تبیان، دستیار زندگی
اقتصاد، یکی از ارکان زندگی دنیوی است. اقتصاد، به مفهوم درآمد و مصرف در زندگی فردی و اجتماعی و رابطه دین و دولت، اخلاق و سیاست و حتی دنیا وآخرت، رابطه متقابل و تعامل دوسویه دارد. هم تأثیر می گذارد و هم تأثیر می پذیرد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مبانی اقتصادی ائمه علیهم السلام

اقتصاد، یکی از ارکان زندگی دنیوی است. اقتصاد، به مفهوم درآمد و مصرف در زندگی فردی و اجتماعی و رابطه دین و دولت، اخلاق و سیاست و حتی دنیا وآخرت، رابطه متقابل و تعامل دوسویه دارد. هم تأثیر می گذارد و هم تأثیر می پذیرد.

فرآوری: محمد باعزم- بخش سیره و تاریخ معصومین تبیان
اقتصاد

اقتصاد، در زندگی معصومین (علیهم السلام)، یکی از ابزارهای عبادت، تربیت وخدمت به مردم بود. ائمه، به دلیل این اقدام ها، بسیار ستوده شده و به عنوان اوصاف برازنده آنها یاد شده است. اقتصاد، یکی از ارکان زندگی دنیوی است. اقتصاد، به مفهوم درآمد و مصرف در زندگی فردی و اجتماعی و رابطه دین و دولت، اخلاق و سیاست و حتی دنیا وآخرت، رابطه متقابل و تعامل دوسویه دارد. هم تأثیر می گذارد و هم تأثیر می پذیرد.
مبانی سیره اقتصادی امامان، امور ذیل می باشدکه به عنوان روح کلی برتمام روابط اقتصادی وجریان های زندگی امامان جاری بوده ودرتمام موارد به وضوح مشاهده می شود.

مبانی اقتصادی ائمه علیهم السلام

1- زندگی مادی هدف نیست. اقتصاد باید وسیله زندگی و عبادت خداوند باشد.
2- همه معصومین، بدون استثناء زندگی زاهدانه داشته اند. زهد وپارسایی ازدستورهای اکید خداوند به ائمه بودکه باید آن را در زندگی شخصی رعایت می کردند. زهد به مفهوم ناداری نیست، بلکه نفی رفاه طلبی، خوش گذرانی و پرداختن به لذت های دنیوی است.
3-  تمام معصومین درعین حال که زندگی زاهدانه داشتند، از نظراقتصادی نیز درمضیقه نبودند.
4- رسیدگی به امور مردم و حل مشکل اقتصادی دیگران، یکی از اوصاف برجسته امامان بود. در این خصوص، تفاوتی بین دوست و دشمن و حتی مسلمان و کافر قایل نبودند. این اقدام را به عنوان یکی از وظایف امامت و رهبری جامعه وخدمت به انسان ها انجام می دادند.
5- خدمت های اقتصادی خود را به نیازمندان هیچ گاه بامنت وتحقیر شخصیت آن ها توأم نمی کردند و با افراد نیازمند با احترام رفتار می نمودند.
6- در برابر انفاق های خود، هیچ گونه انتظار و توقع دنیوی نداشتند. چنین نبود که انتظارداشته باشند تاآن ها نیز از ائمه پیروی کنند، به دفاع پردازند، یا متقابلًا جبران کنند.
7- درموارد بسیاری می کوشیدند که شناخته نشوندتاکسانی که ازانفاق های مالی برخوردار می شوند، ندانندکه چه کسی به آن ها انفاق کرده است. این بودکه پس از رحلت آن امام می فهمیدند شخصی که شبانگاه آرد ونان به دَرِخانه هاشان می آورده، امام بوده است.
8- هیچ امامی نزد هیچ ثروتمند یا خلیفه و حاکم و حکومتیان، اظهار نیازمندی نکرد و از هیچ کس چه برای زندگی شخصی خود و چه برای نیازمندان درخواست کمک نکرد. اگر در مواردی از آن هاپول گرفته است، به عنوان ولی امر الهی بوده که تصرف دربیت المال حق آسمانی آن ها بوده است.
9- معصومین به ساختمان سازی نپرداختند. هیچ بنایی به عنوان موقوفه، عام المنفعه، مدرسه و غیره به نام ائمه ثبت نشده است. اما حفرقنات، احداث باغ و مزرعه، خرید نخلستان و وقف آن و ... بسیار گزارش شده است.

اقتصاد، در زندگی معصومین (علیهم السلام)، یکی از ابزارهای عبادت، تربیت وخدمت به مردم بود. ائمه، به دلیل این اقدام ها، بسیار ستوده شده و به عنوان اوصاف برازنده آنها یاد شده است.

10- کاردرمزرعه، نخلستان وکشاورزی توسط معصومین بسیارنقل شده است. امامانی که درمدینه می زیستند، هرکدام باغ و ملک شخصی داشتند که خودنیز درآن کارمی کردند ونیازهای شخصی خود و خانواده را از این طریق تأمین می کردند.
11- کاروفعالیت های اقتصادی را به منزله عبادت و انجام وظیفه دینی می دانستند. درنتیجه، آن فعالیت ها، لحظه ای امامان را از یاد خدا غافل نساخت و هیچ کاستی در نماز وعبادت های شبانه ایشان ایجاد نکرد.
12- در برخی موارد که لازم بود، تمام نیاز مالی نیازمندان را برطرف می کردند. مثلا اگر دین کسی را پرداخت می کردند، مازاد بردین نیز چیزی برای زندگی او می بخشیدند. اگر راه مانده ای چیزی می خواست، آن مقدار می بخشیدند که تمام نیازهای سفر او را تا رسیدن به موطن ومنزلش تأمین کنند.
13- در موارد بسیاری معصومین (علیهم السلام)، نیازمندان را شناسایی می کردند و به سراغ آن ها می رفتند تا نیازهایشان را برطرف کنند.
14- به دیگران به ویژه پیروان خود نیز دستور می دادند که انفاق کنند.
15-  ثروتمندی وانفاق را وسیله برتری خود بر دیگران نمی دانستند.
16- چنین برمی آید که به دنبال بهانه ای بودند تا به دیگران کمک کنند. از این رو با کمترین تقاضای دیگران و بدون مناسبت خاصی انفاق می کردند.
سیره امامان در برابر جریان های اقتصادی حاکم برجامعه وپدید آمده ازسوی سلاطین و اسراف و تبذیرحکومتیان، درباریان و ثروتمندان و حیف و میل بیت المال وبذل وبخشش های ظالمانه که توسط حکومت انجام می شد، کم وبیش ناشناخته مانده است. اندکی از آن در دوران حکومت امام علی (علیه السلام) و در فلسفه قیام امام حسین (علیه السلام) ظاهرشد. هر شیعه ای بایستی نحوه زندگی خویش را بر اساس این مبنا بررسی کند و ببیند که چقدر میزان زندگی اش با سیره اقتصادی ایشان، هماهنگی دارد!


منابع:
الاعتقادات فی دین الإمامیه، الشیخ الصدوق، مصنفات شیخ مفید، کنگره جهانی شیخ مفید، 1314
أعیان الشیعه، سید محسن امین، دار التعارف، 1403
البدایه و النهایه، ابن کثیر، احیاء التراث العربی، 1408
درسنامه سیره معصومین علیهم السلام

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.