنان در تزلزل و اضطراب عمر را در حیرت می گذراندند و در گرفتاری ناشی از جهل به سر می بردند.
کلام پایانی
در پایان به آن عده كه مردمان دوره جاهلی را می خواهند اهل علم و دانش و تمدن معرفی كنند باید گفت: جهل در آن زمان به طور مطلق حاكم بوده است و قبل از اسلام نشانه ای از علوم را در میان مردمان عصر جاهلیت مشاهده نمی كنیم و تنها جهل و حیرت و گمراهی در آنجا به چشم می خورد و آنچه كه مورد استشهاد برای وجود علم و دانش قرار گرفته یا مربوط به عصر جاهلیت نمی باشند یا اقدامات ناچیزی است كه مقارن ظهور اسلام رخ داده است و یا مربوط به مجموعه فعالیت هایی است كه اسلام برای محو جهل و بی سوادی انجام داده است.
منابع:
- صادق لاریجانی- معرفت دینی- جلد ١٣
- نهج البلاغه خطبه ٢٦، ٩٥
- تاریخ تحقیقی اسلام، ج١، ص٦٩ و ٧٠
