کشف نسخه های خطی یهودی هزار ساله در افغانستان

حدود یک صد نسخه خطی عبری - یهودی با قدامت تاریخی یک هزار سال در منطقه «بامیان»، واقع در شمال افغانستان کشف شد.

قبس زعفرانی - بخش سیاست تبیان

 باستان شناسان یک مجموعه از نسخه های خطی شامل یک صد نسخه خطی را داخل یکی از غارهای شهر «بامیان»، در شمال افغانستان کشف کردند. این نسخه های خطی به چند زبان از جمله آرامی، عبری، فارسی، اردو، عربی - یهودی و یهودی - فارسی نوشته شده و به فردی به نام «ابو بن دانیال» تعلق داشته است. وی رئیس خانواده «بن دانیال» شمرده می شد و در شهر بامیان، شمال افغانستان سکونت داشت.
این نسخه های خطی در منطقه تاریخی کوه امی و بودای غول پیکر لشان بامیان کشف شدند و در سال 2001 میلادی توسط طالبان تخریب شدند. 29 نسخه از این مجموعه تاریخی ارزشمند توسط «لنی وولف»، تاجر آثار تاریخی و باستانی ساکن قدس اشغالی [اورشلیم یهود] در سال 2013 میلادی خریداری شده است.

این تاجر آثار باستانی و تاریخی یهودی معتقد است، این نسخه های خطی بخشی از «تاریخ یهود در افغانستان» است و می توان از آنها به عنوان مرجع مستند برای 300 هزار نسخه خطی یهودی استفاده کرد که بخش هایی از این مجموعه عظیم تاریخی در قرن نوزدهم در یکی از کنیسه های یهودیان مصر کشف شد و یکی از گرانبهاترین مجموعه نسخه های خطی تاریخ باستان است.
وولف نسخه های بامیان را 6 ماه پیش خریداری کرد و هم اکنون به کتابخانه مرکزی رژیم صهیونیستی اجازه داده تا این نسخه ها را مورد مطالعه قرار دهند. که نخستین تصویر مستند از حضور منسجم و پویای یهودیان در منطقه آسیای میانه را در هزار سال پیش به دست می دهد.

پژوهشگران یهودی گفته اند، این اسناد که «جنیزه افغانستان» نامیده شده، از زمان کشف «جنیزه قاهره» در صد سال پیش، مهمترین کشف اسناد مربوط به تاریخ یهودیان است. جنیزه، یک واژه عبری است که تقریبا به معنای «ذخیره گاه» است و به محل نگهداری کتب و اسناد در کنیسه ها و گورستان های یهودیان گفته می شود.
کارشناسانی که این نسخه ها را مورد مطالعه قرار داده اند، اصلی بودن آنها را تایید و تصریح کرده اند، این اسناد شامل نوشته هایی از «سعادیا گائون»، فیلسوف مشهور یهودی و نامه های شخصی و حقوقی وی در هزار سال پیش و فاقد هرگونه تصویر است.

«هگای بن شمای»، مدیر علمی کتابخانه مرکزی اسرائیل با بیان اینکه منطقه کشف اسناد طی قرون وسطی یک مرکز مهم فرهنگی، سیاسی و اقتصادی بوده، افزود: اشاره های زیادی درباره حضور یهودیان در این منطقه شده و اهمیت موضوع در این است که برای نخستین بار به مجموعه اسنادی دست یافته ایم که نشان می دهد، یهودیانی در آن منطقه زندگی می کرده اند».

به گفته مدیر علمی کتابخانه مرکزی اسرائیل، در این اسناد اسم های یهودی زیادی دیده می شود و دربردارنده مدارک بی شمار درباره فعالیت بازرگانی یهودیان در مسیر «جاده ابریشم» است و اینکه یهودیان آسیای میانه مانند دیگر یهودیان در مناطق مسلمان نشین زندگی خوبی داشته و برخورد با آنها نسبت به مناطق مسیحی نشین جهان به مراتب بهتر بوده است.

همچنین یکی از پژوهشگران دانشگاه عبری قدس اشغالی نیز معتقد است، این اسناد حاوی اطلاعاتی جالب از زندگی و وضعیت یهودیان ساکن افغانستان آن زمان است و به واسطه آنها می توان پی برد که قوم یهود در آن برهه از تاریخ چگونه زندگی می کردند، چه روابطی بر خانواده های آنها حاکم بود و چگونه کارها را بین خویش تقسیم می کردند و از چه جایگاه اجتماعی برخوردار بودند.

بخش بسیار مهمی از این مجموعه تاریخی، یادداشت های چند دهه ای رئیس یکی از خاندان های یهودی ساکن منطقه بامیان است که در آنها تنها به بدهی های مالی خود اشاره نکرده، بلکه به تمام بدهی هایش که گندم و جو را هم شامل می شده، اشاره و آنها را ثبت کرده است.

تا اواخر قرن نوزده میلادی، حدود 40 هزار یهودی در افغانستان زندگی می کردند. شماری از آنها پس از به قدرت رسیدن صفویان در ایران به افغانستان مهاجرت کردند. تا اواسط قرن بیستم، تنها 5 هزار یهودی در افغانستان زندگی می کرد و بیشتر آنها پس از تاسیس رژیم صهیونیستی تحت فشار سازمان های شبه نظامی و جنایتکار صهیونیستی برای تامین جمعیت مورد نیاز رژیم نوپا وادار به مهاجرت به سرزمین های اشغالی شدند.