تبیان، دستیار زندگی
آیة‌الله سید شمس الدین محمود مرعشى (1279 ق . - 1338 ق .) از فقها و مدرسان علوم اسلامى نجف بود. آیة الله مرعشى نجفى دوران كودكى را در آغوش پر مهر خانواده سپرى نمود و با تربیت اسلامى بزرگ ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

حدیث عشق

نگاهی به زندگی آیة الله العظمى مرعشى نجفى


ولادت

تحصیل

بر مسند تدریس

در سایه كریمه اهل‌بیت

گنجینه ماندگار

آثار سبز

احیاء و ترویج فرهنگ

همگام با نهضت امام

وفات

ولادت

ایشان در سال 1315 ق . / 1276 ش . در نجف به دنیا آمد. و شهاب‌الدین نام گرفت. پدرش، آیة‌الله سید شمس الدین محمود مرعشى (1279 ق . - 1338 ق .) از فقها و مدرسان علوم اسلامى نجف بود. آیة الله مرعشى نجفى دوران كودكى را در آغوش پر مهر خانواده سپرى نمود و با تربیت اسلامى بزرگ شد. مادرش زنى پاكدامن و با ایمان بود كه هیچگاه بدون وضو به او شیر نمى‌داد.

تحصیل

پس از یادگیری خواندن و نوشتن، در نوجوانى به كسوت روحانیت در آمد و به فراگیرى علوم اسلامى پرداخت. ادبیات عرب، فقه، اصول، حدیث، درایه، رجال و تراجم و ... را نزد استادان برجسته حوزه علمیه نجف فراگرفت و سپس در درس خارج فقه و اصول آیة الله آقا ضیاء عراقى (متوفاى 1373 ق .)، آیة الله شیخ احمد كاشف الغطاء (متوفاى 1373 ق .) و شمارى از مراجع تقلید و مدرسان برجسته حوزه علمیه نجف شركت كرد.

آیة الله مرعشى چنان علاقه به یادگیرى داشت كه سر از پا نمى‌شناخت. سال‌هاى دراز در درس ده‌ها استاد شهیر حوزه علمیه نجف شركت كرد و از خرمن دانش آنان بهره جست. مدتى نیز نزد علماى زیدیه و علماى اهل تسنن به فراگیرى علم حدیث پرداخت و از آنان اجازه نقل حدیث گرفت.

تلاش شبانه روزى وى سرانجام در 27 سالگى به ثمر نشست و به درجه اجتهاد نایل شد. كوشش خستگى ناپذیر او براى تحصیل دانش ستودنى است. خودش در این باره مى‌گوید:

"هیچگاه در سنین جوانى به دنبال تمایلات نفسانى نرفتم، همیشه در پى تحصیل علم بودم، به صورتى كه شبانه‌روز، بیش از چند ساعت نمى‌خوابیدم و هر كجا نشانى از استادى یا عالمى و یا جلسه درسى كه مفید تشخیص مى‌دادم،مى‌یافتم؛ لحظه‌اى در رفتن به نزد آن استاد، عالم و جلسه درس درنگ نمى‌كردم."

آیة الله مرعشى در نجف، كربلا، كاظمین، سامرا، تهران و قم نزد بیش از صد استاد زانوى ادب به زمین زد و از دانش و تقواى آنان استفاده كرد. وى از ابتداى تحصیل به پشتكار عالى، همت بلند، تقوا، نبوغ و دیگر فضایل اخلاقى شهره بود.

ایشان از بسیارى از مراجع تقلید شیعه اجازه اجتهاد گرفتند. برخى از آنها عبارتند از:

1. آیة الله العظمى آقا ضیاء عراقى (متوفاى 1361 ق .)

2. آیة الله العظمى سید ابوالحسن اصفهانى (متوفاى 1365 ق .)

3. آیة العظمى شیخ عبدالكریم حائرى یزدى (متوفاى 1355 ق .)

آیة الله مرعشى پس از رحلت پدر در سال 1338 ق . براى ادامه تحصیل به كاظمین، سامرا و كربلا رفت و سال‌ها در حوزه‌هاى علمیه آن دیار، از محضر استادانى برجسته استفاده نمود و سرانجام در سال 1342 ق. براى زیارت مرقد مطهر امام رضا علیه السلام به ایران آمد.

پس از زیارت مرقد امام رضا علیه السلام به تهران رفت و در حوزه علیمه تهران، نزد آیة الله شیخ عبدالنبى نورى (متوفاى 1344 ق .)، آیة الله آقا حسین نجم آبادى (متوفاى 1347 ق .)، آیة الله میرزا طاهر تنكابنى (متوفاى 1360 ق .)، آیة الله میرزا مهدى آشتیانى (متوفاى 1372 ق .) و ... به فراگیرى فقه، اصول، فلسفه و كلام پرداخت .

سال بعد، براى زیارت مرقد حضرت معصومه علیهاالسلام به قم رفت. به دستور آیة الله العظمى شیخ عبدالكریم حائرى یزدى در این شهر ماندگار شد. ایشان مدتى در درس آیة الله حائرى و شمارى از استادان حوزه علمیه قم شركت جست و از دانش آنان بهره برد.

بر مسند تدریس

آیة الله مرعشى به دستور آیة الله حائرى به تدریس پرداخت. ایشان علوم ادبیات عرب، منطق، اصول و فقه را براى طلاب جوان تدریس مى‌نمود. آیة الله مرعشى پس از رحلت آیة الله حائرى (1355 ق .) به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت .

در طول بیش از هفتاد سال تدریس ایشان در حوزه علمیه قم، دانشمندان بسیارى تربیت شدند كه شمارى از آنان از ایشان اجازه اجتهاد دریافت كردند اینك نام برخى از شاگردان وى را مى‌آوریم؛ حضرات آیات:

شهید حسین غفارى، شهید حاج آقا مصطفى خمینى، شهید مرتضى مطهرى، شهید دكتر محمد مفتح، شهید دكتر سید محمد بهشتى، شهید محمد صدوقى، سید محمد على قاضى طباطبایى، سید محمود طالقانى، شیخ شهاب الدین اشراقى، شیخ مرتضى حائرى، حاج میرزا جواد آقا تهرانى، شیخ حسن نورى همدانى، آقا موسى صدر، قدرت الله وجدانى فخر، سید مرتضى عسگرى، مصطفى اعتمادى، محمد امامى كاشانى، میرزا جواد تبریزى، شیخ حسین نورى، سید عبدالكریم موسوى اردبیلى، شیخ على پناه اشتهاردى، محمد تقى ستوده، شیخ محمد رضا مهدوى كنى.

در سایه كریمه اهل‌بیت

مرجع نستوه شیعه در طول سالیان دراز كه مرجعیت تقلید شیعیان را بر عهده داشت، خدمات شایانى به جهان اسلام نمود. نماز جماعت با شكوه ایشان در صحن حضرت معصومه علیهاالسلام را همه زایران به یاد دارند. خوشرویى و اخلاق نیك ایشان را همگان به خاطر سپرده‌اند. ایشان بسیار شوخ طبع بودند. به مستضعفان عنایت ویژه‌اى داشت. به مشكلات آنان رسیدگى مى‌كرد.

آیة الله العظمى مرعشى نجفى علاقه خاصى به اهل‌بیت و حضرت معصومه علیهاالسلام داشت. ایشان پیش از انقلاب، هر روز پیش از اذان صبح به حرم مشرف مى‌شد. هماره مدتى پیش از باز شدن درهاى حرم، پشت در مى‌ماند و سپس داخل حرم مى‌شد و پس از زیارت، نماز جماعت را اقامه مى‌كرد.

در یكى از یادداشت‌هایش آمده است:

هنگامى كه در قم سكونت كردم، صبح‌ها در حرم حضرت معصومه علیهاالسلام اقامه نماز جماعت نمى‌شد و من تنها كسى بودم كه این سنت را آنجا رواج دادم و از 60 سال پیش به این طرف، صبح زود و پیش از بازشدن درهاى حرم مطهر و زودتر از دیگران مى‌رفتم و منتظر مى‌ایستادم. این انتظار گاهى یك ساعت قبل از طلوع فجر بود تا خدام درها را باز كنند، زمستان و تابستان نداشت. در زمستان‌ها هنگامى كه برف همه جا را مى‌پوشاند، بیلچه‌اى كوچك به دست مى‌گرفتم و راه خود را به طرف صحن باز مى‌كردم تا خود را به حرم مطهر برسانم. در آغاز خود به تنهایى نماز مى‌خواندم، تا پس از مدتى یك نفر به من اقتدا كرد و پس از آن كم كم افراد دیگر اقتدا كردند و به این ترتیب نماز جماعت را در حرم مطهر آغاز كردم تا امروز كه 60 سال از آن تاریخ مى‌گذرد ادامه دارد. آهسته آهسته ظهرها و شب‌ها نیز اضافه شد و از آن پس روزى سه بار در مسجد بالا سر حضرت معصومه علیهاالسلام و صحن شریف نماز مى‌خواندم .

گنجینه ماندگار

آیة الله مرعشى نجفى در طول سالیان دراز، خدمت‌هاى شایانى به جهان اسلام نمود. تاسیس مدارس علمیه یكى از فعالیت‌هاى درخشان وى مى‌باشد. مدرسه مهدیه در سال 1376 ق . در قم، توسط مرحوم حاج مهدى ایرانى ساخته شد و اداره آن بر عهده آیة الله مرعشى گذاشته شد. فقیه نستوه در جهت تكمیل مدرسه سعى فراوان نمود و كتابخانه مدرسه را كه در برگیرنده دو هزار جلد كتاب است، بنا نهاد. مدرسه مؤمنیه در سال 1389 ق. در دو طبقه و كتابخانه مدرسه با حدود 3500 جلد كتاب نیز به وسیله ایشان تاسیس شد. مدرسه شهابیه در سال 1400 ق . در سه طبقه و مدرسه مرعشیه نیز از مدارس علمیه‌اى است كه در سه طبقه، در سال 1383 ق. به همت ایشان تاسیس شد و اداره آن بر عهده ایشان واگذار شد.

كتابخانه آیة الله العظمى مرعشى نجفى از بزرگترین كتابخانه‌هاى كشور و در ردیف كتابخانه مجلس شوراى اسلامى و كتابخانه آستانه قدس رضوى است. این كتابخانه بسیارى از كتب خطى اسلامى جهان را دارا است. بسیارى از این كتب جزو و نفیس‌ترین و با ارزش‌ترین متون تاریخى است كه قرن‌ها از عمر آنها مى‌گذرد.

آیة الله مرعشى در دوران جوانى كه در حوزه علمیه نجف مشغول تحصیل بود به گردآورى كتب خطى پرداخت. وى كه شاهد به غارت رفتن منابع اسلامى و نسخ خطى بود، تاب نیاورد و با شهریه ناچیز طلبگى به خرید كتب خطى پرداخت تا این میراث فرهنگى را از دستبرد بیگانگان حفظ نماید. گاه شب‌ها در یك كارگاه برنج‌كوبى كار مى‌كرد، روزها روزه استیجارى مى‌گرفت و نماز استیجارى مى‌خواند، تا هزینه خرید كتب را تهیه نماید. ایشان در خاطره‌اى مى‌فرماید:

آیة الله مرعشى در نجف، كربلا، كاظمین، سامرا، تهران و قم نزد بیش از صد استاد زانوى ادب به زمین زد و از دانش و تقواى آنان استفاده كرد. وى از ابتداى تحصیل به پشتكار عالى، همت بلند، تقوا، نبوغ و دیگر فضایل اخلاقى شهره بود.

یك روز از مدرسه، به قصد بازار - كه جنب صحن علوى بود - حركت كردم . در ابتداى بازار ناگهان چشمم به زنى تخم‌مرغ فروش افتاد كه در كنار دیوار نسشته بود و از زیر چادر وى گوشه كتاب پیدا بود. حس كنجكاوى من تحریك شد، به طورى كه مدتى خیره به كتاب نگاه كردم . طاقت نیاوردم، پرسیدم این چیست؟ گفت: كتاب، و فروشى است. كتاب را گرفتم و با حیرت متوجه شدم كه نسخه‌اى نایاب از كتاب "ریاض العلماء" علامه عبدالله افندى است كه احدى آن را در اختیار ندارد. مثل یعقوبى كه یوسف خود را پیدا كرده باشد، با شور و شعفى وصف ناشدنى به زن گفتم: این را چند مى‌فروشى؟ گفت: پنج روپیه. من كه از شوق سر از پا نمى‌شناختم، گفتم: دارایى من صد روپیه است و حاضرم همه آن را بدهم و كتاب را از شما بگیرم. آن زن با خوشحالى پذیرفت. در این هنگام سر كله كاظم دجیلى، كه دلال خرید كتاب براى انگلیسی‌ها بود، پیدا شد. او نسخه‌هاى كمیاب، نادر و كتاب‌هاى قدیمى را به هر طریقى به چنگ مى‌آورد و توسط حاكم انگلیسى نجف اشرف كه گویا اسمش و یا عنوانش "میجر"، "سرگرد" بود، به كتابخانه لندن مى‌فرستاد. كاظم دلال كتاب را به زور از دست من گرفت و به آن زن گفت: من آن را بیشتر مى‌خرم و مبلغى بالاتر از آنچه من به آن زن گفته بودم، پیشنهاد كرد. در آن هنگام من اندوهگین رو به سمت حرم شریف امیرالمؤمنین علیه السلام كردم و آهسته گفتم: آقا جان من مى‌خواهم با خرید این كتاب به شما خدمت كنم، پس راضى نباشید این كتاب از دست من خارج شود. هنوز كلامم تمام نشده بود كه زن تخم مرغ فروش رو كرد به دلال و گفت: این كتاب را به ایشان فروخته‌ام و به شما نمى‌فروشم. كاظم دجیلى شكست خورد و عصبانى از آنجا دور شد ... بیشتر از بیست روپیه نداشتم. از این رو تمام لباس‌هاى كهنه و قدیمى را با ساعتى كه داشتم به فروش رساندم تا پول كتاب فراهم شد ... طولى نكشید كه كاظم دلال همراه چند شرطه (پلیس) به مدرسه حمله كردند. مرا دستگیر نموده و پیش حاكم انگلیسى (میجر) بردند. او نخست مرا به سرقت كتاب متهم كرد و بسیار عربده كشید ... دستور داد مرا زندانى كردند. آن شب در زندان مدام با خدا راز و نیاز مى‌كردم كه كتاب در مخفى‌گاهش محفوظ بماند. روز بعد مرجع بزرگ آن وقت، آیة الله میرزا فتح الله نمازى اصفهانى معروف به شیخ الشریعه؛ فرزند مرحوم آخوند خراسانى را به نام میرزا مهدى، با جماعتى براى آزادى من به نزد حاكم شهر فرستاد. بالاخره نتیجه این شد كه من از زندان آزاد شوم با این شرط كه مدت یك ماه كتاب را به حاكم انگلیسى تسلیم كنم .

پس از آزادى به سرعت به مدرسه رفتم و همه دوستان طلبه‌ام را جمع كردم و گفتم: باید كار مهمى انجام بدهیم كه خدمت به اسلام و شریعت است! طلاب گفتند: چه كارى؟ و من گفتم: نسخه‌بردارى و استنساخ از روى این كتاب فورا دست به كار شدیم و قبل از مهلت مقرر چند نسخه از روى آن استنساخ گردید..."

آیة الله مرعشى نجفى پس از مهاجرت به قم، كتب خطى را همراه خود به ایران آورد. در قم نیز به خرید نسخ خطى و كتب ارزنده اقدام كرد. پس از مدتى به دلیل كمبود جا، كتاب‌ها را از منزل به كتابخانه مدرسه مرعشیه انتقال داد. پس از چندى طبقه سوم این مدرسه به عنوان كتابخانه ساخته شد كه در نیمه شعبان 1386 ق . / 28/8/1345، با بیش از ده هزار جلد كتاب چاپى و دو هزار جلد كتاب خطى افتتاح گردید.

استقبال روزافزون طلاب و علما براى مطالعه، كمبود فضاى مناسب براى كتابخانه و خرید كتاب‌هاى جدید موجب شد تا ایشان كتابخانه بسیار بزرگى (كتابخانه فعلى) را تاسیس نماید كه در نیمه شعبان 1394 ق . 12/6/1353 با حدود شانزده هزار جلد كتاب چاپى و خطى افتتاح گردید.

كتابخانه آیة الله مرعشى نجفى اكنون با دارا بودن بیش از 250000 جلد كتاب چاپى و 25000 جلد كتب خطى (977) به مسؤولیت حجة الاسلام دكتر محمود مرعشى نجفى - فرزند ایشان - در خدمت طلاب، فضلا، دانشجویان، دانش آموزان، محققان و نویسندگان مى‌باشد.

كتابخانه آیة الله العظمى مرعشى به خاطر نسخه‌هاى خطى نفیس و ارزشمند و گاه منحصر به فرد و كتب قدیمى مهم و كمیاب مورد توجه وافر نویسندگان، دانشمندان، مراكز علمى و تحقیقاتى سراسر جهان است. اكنون این كتابخانه شهرت جهانى دارد و با چهارصد مؤسسه، مركز علمى و كتابخانه در سراسر جهان ارتباط دارد.

آثار سبز

نخستین رساله‌هاى عملیه ایشان به نام "نخبة الاحكام" و "سبیل النجاة" بین سال‌هاى 1366 ق . تا 1373 ق . چاپ شد و از همان سال‌ها مرجعیت تقلید ایشان آغاز شد. آیة الله مرعشى پس از رحلت آیة الله العظمى بروجردى (1340 ش .) به عنوان یكى از مراجع تقلید طراز اول شیعیان جهان به شمار مى‌آمد.

آیة الله مرعشى در طول سالیان دراز عمر با بركت خویش كتاب‌ها و مقاله‌هاى زیادى درباره علوم قرآنى، ادبیات عرب، حدیث، دعا، فقه، اصول، منطق، لغت، تاریخ، رجال و تراجم، انسان و ... نوشت كه متاسفانه بیشتر آنها هنوز چاپ نشده است. شمار آثار ایشان به 148 كتاب، رساله و مقاله مى‌رسد. اینك نام برخى از آثار چاپ شده‌اش را مى‌آوریم:

سندالقراء و الحفاظ، مقدمه تفسیر الدر المنثور، نوشته جلال الدین سیوطى، مجموعه‌اى در ادعیه و زیارات، با مقدمه‌اى در شجره‌نامه خاندان مرعشى، مقدمه مفاتیح الجنان، شمس الامكنة و البقاع فى خیرة ذات الرقاع، فوائد چند در خصوص صحیفه كامله سجادیه، راهنماى سفر مكه و مدینه، الغایة القصوى لمن رام التمسك بالعروة الوثقى، التبصرة فى ترجمه مؤ لف التكمله، تكمیل كتاب "تذكرة القبور" نوشته آخوندگزى اصفهانى، الحدیقة الوردیه حول روضة البهیه، ریاض الاقاحى (شرح حال زین الدین بیاضى نباطى عاملى)، زهرالریاض فى ترجمه صاحب الریاض (شرح حال مولى عبدالله افندى اصفهانى)، سجع البلابل فى ترجمة صاحب الوسائل (شرح حال شیخ حر عاملى)، شرح حال ادوارد فندیك، شرح حال سید ابوالقاسم طباطبایى تبریزى نجفى، شرح حال سید اعجاز حسین نیشابورى كنتورى، شرح حال بهلول بهجت افندى، شرح حال حضرت سلطان على فرزند امام باقر علیه السلام، شرح حال مولى عبدالواسع كاشانى، شرح حال شیخ عزالدین ابن اثیر موصلى جزرى، شرح حال آیة الله شیخ محمد محلاتى نجفى، الضوء البدرى فى حیاة صاحب الفخرى، العزیه (شرح حال امامزاده یحیى)، غایة الامال فى ترجمه صاحب بهجة الامال (شرح حال ملا على علیارى تبریزى)، رساله طریفه (شرح حال شیخ محمد جعفر یا شیخ علینقى كمره‌اى)، الظرائف فى ترجمه صاحب الطرائف (شرح حال جاپلقى بروجردى)، الفتحیه (شرح حال میرزا ابوالفتح حسینى شریفى عربشاهى)، رساله‌اى در حالات نصر بن مزاحم منقرى (نویسنده كتاب "وقعة الصفین")، كاشفة الحال فى ترجمه مؤلف خزانه الخیال، كشف الاستار عن حیاة مؤلف كشف الاستار، كش فالاتیاب فى ترجمه صاحب لباب الانساب نوشته بیهقى، كشف الظنون عن صاحب كشف الظنون، اللئالى المنتظمه و الدررالثمینه (شرح حال علامه حلى، قاضى نورالله شوشترى و فضل بن روزبهان)، لمعة انور والضیاء فى ترجمة السید ابى الرضا فضل الله راوندى كاشانى، لولوة الصدف فى حیوة السید محمد الاشرف، المجدى فى حیاة صاحب المجدى، مطلع البدرین (شرح حال فخرالدین طریحى)، مفرج الكروب (شرح حال دیلمى، نویسنده ارشاد القلوب)، مقدمه ایضاح الفوائد فى شرح اشكالات القواعد، مقدمه تتمیم امل الامل، مقدمه روضة المتقین فى شرح كتاب من لایحضره الفقیه، مقدمه كتاب كاوش‌هاى علمى، مقدمه كتاب معجم الثقات و ترتیب الطبقات، مقدمه كتاب مجموعه نفیسه، مقدمه كتاب موتمر علماء بغداد، مقدمه كتاب وقایع السنین والاعوام، المنن و المواهب العددیه (شرح حال عبیدلى سبزوارى)، منیة العاملین (شرح حال ابن فتال نیشابورى)، منیة الرجل فى شرح نخبة المقال، المواهب العلیة فى ترجمه شارح الرساله الذهبیه (شرح حال محمد بن حسن مشهدى)، منهج الرشاد فى ترجمه الفاضل الجواد الكاظمى، المیزان القاسط فى ترجمه مورخ واسط، بنراس النوار و الضیاء فى ترجمه مؤلف نجوم السماء، وسیلة المعاد فى مناقب شیخنا الاستاذ (شرح حال بلاغى)، هدیة ذوى الفضل النهى بترجمه المولى علم الهدى، مقدمه "اثبات صحت نسب خلفاء فاطمیین مصر"، الافطسیه (نسب سادات روستاى طغرود قم)، حاشیه بر "بحرالانساب" رساله در خصوص سادات مدینه منوره، شجره‌نامه سادات حسینى كاشانى، رساله در شرح اعقاب و ذرارى حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام و مقدمه كتاب چهره درخشان امام زمان (عج).

مرجع نستوه شیعه در طول سالیان دراز كه مرجعیت تقلید شیعیان را بر عهده داشت، خدمات شایانى به جهان اسلام نمود. نماز جماعت با شكوه ایشان در صحن حضرت معصومه علیهاالسلام را همه زایران به یاد دارند. خوشرویى و اخلاق نیك ایشان را همگان به خاطر سپرده‌اند. ایشان بسیار شوخ طبع بودند. به مستضعفان عنایت ویژه‌اى داشت. به مشكلات آنان رسیدگى مى‌كرد.

دو اثر نفیس ایشان كه ثمره نیم قرن تلاش وى مى‌باشد، ولى هنوز به زیور طبع آراسته نشده، عبارت است از:

1. مشجرات آل رسول الله الاكرام یا مشجرات الهاشمیین: درباره انساب علویان و سادات جهان .

2. ملحقات الاحقاق: احقاق الحق نوشته قاضى نورالله شوشترى (متوفاى 1019 ق .) است. آیة الله مرعشى نجفى به تكمیل این كتاب پرداخت و مدارك و منابع این اثر نفیس را پیدا نمود. ایشان براى به سرانجام رساندن این تحقیق بزرگ گروه تحقیقى متشكل از شمارى از علماى قم را ترتیب دادند، كه اینك با تلاش این گروه، زیر نظر فرزندشان حجة الاسلام دكتر سید محمود مرعشى، 27 جلد از این كتاب چاپ شده است و بقیه در حال آماده شدن است .

احیاء و ترویج فرهنگ

بازسازى مرقد علامه مجلسى در اصفهان، به امر آیة الله العظمى مرعشى نجفى صورت پذیرفت. اهداء كتاب‌هاى فقهاى شیعه براى دانشمندان شیعه و سنى، مسیحى و دانشگاه‌هاى جهان نیز از فعالیت‌هاى فرهنگى ایشان است .

ایشان براى نوشتن كتاب‌ها به بسیارى از كشورهاى اسلامى مسافرت نمود و با دانشمندان شیعه، سنى و مسیحى به گفتگو نشست. وى با علامه سید محمود شكرى آلوسى بغدادى، شیخ طنطاوى جوهرى مصرى، انستانس كرملى بغدادى، شیخ عبدالسلام شافعى كردستانى، سید ناصر حسین هندى فرزند علامه میر حامد حسین هندى، تاگور(نویسنده و فیلسوف شهیر هند)، میرزا احمد تبریزى (پیشواى فرقه ذهبیه)، میرزا عنایت الله اخبارى، پروفسور هانرى كربن، دكتر فواد سرگین آلمانى، سید ابراهیم راعى راوى بغدادى، رشید بیضوى لبنان، سید محمد رشید رضا (نویسنده تفسیر المنار) و بسیارى از اندیشمندان دیگر دیدار نمود.

وى براى تالیف زندگینامه‌هاى علماء سادات و امامزاده‌ها گاه به قبرستان‌هاى كهن مى‌رفت و با خواندن نبشته‌هاى قبرهاى علماء، ادباء، شعراء، سادات و امامزاده‌ها مى‌پرداخت. ایشان در سال‌هاى 1350 - 1351 ق . به اصفهان رفت و یك هفته در گورستان تخت فولاد به ثبت تاریخ ولادت و فوت علماى به خاك سپرده شده در آن قبرستان پرداخت. بسیارى از گورستان‌هاى دیگر اصفهان را نیز مورد تحقیق قرار داد و اطلاعات سودمندى به دست آورد.

همگام با نهضت امام

نهضت امام خمینى در سال 1341 با پشتیبانى مراجع تقلید همراه بود. آیة الله مرعشى نجفى هماره از نهضت امام خمینى حمایت كرد. بارها اعلامیه داد و به افشاگرى پرداخت. ایشان در پى دستگیرى امام خمینى در سال 1342، با ارسال اعلامیه شدیداللحنى به رژیم پهلوى، خواستار آزادى امام خمینى شدند.

ایشان همراه مراجع تقلید و علماى طراز اول كشور براى آزادى امام خمینى به تهران سفر نمود و در این راه زحمت فراوانى متحمل شد. ایشان در سال 1342، در پاسخ نامه جمعى از طلاب مى‌فرماید:

چنانچه كرارا اینجانب عقیده خود را اظهار كرده‌ام، باز هم به موجب این سؤال عرض مى‌كنم كه حضرت آیة الله خمینى دامت بركاته یكى از مراجع تقلید عالم تشیع هستند و از اساطین روحانیت اسلام و از مفاخر عالم تشیع .

آیة الله العظمى مرعشى نامه‌ها و تلگراف‌هاى فراوانى در جهت حمایت از امام خمینى براى مراجع تقلید شیعه مقیم ایران و عراق مى‌فرستاد.

ایشان پس از تبعید امام خمینى به تركیه، در سخنرانی‌ها و اعلامیه‌ها این عمل رژیم پهلوى را محكوم مى‌نمود و براى شهداى 15 خرداد، مجلس یادبود بر پا مى‌سازد. آیة الله مرعشى هماره از انقلاب اسلامى پشتیبانى مى‌نماید و جنایت‌هاى رژیم پهلوى را افشا مى‌نماید. ایشان پس از شهادت آیة الله حاج آقا مصطفى خمینى در سال 1356، براى وى مجلس ترحیمى در حسینیه خویش بر پا مى‌كند، كه پایان این مجلس به سر دادن شعارهاى كوبنده علیه رژیم پهلوى و دستگیرى شمارى از مردم پیوند مى‌خورد.

آیة الله مرعشى در طول سال‌هاى تبعید امام خمینى، با ایشان در ارتباط بودند و با اوجگیرى انقلاب اسلامى در سال 1356 همراه مرجع تقلید شیعه با فرستادن اعلامیه‌ها به هدایت نهضت مى‌پردازد.

پس از پیروزى انقلاب اسلامى نیز ایشان هماره از نظام جمهورى اسلامى حمایت كرد و در مناسبت‌هاى مختلف با ارسال پیام‌ها به تقویت نظام پرداختند.

وفات

سرانجام مرجع بزرگ تقلید شیعه، در روز چهارشنبه 7/6/1369، در 96 سالگى دار فانى را وداع گفت و به اجداد پاكش پیوست و پیكر پاكش با حضور انبوه مردم عزادار در جوار كتابخانه بزرگش به خاك سپرده شد. درود و رحمت خدا بر او باد. والسلام

منبع: گلشن ابرار، ج 2،شهاب شریعت، محمدرضا سماك امانى.