تبیان، دستیار زندگی
به نظر می رسد در طب سنتی، ناهار، مخصوصا در فصول گرم سال جایگاه ویژه ای ندارد و بیشتر به صبحانه ی کامل و شام سر شب سفارش شده است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

جایگاه ناهار در طب سنتی

به نظر می رسد در طب سنتی، ناهار، مخصوصا در فصول گرم سال جایگاه ویژه ای ندارد و بیشتر به صبحانه ی کامل و شام سر شب سفارش شده است.

فرآوری: مریم مرادیان - بخش تغذیه و آشپزی تبیان
سالاد میوه و سبزی

آن چه در متون و  گفته های طب سنتی اسلامی بیان شده است مصرف تنها 2 وعده غذایی؛ یکی در وعده صبحانه و دیگری در عصر می باشد.
هضم غذا در طب سنتی به عهده قوه هاضمه و حرارت غریزی است به همین دلیل نخوردن غذا در شب باعث هجوم حرارت به رطوبت بدن  و باعث از بین بردن رطوبت و سوخت بدن به سمت خشکی و چربی می شوند و به همین خاطر توصیه می شود در اوایل ساعات شب یا حتی عصرگاه شام مصرف شود.
و ناهار در طب سنتی جایگاهی ندارد و در صورتی که میل به صرف ناهار دارید از غذاهای زودهضم از جمله میوه ها و سبزیجات فصل و انواع سالاد در ظهر می توانید استفاده کنید.

وعده های غذایی در قرآن

درجه حرارت در ساعات ظهر به بالاترین میزان ممکن می رسد. خون برای اینکه به خنک کردن بدن کمک کند، به سطح بدن می آید و رگ های سطحی برای جذب خون بیشتر، بازتر می شوند. به همین دلیل خون کمتری به دستگاه گوارش می رسد و نباید ظهرها غذای مفصل یا سنگین میل کنید

در آیه ٦٢ سوره مریم از کتاب خدا می خوانیم: وَلَهُم رِزقُهُم فیها بُکرَهٌ وَ عشّیا؛ و روزیشان در آن هر صبح و شب مهیاست. از این آیه می توان چنین برداشت کرد که مهمترین وعده  غذایی، صبحانه و شام است. اتفاقاً در روایتی از امام صادق (ع) خطاب به فردی که از سوء هضم و درد معده شکایت داشت فرمودند: ((فقط اول روز و ابتدای شب به تغذیه بپرداز. میان صبحانه و شام چیزی نخور که مایه فساد بدن است. مگر گفته خدا را نشنیده ای که می فرماید: روزی آنان بامدادان و شامگاهان است؟))
بنابراین برخلاف عادت بسیاری از افراد که غذای اصلی آنان در شبانه روز ناهار بوده و صبحانه و شام را کم خورده و یا نمی خورند، در طب اسلامی بر خوردن صبحانه و شام تأکید شده است.

ظهرها چه بخوریم؟

به دلیل تابش خورشید، گرم ترین ساعت روز، ظهر است. درجه حرارت در ساعات ظهر به بالاترین میزان ممکن می رسد. خون برای اینکه به خنک کردن بدن کمک کند، به سطح بدن می آید و رگ های سطحی برای جذب خون بیشتر، بازتر می شوند. به همین دلیل خون کمتری به دستگاه گوارش می رسد و نباید ظهرها غذای مفصل یا سنگین میل کنید. بهترین انتخاب ها برای غذای ظهر، ساده ترین هایشان هستند. در این وعده می توانید مقداری فرنی بدون مخلفاتی مثل شیره یا شکر میل کنید. خوردن شیرینی ساده با چای هم در وعده ناهار کفایت می کند. کاهو با سکنجبین در گرما هم حالتان را جا می آورد، هم انرژی لازم برای ادامه فعالیت های روزانه را فراهم می کند.

خط قرمز در خوردن نهار: پرخوری و خوردن خوراکی های متعدد و متفاوت در ظهر است.

ظهرها چه بنوشیم؟

نوشیدنی های خنک در فصل های گرم سال بسیار پرطرفدارند اما اگر واقعاً دلتان می خواهد خنک شوید و همزمان ضرری را متوجه سلامتتان نکنید، بد نیست در انتخاب نوع شربت و آبمیوه بیشتر دقت کنید چون ممکن است بعضی مواد با شرایط بدن و فصل، سازگار نباشند و دردسر و ناراحتی برایتان ایجاد کنند. نوشیدن آبمیوه های تازه غیر صنعتی مثل آب شاتوت، آب زغال اخته، آب هندوانه، شربت خاکشی، شربت سکنجبین و شربت آبلیمو در ساعات میانه روز برایتان مفید است. اگر هوا سرد باشد، نوشیدن شربت زعفران هم در ظهر خوب است. در تابستان می توانید سراغ اسموتی های مختلف در وعده ناهار بروید.
گذشته از این اگر برای میان وعده میوه می خورید بدانید که امروزه همه نوع میوه ای در چهار فصل سال در دسترس قرار دارد ولی هر میوه ای در فصل خودش خاصیت دارد؛ مثلاً اناری که در تابستان خورده می شود، با اناری که در پاییز و زمستان خورده می شود، از نظر خواص طبیعی کاملاً متفاوت است. بنابراین سراغ میوه هایی بروید که مناسب فصل هستند.

سکنجبین

خط قرمز در نوشیدنی ناهار: نوشیدن بیش از حد آب طالبی و حتی در مواردی آب هندوانه که هیستامین بالایی دارند و آلرژی زا هستند.

پس انرژی بدن در ظهر چگونه تامین شود؟

از نظر طب سنتی وعده غذایی ظهر، مضر است و بلغم و سودا را در بدن زیاد می کند و سبب غلظت خون می شود. ترک وعده ناهار موجب تقویت ایمنی بدن، تناسب اندام، حفظ تعادل مزاج و رفع بیماری ها می شود. گرم ترین زمان در طول روز، ظهر است که بهترین کار در آن ساعات، سرد کردن بدن است، نه خوردن غذا. در طب سنتی توصیه شده است که انرژی بدن در زمان ظهر با خواب قیلوله تأمین شود.

مراقب چرخه ی معیوب سلامتی باشید

شربت سکنجبین و شربت آبلیمو در ساعات میانه روز برایتان مفید است. اگر هوا سرد باشد، نوشیدن شربت زعفران هم در ظهر خوب است. در تابستان می توانید سراغ اسموتی های مختلف در وعده ناهار بروید

از نظر علمی خوردن غذای کامل در صبح باعث می شود تا احساس گرسنگی در ظهر به حداقل برسد و فرد نیاز چندانی به خوردن ناهار پیدا نکرده یا به خوردن غذای سبک اکتفا کند در نتیجه دچار کسالت و رخوت نشده و احتیاجی به خواب پیدا نمی کند و می تواند یکسره تا عصر کار کند و لذا اول شب با اشتهای کامل شام می خورد و تا موقع خواب نیز غذای او هضم شده، در حالی که افراد غالباً برعکس عمل می کنند و صبحانه مختصری خورده و یا نمی خورند در نتیجه هنگام ظهر کاملاً گرسنه شده، ناچار غذای مفصلی می خورند آنچنان که احساس سنگینی و خواب آلودگی کرده، تا عصر می خوابند و چون اول شب میلی به غذا ندارند، شام را دیرتر خورده و با شکم پر می خوابند و چون تا صبح فاصله کمتری در پیش است، اول روز اشتهایی به صبحانه ندارند و به این ترتیب یک عادت غذایی اشتباه برخلاف تعالیم طب اسلامی سنتی و پژوهش های جدید شکل می گیرد که ثمره آن بیماری های مختلف است.

روزه داری یک الگوی سالم است

خداوند متعال در ایام ماه مبارک رمضان و روزه داری، غذا خوردن در طول روز را نهی و به خوردن غذای اول صبح و اول شب (سحر و افطار) سفارش کرده است و روشن است که ماه مبارک رمضان بهترین زمان برای ترک این عادت اشتباه است. لازم به تذکر است  که از علل بیماری های قلبی عروقی که در طب اسلامی به آن اشاره شده، غذا خوردن در اواسط شب و خوابیدن با شکم پر است.

نظر جالب زمان وعده غذایی در شبانه روز از دیدگاه طب سنتی ایران

از دیدگاه طب سنتی ایران وعده غذای اصلی باید در زمان اعتدال هوا میل شود. به طور کلی گرما باعث ضعف در هضم می شود و برنامه ریزی وعده های غذایی بر این اساس تنظیم شده است.
به این ترتیب در فصل های سرد سال وعده اصلی در میانه روز و در فصل های گرم سال در صبح و غروب باید مصرف شود. به عبارت دیگر در زمستان وعده غذای اصلی ناهار است و دو وعده دیگر باید بسیار سبک باشد و به همین ترتیب در تابستان هنگام ظهر که شدت دما به اوج می رسد غذای سنگین نباید خورده شود و وعده های اصلی صبحانه و شام است. البته  شاید تأکید طب اسلامی بر حذف وعده ناهار منطبق بر آب و هوای گرم مناطق مسلمان نشین صدر اسلام بوده است.


منابع:
باشگاه خبرنگاران - نظام بهزیستی، متخصص طب سنتی
پرستاری سمنان - امیر رضا صفائیان، عضو موسسه تحقیقات حجامت ایران
مجله سیب سبز - دکتر علیرضا عباسیان، متخصص طب سنتی
شبکه خبر - دکتر مریم نواب زاده، پزشک و محقق طب اسلامی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.