مثلث طالبان، القاعده و داعش در بدخشان

با حصر شدن ولایت بدخشان در مثلث طالبان، القاعده و داعش، نگرانی ها درباره امنیت این ولایت افزایش یافته است.

قبس زعفرانی - بخش سیاست تبیان

پس از آنکه «داعش» مناطقی از شمال افغانستان و بخش هایی از کشورهای هم مرز با آن را در نقشه ای «خراسان بزرگ» نامید و برای آن والی گماشت، تلاش کرد، زمینه نفوذ و فعالیت خود در شمال و شرق افغانستان را فراهم کند. به همین دلیل ولایت بدخشان، یکی از مهمترین و استراتژیک ترین ولایات افغانستان به اولویت اصلی این گروه تبدیل شد.

ولایت بدخشان که در شمال  شرق افغانستان واقع شده است، از شرق به استان «سین کیانگ» چین و مناطق «اویغور» نشین این کشور می رسد، منطقه ای ملتهب که بسیاری از شهروندان آن تجربه همراهی با طالبان یا پیوستن به داعش در عراق و سوریه را در کارنامه دارند.
همچنین در قسمت هایی از شرق و شمال، بدخشان با استانی همنام خود در کشور تاجیکستان همجوار است، استانی بسیار وسیع که نیمی از خاک تاجیکستان را تشکیل می دهد، اما جمعیتی اندک (حدود پنج درصد نفوس این کشور) را در خود دارد.

بدخشان تاجیکستان، مثل بدخشان افغانستان منطقه ای بسیار صعب العبور و مرتفع است و مناطق کوهستانی آن از شمال و غرب به مناطق ملتهب و ناامن در ازبکستان، یعنی «دره فرغانه» و «دره نمنگان» متصل می شود.
علاوه بر چین و تاجیکستان، ولایت بدخشان افغانستان با پاکستان هم دارای مرز مشترک به طول حدودا 400 کیلومتر است. بدخشان از جنوب با ولایت های نسبتاً ناامن کنر، لغمان و کاپیسا و از غرب با ولایت تخار هم مرز است.

اینها وقتی معنا می یابد که بدانیم، حزب «وحدت اسلامی ازبکستان»، یکی از قدرتمندترین گروه های تروریستی فعال در پاکستان و هم پیمان پیشین طالبان در این کشور به همراه 2 تا 3 عنصر مسلحش با داعش بیعت کرده است. پیوستن 2 تا 3 هزار تروریست افراط گرای وحدت اسلامی ازبکستان به داعش که همگی دوره های آموزشی بسیار پیچیده  و سخت نظامی را پشت سر گذاشته و مجری سخت ترین عملیات های تروریستی طالبان در پاکستان نظیر حمله به فرودگاه کراچی، حمله به نیروی دریایی پاکستان در کراچی، حمله به فرودگاه کویته و مدرسه نظامی پیشاور بودند، قدرت بسیاری به ولایت خراسان داعش می بخشید.

ولایت بدخشان در کنار موقعیت استراتژیک جغرافیایی، از معادن سرشاری بهره می برد و به داشتن معادن لعل، لاجورد، زمرد، فیروزه و طلا که بسیاری بکر و دست نخورده هستند، معروف است.
عمده ترین مخزن های طبیعی بدخشان ، در یمگان لاجورد است که در اختیار طالبان قرار دارد. اکنون بخشی از معادن بدخشان از سوی طالبان و بخش دیگر از سوی زورمندان و گروه های مسلح غیرمسوول استخراج می شود.
به همین دلایل، این ولایت از سال ها بدین سو شاهد ناامنی های گسترده است. طالبان و القاعده نفوذ گسترده در بدخشان دارند. 20 سرطان 1395 داعش با انتشار فیلمی ویدئویی که اهتزار پرچم این گروه در ولسوالی یمگان را نشان می داد، فعالیت خود را رسما در ولایت بدخشان اعلام کرد. پس از آن گزارش هایی درباره سربازگیری داعش در این ولایت منتشر شد.

«احمدفیصل بیکزاد»، والی بدخشان می گوید: ولایت بدخشان در موقعیت خاص جغرافیایی قرار دارد. بخش عمده جنگ بدخشان را تروریستان خارجی به پیش می برند و طالبان ملا منصور و گروه القاعده در بدخشان و داعش در این ولایت با هم هماهنگ هستند. وضعیت این ولایت در سال 2015 خوب نبود و طالبان در آن فعالیت گسترده یی داشتند. اما در سال پیش رو وضعیت نسبت قبل بهبود یافته است. با وجود آنکه از 28 واحد اداری این ولایت، دو ولسوالی یمگان و وردج از سال 2015 بدین سو در اختیار دشمن است، در 26 ولسوالی دیگر تهدیدات امنیتی همچنان وجود دارد. نیروهای امنیتی اکنون در وضعیت برتری قرار دارند، اما آینده را نمی توان پیش بینی کرد.

والی بدخشان می افزاید: این ولایت به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خودش مورد توجه دشمنان افغانستان بوده و است. همچنان بدخشان همجوار ولایت ناامن نورستان است. راه های صعب العبور دارد و جغرافیای مساعدی برای پناه آوردن گروه های مخالف مسلح است. به همین منظور مورد توجه زیاد گروه های مخالف مسلح دولت است. بر بنیاد اظهارات مقام های امنیتی، این گروه ها با عبور از شرق افغانستان به ویژه نورستان خود را به این ولایت می رسانند.

انگیزه نخست گروه های مخالف مسلح دولت برای تصرف ولایت بدخشان این است که بدخشان جغرافیای پیچیده دارد. دشمن می تواند پناه گاه امنی در این منطقه برای خود بسازد. دلیل و انگیزه دوم بدون شک کشورهای آسیای مرکزی است. تروریستان به سادگی می توانند از پاکستان وارد بدخشان شوند و این ولایت مرز وسیع و ساده با کشور همسایه تاجیکستان دارد و راهی به سوی چین.
کشورهای همسایه با این وجود که می دانند، اگر گروه های مخالف مسلح پایگاه های مستحکم در این ولایت داشته باشند، آنها هم آسیب می بینند و ولایات همجوار هم ناامن خواهد شد، اما تا اکنون همکاریی از سوی کشورهای همسایه در راستای تأمین امنیت بدخشان به شکل مستقیم دیده نشده و تنها نیروهای داخلی سرگرم جنگ با دشمنان هستند.

نیروهای ناتو و نیروهای حمایت قاطع اگرچه عملیات های هوایی و شبانه خویش را آغاز کرده اند و شاهد عملیات های آنها در کندز، در نزدیکی بدخشان بوده ایم، اما تا هنوز در بدخشان نیامده اند و تا حالا نیروهای حمایت قاطع عملیاتی در بدخشان نداشته اند. درخواست هایی برای عملیات در بدخشان داشته ایم، اما پاسخی نداده اند.
گروه های مخالف مسلح دولت یک بخش ناامنی در بدخشان هستند، بخش دیگر مربوط به درگیری ها بر سر مواد مخدر و معادن عنوان است. پیشتر چهره هایی برخی اعضای مجلس را متهم به ناامن سازی بدخشان کرده بودند. این شکی نمی گذارد که کشت و قاچاق مواد مخدر و استخراج معادن در سال های گذشته زمینه ساز ناامنی در این ولایت بوده است.

جنگ فعلی نیروهای دولتی با گروه های مخالف مسلح دولت در بدخشان بر سر معادن نیست. قضیه نگران کننده این است که اگر به وضعیت بدخشان به شکل اساسی توجه صورت نگیرد و طالبان و القاعده همین طور به فعالیت شان ادامه بدهند، طبیعی است که زمینه فعالیت بیشتر داعش در این ولایت فراهم خواهد شد.
گزارش هایی وجود دارد که تاکید می کند، بخش عمده تروریستان فعال در بدخشان خارجی هستند. آنها از کشورهای مختلف در بدخشان حضور یافته اند. این تروریستان ها از پاکستان به بدخشان آمده اند و اتباع کشورهای افریقایی، عربی، ازبکستان، تاجیسکتان، قزاقستان و اویغورهای چین هستند، اما اکثریت شان پاکستانی می باشند و در قالب القاعده با طالبان همکاری دارند. شمار آنها نظر به گزارش های نیروهای امنیتی نزدیک به 300 تروریست خارجی است و رقم طالبان داخلی به 1500 تن می رسد.

«محمد ذکریا سودا»، نماینده مجلس افغانستان شمار داعش در بدخشان را 400 تروریست مسلح از شهروندان چین، ازبکستان، تاجکستان و چیچین می داند که در منطقه دره خستک ولسوالی جرم ولایت بدخشان پرچم های سفید خود را به سیاه تبدیل کرده اند. اعلام موجودیت گروه داعش در شمال و شمال شرق افغانستان به خصوص بدخشان سخت نگرانی کننده است و جنگ روان در بدخشان یک جنگ بین المللی می باشد. از این رو تأمین امنیت و مصون سازی ولایت استراتژیک بدخشان نیازمند توجه خاص است.

پیش از این گروه داعش به صورت رسمی در ولایت ننگرهار در شرق افغانستان اعلام موجودیت کرده بود و حضور این گروه تروریستی در ولایات فراه، زابل، غزنی، کنر، غور و قندوز نیز گزارش شده بود.
آگاهان تاکید می کنند، افراد داعش هنوز هم به صورت خاموش و پنهانی در برخی از ولایات از جمله زابل فعالیت دارند. معبر اول برای گروه تروریستی داعش دانگام در ولایت ننگرهار و کامدیش در ولایت نورستان با هدف رسیدن به بدخشان است.
معبر دیگر داعش ، مسیر هلمند - گلستان - فراه است که این گروه را به کوهستان های ولایت غور و در نهایت ولایت فاریاب مرتبط می کند و در حال حاضر از همین دو مسیر خود را از افغانستان به آسیای میانه رسانده است.

جذب نیرو توسط گروه تروریستی داعش در شمال و شمال شرق افغانستان هنوز تکمیل نشده و احتمالا در این مناطق برای دست یابی به آسیای میانه دست به جنگ های خونین بزند. این گروه در کابل و اطراف آن نیز در حال جذب نیرو است و برای تشویق به هر نفر که به این گروه ملحق شود، 1000 دلار پول نقد و یک اراده موتور سیکلت می دهد و به این طریق توانسته است، از اطراف کابل 700 الی 800 نفر را نیز جذب کند.
فعالیت عمده داعش از زمان حضور در افغانستان بر مبارزه با طالبان و وحشت افکنی میان شیعیان افغانستان تمرکز یافته است، بنابراین یکی از اهداف فعالیت داعش در مناطق مرکزی افغانستان، هدف قرار دادن هزاره ها و شیعیان است.

منابع آگاه از ربوده شدن ده ها کودک اسماعیلیه در  11 جوزا 1394 در بدخشان توسط داعش خبر دادند. آنها می گویند: داعش این کودکان و نوجوانان را از ولسوالى ارغنجخوا، قری  دولت شاهى و سایر قریه َ های همجوار که مناطق اسماعیلیه نشین بدخشان هستند، به مناطق قبایلی پاکستان و ولسوالی راغستان انتقال داده است تا پس از فراگیری علوم دینى به شیو   افراطى در آینده، ابزارى در دست این گروه در بدخشان باشند و از آنها در برابر اسماعیلیان و در کل بدخشانیان استفاده کند.