تبیان، دستیار زندگی
اثرات بی­ دقتی در انتخاب رفیق/ با افراد عاقل مصاحبت کنید
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اثرات بی‌ دقتی در انتخاب رفیق/ با افراد عاقل مصاحبت کنید

انتخاب رفیق

تبیان به نقل از گزارش خبرگزاری مهر، متن زیر مشروح خطبه های نماز جمعه این هفته هامبورگ به امامت آیت الله رمضانی امام و مدیر مرکز اسلامی هامبورگ است که از نظر می گذرد.

الحمد لله ربّ العالمین و الحمد لله الذی لا مُضادّ له فی مُلکه و لا مُنازِعَ لَهُ فی أمره. الحمدالله الذی لا شریک لَهُ فی خلقه ولا شبیه لَهُ فی عَظَمَتِه (جزء من دعاء الإفتتاح) وصلّی الله علی سیدّنا ونبیّنا محمّد صلّی الله علیه وعلی آله الطاهرین واصحابه المنتجبین.

عبادالله! أُوصیکم و نفسی بتقوی الله و اتّباع امره و نهیه.

دقت در احکام اسلام آن قدر زیاد است که انسان در هر زمینه ای وارد می شود، این مهم به دست می آید که اسلام برای زندگی بشر برنامه دقیقی را طراحی کرده است؛ و هر مسلمانی باید با باور به آنها، در آن مسیر گام بردارد. اسلام ضمن توجه به تمام ابعاد وجودی انسان، به نحوه زندگی وی با همنوعانش و روابط اجتماعی با آنان، نگاه ویژه ای دارد و این مهم از تنوّع در حقوق افرادی را که با آنها در ارتباط است، از فرزند، همسر و پدر و مادر گرفته تا با همنشین و شریک، دوست و همراه و... که هر کدام حقوق مختص به خود را دارند به دست می ‌آید.

حق رفیق

امام سجاد(علیه السلام) در رابطه با حقوق «همراه، رفیق و ملازم انسان» می فرماید: «وَ أَمَّا حَقُ الصَّاحِبِ فَأَنْ تَصْحَبَهُ بِالْفَضْلِ مَا وَجَدْتَ إِلَیْهِ سَبِیلًا وَ إِلَّا فَلَا أَقَلَّ مِنَ الْإِنْصَافِ وَ أَنْ تُکْرِمَهُ کَمَا یُکْرِمُکَ وَ تَحْفَظَهُ کَمَا یَحْفَظُکَ وَ لَا یَسْبِقَکَ فِیمَا بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ إِلَی مَکْرُمَةٍ فَإِنْ سَبَقَکَ کَافَأْتَهُ وَ لَا تُقَصِّرَ بِهِ عَمَّا یَسْتَحِقُّ مِنَ الْمَوَدَّةِ تُلْزِمُ نَفْسَکَ نَصِیحَتَهُ وَ حِیَاطَتَهُ وَ مُعَاضَدَتَهُ عَلَی طَاعَةِ رَبِّهِ وَ مَعُونَتَهُ عَلَی نَفْسِهِ فِیمَا لَا یَهُمُّ بِهِ مِنْ مَعْصِیَةِ رَبِّهِ ثُمَّ تَکُونُ عَلَیْهِ رَحْمَةً وَ لَا تَکُونُ عَلَیْهِ عَذَاباً وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ؛ و اما حق رفیق و همراه تو این است که با او مصاحبت با بخشندگی و احسان داشته باشی، تا جایی که برای تو راه باز است.

و اگر نتوانستی حداقل نسبت به او انصاف را رعایت کنی، و همانگونه که تو را مورد تکریم و احترام قرار می دهد او اکرام و احترامش کن، و آن گونه که در حفظ و نگهداری تو می کوشد در نگهداری او کوشا باش، و بر هیچ کرامتی بر تو پیشی نگیرد و اگر پیشی گرفت به او عوض بدهی، و تا آنجا که امکان دارد در دوستی او کوتاهی نکن، و برخود لازم بدان که همواره خیرخواه و نگه دار و پشت و پناه او در اطاعت از پروردگارش باشی، و به او کمک کنی که تصمیمی بر معصیت و نافرمانی خدا نگیرد! سپس بر او مایه رحمت باش و عذاب بر او نباش. و قوه و قدرتی جز از ناحیه خدای متعال نیست.»[۱]

دقت نظر در این جمله های جامعِ امام سجاد(علیه السلام) نشان می ‌دهد که آن وجود نورانی، چقدر زیبا به حقوق رفیق و همراه اشاره کرده ‌اند. زیرا آن حضرت تاکید می کند کمترین حق در رابطه با رفیق آن است که انصاف را درباره او رعایت کنی و احترام متقابل داشته باشید! و تلاش کنی در هر کار خیری بر او پیشی بگیری، و همچنین در دوستی و محبت و در نصحیت و یاریش برای اجرای فرمان خدا، کوتاهی نداشته باش! چه اینکه باید تلاش کنی که در مسیر معصیت و نافرمانی خدا قرار نگیرد.

دقت در انتخاب رفیق

واضح و روشن است که «صاحب» به معنای دوست و رفیق، هم شامل دوستان کوتاه مدت و هم دوستان طولانی مدتی می شود. لذا این فردی که به‌عنوان صاحب و رفیق در کنار انسان قرار می‌ گیرد، حقوقی بر انسان خواهد داشت، که می ‌بایست مورد ملاحظه قرار گیرد. به‌ همین جهت در روایات سفارش شده با افرادی که عاقل هستند مصاحبت کنید، و دوستان خود را از این‌گونه افراد انتخاب کنید. زیرا امام علی(علیه السلام) در ارتباط با همین موضوع با بیانی دقیق فرموده ‌اند: «لَا خَیْرَ فِی صُحْبَةِ مَنْ تَجْتَمِعُ فِیهِ سِتُ خِصَالٍ: إِنْ حَدَّثَکَ کَذَبَ وَ إِنْ حَدَّثْتَهُ کَذَّبَکَ، وَ إِنِ ائْتَمَنْتَهُ خَانَکَ وَ إِنْ ائْتَمَنَکَ اتَّهَمَکَ، وَ إِنْ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِ کَفَرَکَ وَ إِنْ أَنْعَمَ عَلَیْکَ مَنَّ عَلَیْک؛ در مصاحبت با آن‌که در او شش خصلت جمع است، خیری نیست: ۱  اگر با تو سخن بگوید، دروغ می گوید؛  ۲  و اگر با او سخن بگویی، سخنت را دروغ می شمارد؛ ۳  و اگر او را امانتدار خود سازی، به تو خیانت می کند؛  ۴  و چون تو را امانتدار خود سازد، [به خیانت] متّهمت می کند؛  ۵  و اگر به او بخشش کنی، ناسپاسی می کند؛  ۶  و چون به تو بخشش کند، بر تو منّت می گذارد».[۲]

اثرات بی‌ دقتی در انتخاب رفیق

صاحب و رفیق آنقدر می تواند تأثیرگذار باشد که افراد باید در انتخاب آن خیلی دقت و رعایت کنند، زیرا خوی و اخلاق صاحب و رفیق بد، ممکن است در انسان اثر بسیار سوئی داشته باشد. چراکه امام صادق(علیه السلام) در این خصوص فرموده ‌اند: «مَنْ یَصْحَبْ صَاحِبَ السَّوْءِ لَا یَسْلَم؛ کسی که هم نشین و مصاحب بد انتخاب کند از بدی او سلامت برایش نمی ماند».[۳] و وای به حال کسی که صاحب و رفیق او احمق باشد، که چه بسا اخلاق ناپسندش در او تأثیرگذار باشد.

و نیز آن حضرت(علیه السلام) فرمودند: «وَ مَنْ لَمْ یَجْتَنِبْ مُصَادَقَةَ الْأَحْمَقِ یُوشِکْ أَنْ یَتَخَلَّقَ بِأَخْلَاقِه؛ کسی که از رفاقت و هم نشینی با احمق پرهیز نکند تحت تأثیر کارهای احمقانه وی واقع می شود و خیلی زود به اخلاق ناپسندش متخلق می گردد».[۴] لذا عده ای در روز قیامت به شدت پشیمان می شوند و اظهار می کنند که ای کاش فلان شخص را دوست و خلیل خود قرار نمی دادم. که خدای تعالی در این آیات شریفه می فرماید: «وَ یَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلی یَدَیْهِ یَقُولُ یا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبیلاً یا وَیْلَتی لَیْتَنی لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلیلاً  لَقَدْ أَضَلَّنی عَنِ الذِّکْرِ بَعْدَ إِذْ جاءَنی وَ کانَ الشَّیْطانُ لِلْإِنْسانِ خَذُولاً.

و (به یاد آور) روزی را که ستمکار دست خود را (از شدّت حسرت) به دندان می گزد و می گوید: «ای کاش با رسول (خدا) راهی برگزیده بودم! ای وای بر من، کاش فلان (شخص گمراه) را دوست خود انتخاب نکرده بودم! او مرا از یادآوری (حق) گمراه ساخت بعد از آنکه (یاد حق) به سراغ من آمده بود!» و شیطان همیشه خوارکننده انسان بوده است!»[۵]

اهمیت انتخاب صاحب و رفیق و دوست آنقدر زیاد است که گاهی داوری افراد با بررسی حال دوستان به‌ دست می آید. چراکه از حضرت سلیمان(علیه السلام) نقل شده که فرموده است: «لَا تَحْکُمُوا عَلَی رَجُلٍ بِشَیْ ءٍ حَتَّی تَنْظُرُوا إِلَی مَنْ یُصَاحِبُ فَإِنَّمَا یُعْرَفُ الرَّجُلُ بِأَشْکَالِهِ وَ أَقْرَانِهِ وَ یُنْسَبُ إِلَی أَصْحَابِهِ وَ أَخْدَانِه؛ درباره کسی قضاوت نکنید تا به دوستانش نظر بیفکند چرا که انسان بوسیله دوستان و یاران و رفقایش شناخته می شود».[۶]

لذا باید توجّه داشت گاهی این افراد مسیر زندگی انسان را تغییر می دهند. و چه بسا زمینه ضلالت و گمراهی را برای شخص فراهم کنند. اما رفیق و دوست خوبی بر اساس معیارهای اسلامی انتخاب شده، ممکن است زمینه‌ هدایت و رشد و تکامل انسان را فراهم سازد. پس باید مراقب بود و با افرادی رفیق و دوست شد که به انسان، برای رسیدن به ‌هدف آفرینش کمک کرده، و باب معرفت و حکمت را برای انسان هموار نمایند.

لذا اینکه در منابع دینی تأکید شده با افرادی چون «فاسقان، دروغگویان و کسانی که اهل بخل هستند و یا آدم هائی که احمق اند و یا صله رحم را قطع می کنند» [۷] دوست نشوید، به‌ جهت ضررهائی است که به ‌واسطه‌ آنها به انسان می رسد. به ‌همین جهت اسلام همواره تأکید می کند که انسان در همه‌ امور زندگی باید با حکمت و معرفت حرکت کند، تا در مسیر انحراف و گمراهی قرار نگیرد. بر این اساس باید با کسانی معاشرت نماید و یا دوست شود که او را در این مسیر یار و یاور باشند.

[۷]. نمونه‌ای از این روایات عبارتند از: امام علی(علیه السلام) : «لا خَیرَ فی صَدیقٍ ضَنین؛ در دوستِ بخیل، خیری نیست»، (تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد،  غرر الحکم، ص۷۷۸، ح۲۷۴، قم، دار الکتاب الإسلامی، چ دوم، ۱۴۱۰ق). و عنه علیه السلام: «احذَرْ مُصاحَبَةَ الفُسّاقِ والفُجّارِ والمُجاهِرِینَ بِمَعاصِی اللَّهِ؛ از همنشینی با افراد فاسق و فاجر و متظاهر به معاصی خدا دوری کن»، (همان، ص۱۶۱، ح۲۳). و عنه علیه السلام: «عَدُوٌّ عاقِلٌ خَیرٌ مِن صَدِیقٍ أحمَقَ؛ دشمن دانا، بهتر از دوست نادان است» (مجلسی، محمد باقر،  بحار الأنوار، ج۷۵، ص۱۲، ح۷۰، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چ دوم، ۱۴۰۳ق). و عنه علیه السلام: «اجتَنِبْ مُصاحَبَةَ الکَذّابِ، فإن اضطُرِرْتَ إلَیهِ فلا تُصَدِّقْهُ، ولا تُعلِمْهُ أنَّکَ تُکَذِّبُهُ؛ فإنّهُ یَنتَقِلُ عَن وُدِّکَ ولا یَنتَقِلُ عَن طَبعِهِ؛ از مصاحبت با دروغگو دوری کن و اگر هم ناچار به این کار شدی، حرفهایش را باور مکن و به او مگو که حرفهایش را باور نمی کنی؛ چه او از دوستی با تو دست برمی دارد، اما از خوی خود دست نمی کشد»، (تمیمی آمدی، همان، ص۱۴۳، ح۱۹۰). و امام زین العابدین(علیه السلام) فی وصیَّتِهِ لابنِهِ الباقِرِ علیه السلام : «إیّاکَ و مصاحَبَةَ القاطِعِ لِرَحِمِهِ؛ فإنّی وَجَدتُهُ مَلعوناً فی کتابِ اللَّهِ عَزَّوجلَّ فی ثلاثِ مَواضِعَ؛ در سفارش به فرزند بزرگوارش فرمود: زنهار از مصاحبت با کسی که از خویشان خود می برد؛ زیرا من چنین کسی را در سه جای کتاب خداوند عزّوجلّ لعنت شده یافتم»، (کلینی، محمد بن یعقوب،  الکافی، ج۲، ص۳۷۷، ح۷، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چ چهارم، ۱۴۰۷ق).


خبرگزاری مهر

این مطلب صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر شده و محتوای آن لزوما مورد تایید تبیان نیست .
مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.