آموزش املاء همراه با شیوه های خلاق و متنوع

متن املاء قبل از نوشتن دانش آموزان یك بار خوانده شود و از بچه ها خواسته شود كه متن را به دقت گوش دهند، بدون آنكه چیزی بنویسند.

املاء چیست؟ انتقال عین كلام است به نوشتار. آن هم نوشتار رسمی، گفتار محاوره ای در املا به كار گرفته نمی شود.

اهداف اصلی املا:

1- درست نویسی: تبدیل نشانه های آوایی به نوشتاری
2- زیبا نویسی: از نظر اندازه، فونت و فاصله بین كلمه ها
3- خوانا نویسی: بدون غلط،تمیز و زیبا مطابق با رسم الخط كتاب درسی

نحوه قرائت املا:

متن املاء قبل از نوشتن دانش آموزان یك بار خوانده شود و از بچه ها خواسته شود كه متن را به دقت گوش دهند، بدون آنكه چیزی بنویسند.
حال متن املاء با صدای رسا و شمرده خوانده شود.
در تقریر املاء رعایت زبان معیار و تلفظ صحیح كلمه ها و تركیب ها ضروری است.
از تكرار زیاد و غیر ضروری پرهیز شود چرا كه این عمل موجب كند نویسی و بی توجهی می شود.
هنگام قرائت علائم سجاوندی توسط آموزگار بیان، تا دانش آموزان درست و دقیق بنویسند.
متن املاء در پایان یك بار دیگر خوانده شود.
متن املاء كلمه به كلمه قرائت نشود بلكه به صورت گروه كلمات به هم مرتبط بیان، تا ارتباط معنایی و انسجام كافی رعایت شود.

پس از تصحیح املا لازم است:

دانش آموزان كلماتی را كه اشتباه نوشته اند به طور صحیح و خوانا در پایان املاء بنویسند و آن ها را در جمله های مناسب به كار ببرند.
در صورت امكان برای كلمه یا كلمات اشتباه نوشته شده یك یا دو واژه هم معنی، مترادف یا متضاد یا هم خانواده بیان گردد.
با راهنمایی( آموزگار و والدین) دیكته را در دفتر مشق با رعایت حاشیه و علایم سجاوندی پاكنویس نماید و صورت صحیح كلمه هایی را كه اشتباه نوشته است به منظور توجه بیشتر با رنگ دیگر بنویسد.

شیوه های خلاق و متنوع آموزش املاء

1- املا به صورت گروهی: دانش آموزان به گروه های3-2 نفری تقسیم می شوند از هر گروه خواسته می شود متن املایی تهیه نمایند.
از متن هر گروه قسمت هایی را انتخاب كرده به صورت یك متن پیوسته دیكته می شود تا بچه ها بنویسند. متناسب با آنچه كه بچه ها نوشته اند معلم امتیاز حاصل هر گروه را اعلام می دارد. در این نوع املاء نویسنده متن در هر گروه دانش آموز ضعیف آن گروه می باشد.
2- املای خطابه ای: فراگیران در گروه به هم املا می گویند یا به اولیا و خواهر برادر در منزل املاء گفته می شود و تصحیح توسط گوینده صورت می پذیرد. در این نوع املاء تثبیت یادگیری املایی و صحیح نوشتن واژه ها مد نظر است.
3- آموزش املاء هنگام تدریس كتاب بخوانیم: در هنگام تدریس كلمات مشكل دو املایی روی تابلو كلاس نوشته از بچه ها می خواهیم به صورت شفاهی برای آن ها هم خانواده، متضاد، مترادف و ... جمله بگویند.
4- املای سنتی: به صورت خطابه ای برای دانش آموزان گفته می شود و تصحیح توسط معلم یا دانش آموز صورت می گیرد.

5- كامل كردن جمله ها برای تقویت املاء: چند جمله روی تابلو نوشته می شود به طوری كه در جمله جای یك كلمه خالی بماند سپس در پایین تابلو تعدادی كلمه (از جمله كلمه مورد نظر) قرار می گیرد و متضاد و مترادف و هم خانواده آن نوشته می شود و سپس بچه ها گروهی باید كلمه مناسب را در جای خالی قرار دهند.
در پایان جمله ها را با صدای بلند می خوانیم.
6- املای مشاركتی: دانش آموزان به گروه های 3 نفری تقسیم می شوند یك نفر به عنوان گوینده تعیین می شود، دانش آموزی نویسنده و دانش آموز دیگر ناظر. در ضمن نوشتن ناظر به نویسنده یاری می دهد.
7- تهیه متن از غلط های املایی دانش آموزان: در این فعالیت هر یك ماه یك بار از میان كلمه هایی كه دانش آموزان در متون املایی 4هفته گذشته اشتباه داشته اند متن املایی جدیدی فراهم می آید این متن می تواند به صورت غلط در اختیار بچه ها قرار گیرد تا درست آنها را بنویسند و هم چنین می شود از جانب آموزگار بیان و بچه ها بنویسند.
8- املای بدون نقطه: از روی متنی كه قبلا آماده شده كپی گرفته شود، از بچه ها می خواهیم نقطه های موجود در متن را كه حذف شده اند نقطه گذاری نمایند.
9- املای جمله نویسی: در این روش 20 كلمه از متن درس انتخاب می شود و روی تابلو كلاس نوشته می شود. از بچه ها می خواهیم با هر كدام از كلمه ها در دفتر خود جمله بسازند.
پس از تصحیح املای دانش آموزان با انتخاب معلم چند نفر جملات خود را برای دانش آموزان دیگر
می خوانند.

10- املای حفظی: آموزگار متنی را در اختیار بچه ها می گذارد تا قبلا آن را بخوانند و مرور نمایند. در روز املاء معلم ابتدای جمله های متن را بیان می نماید تا دانش آموزان از حفظ باقی متن را بنویسند.
11- املای كامل كردنی: متنی از درس آماده می گردد و جلوی كلمات كلیدی جای خالی قرار داده می شود سپس از دانش آموزان می خواهیم تا با هم معنی یا هم خانواده كلمه مورد نظر جای خالی را پر نمایند.
12- املای آبی: در ظرفی پر از آب از دانش آموزان خواسته می شود تا با انگشت كلمه هایی را كه برایشان دیكته می شود بنویسند.( نوعی از تكلیف شب)
13- كامل كردن املاء با كمك حافظه: املایی به صورت متن تهیه می شود و حدود 20 كلمه را كه ارزش املایی دارند به صورت جای خالی در متن در نظر می گیریم سپس دانش آموزان با استفاده از آنچه كه آموخته اند كلمه ها را در جای خالی جایگزین می نمایند.
14- املای ذهنی: متنی از املاء بین دانش آموزان توزیع می شود و پس از چند دقیقه جمع آوری می گردد. سپس از دانش آموزان خواسته می شود تا كلمه هایی را كه در ذهنشان باقی مانده است روی دفتر یا ورقه بنویسند.
15- قرائت املاء توسط دانش آموزان ضعیف: معلم متن املایی را به دانش آموزی كه از قبل انتخاب شده می دهد و برای او یك هفته مهلت تعیین می نماید تا متن را مرور نماید و روزی كه املاء دارند آن متن را برای بچه های دیگر بخواند و دیگران بنویسند.
16- املای جمله نویسی روی تابلو: معلم می تواند كلمه هایی را كه ارزش املایی دارند روی تابلو بنویسد و بچه ها از روی آن ها بخوانند و جمله بسازند.
17- املای پای تخته ای: از دانش آموزی خواسته می شود پای تابلو بیاید سپس معلم متنی را قرائت می نماید و دانش آموز روی تابلو می نویسد. همزمان دانش آموزان دیگر مطالب املاء را روی دفتر نوشته و اگر نوشتن درست كلمه ای را نمی دانند از روی تابلو كنند و بنویسند.
18- نوشتن املاء به كمك آینه: آموزگار متنی را آماده می نماید در این متن بعضی كلمه ها را بر عكس می نویسد. بچه ها در هر گروه به كمك آینه آن كلمه را می خوانند و شكل صحیح آن را می نویسند.
19- املای شمرده شمرده: متن املاء روی تابلو نوشته می شود و به صورت شمرده شمرده خوانده می شود سپس تابلو پاك شده و املاء گفته می شود.
20- املای رونویسی: كلمه های مهم و با ارزش املایی از متن درس روی تابلو نوشته می شود و به بچه ها یاد آوری می گردد در هنگام نوشتن املاء و در صورت برخورد با هر یك از كلمه های روی تابلو اگر آن را به خاطر نیاوردید می توانید از روی تخته شكل صحیح آن را یادداشت نمایید.

21- املای بی صدا: سبب تقویت هوش دیداری دانش آموزان می گردد. بچه ها باید ابتدا خوب به لب ها و حركات صورت نگاه كنند سپس كلمه یا جمله ی ادا شده توسط آموزگار را بنویسند.
در حقیقت معلم مانند كسی است كه برای افراد ناشنوا املاء می گوید. 
البته بهتر است معلم همان طور كه بی صدا املا می گوید در فضا نیز با انگشتان دست بنویسد تا بچه ها با نگاه به آن كلمه ها را یادداشت نمایند.
22- مسابقه املاء نویسی: (از طریق نوشتن كلمه های هم خانواده، متضاد، مترادف و جمله نویسی)
20 كلمه از درس انتخاب و از بچه ها خواسته می شود برای 5 كلمه هم خانواده، 5 كلمه متضاد، 5 كلمه مترادف و با 5 كلمه جمله نویسی نمایند.
23- املای زنجیره ای: ابتدا معلم جمله ای می گوید سپس از دانش آموزان می خواهد كه با آخرین حرف از جمله مورد نظر جمله جدیدی بنویسند.
24- كامل كردن جمله ناقص: گاهی می توانیم املاء را به گونه ای تنظیم نماییم كه جمله هایی ناتمام برای بچه ها خوانده شود سپس بخواهیم جمله ها را كامل نمایند.

25- املای مرتب كردنی:

با 2 روش

1- تعدادی جمله را در اختیار بچه ها قرار می دهیم و از آن ها می خواهیم مرتب نمایند.
2- تعدادی كلمه به عنوان كلید در اختیار بچه ها قرار می دهیم و از آن ها می خواهیم با كلمات جمله بسازند. پس از جمله سازی از دانش آموزان می خواهیم جملات را مرتب نمایند.
نكته: 1- كلمات كلید واژه حتما باید درباره یك موضوع یا مطلب باشند.
نكته: 2- در جلسه بعدی می توان از هر دو روش بالا املای تقریری از دانش آموزان گرفت.

بخش مرکز یادگیری سایت تبیان
تهیه: مرجان سلیمانیان، تنظیم: نیلوفر یاقوتی