فرزند آخرت !
گرایش به آخرت یک امر فطری است که در عمق وجود انسان نهاده شده و هر انسان سلیم النفسی همواره در فکر فرجام و عاقبت خود است و امیدوار است که سرانجامی زیبا و سعادتمند داشته باشد. حضرت علی(علیه السلام) در کتاب «نهج البلاغه» توجه عمیقی نسبت به آخرت داشتند. تأمل در عبارات بلند ایشان، انسان را در فضایی ملموس از درک جهان آخرت قرار می دهد. حضرت علی(علیه السلام) جنبه های مختلف آخرت گرایی را در سخنانش تحلیل کرده است.
این جهان مدرسه انسان شدن است!
با جهتگیری آخرتی در همه امور است که استعدادهای نورانی انسان شکوفا می شود و راه را درست و به سلامت طی می کند و به سلامت نفس و نزاهت وجود و رضایت حق دست می یابد. این مقصد چنان جایگاهی در تعالی انسان دارد که پیشوای موحدان، علی (علیه السلام) درباره اش چنین فرموده است:
«ما المُجاهدُ الشَهیدُ فی سَبیلِ اللهِ بِأعظمَ أجراً مِمَّن قَدَرَ فَعَفَّ، لَکادَ العَفیفُ أَن یَکونَ مَلَکاً مِن المَلائِکهِ»؛ مزد جهادگر شهید در راه خدا، بیشتر نیست از انسان پارسا که (معصیت کردن) تواند، لیکن پارسا ماند، و چنان است که گویی پارسا، فرشته ای است از فرشته ها.
انسان باید در جهت حقیقت ملکوتی خود حرکت کند ودرهمه عرصه های زندگی فراموش نکند که برای آخرت و زندگی ابدی آفریده شده است. امام علی (علیه السلام) در نامه تربیتی خود به فرزندش امام مجتبی (علیه السلام) فرموده است:
«وَ اعلَم أَنّکَ إنّما خُلِقتَ لِلآخِرَه لا لِلدّنیا»؛ بدان که تو برای آن جهان آفریده شده ای نه برای این جهان.
این جهان مدرسه انسان شدن است، انسانی که با همه امورش رابطه ای آخرتی برقرار نماید و مقصدش آن جهان باشد. امیرمومنان علی (علیه السلام) همگان را بدین مقصد فرا خوانده و فرموده است:
«فَکُونُوا مِن أَبناءِ الآخِرهِ، و لا تَکونوا مِن أَبناءِ الدّنیا، فإنّ کُلَّ وَلَدٍ سَیُلحَقُ بِأُمِّه یَومَ القیامةِ»؛ از فرزندان آخرت باشید و از فرزندان دنیا مباشید، که روز رستاخیز هر فرزند به مادر خود پیوندد.
هر چه مقصود آدمی قرار گیرد، انسان بدان میل می کند و بدان متصف می شود و امام (علیه السلام) از مردمان می خواهد که آخرت را مقصود گیرند، و ام خود قرار دهند و دنیا را مقصد و مقصود خود نگیرند.
«اُمّ» (مادر) را از آن روی «اُمّ» خوانده اند که مقصود طفل است، قصد اوست، و هر کس هر چه را اُمّ بگیرد، خلق و خوی آن را به جان می گیرد و صورتی از آن می شود. چنین است که امام علی (علیه السلام) مردمان را به مقصدی والا فرا خوانده و اینکه با هر امری از امور این عالم نسبتی آخرتی برقرار نمایند و فرزند آخرت باشند.
آخرت؛ وسیله غفلت زدایی از انسان
واقعیاتی از قبیل مرگ، فناپذیری، حسابرسی در قالبهای مختلف مرگ اندیشی، استقبال از مرگ، اشتیاق به مرگ و نهراسیدن از آن، روش برخورد با مرگ، عبرت از مرگ، قبر، قبرستان ، ثبت اعمال، رستاخیز، ارزیابی، بهشت و جهنم و... . بیانگر اهتمام ویژه به غفلت زدایی از انسان و سوق او به سوی توجه مستمر به واقعیت دنیا و آخرت است.
بدیهی است تأثیر علم و آگاهی در رفتار، منوط به میزان رسوخ آن در اعماق وجود انسان و یقین حاصل از آن است. انسان به هر میزان كه اقدام به شناخت واقعیت دنیا و آخرت نماید، آمادگی لازم را برای اقدامات عملی در خود مهیّا می سازد. انسان موفق به هر میزان که یاد آخرت را در خود زنده نگه دارد و خود را از غفلت مصون سازد، می تواند از قلمرو گرایشها و كششهایی كه منجر به غفلت زایی در وی می شوند جلوگیری نماید.
سخن آخر
این نوشتار را با کلماتی از امام علی علیه السلام به پایان می بریم که فرمود: «دراین دنیا از کسانی پندگیرید که می گفتند: چه کسی از ما نیرومندتر است؟ اما همانها را به سوی قبرهایشان حمل کردند، درحالی که از خود اختیاری نداشتند و در قبرها وارد شدند در حالی که میهمانان ناخوانده بودند.»
منابع:
- نهج البلاغه، نامه ٦٩، ٢٣، ٣١، ٢٧؛ خطبه ١٦٧، ١٠٩، ١٣٢، ١٢٣، ٢١، ١٢٤، ١٨٨، ٦٦، 0 و حكمت٢٣٠،١٢٢ ، ٤٧٤.
- شرح نهج البلاغه شهیدی، ص ٣١٣
- شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج ١٦، ص ٣١٣.
- أبو منصور محمد بن احمد الازهری، تهذیب اللغه، ج ١٥، ص ٦٣١.
