اسید نیتریک (1)

پیشتر با عبارت اسید آشنایی پیدا کرده اید، اکنون جهت یادآوری به نکاتی از آن اشاره می کنیم. قبلا برای تعریف اسیدها از ویژگی های اسیدی استفاده می شد. اما با مفهوم جدیدی از اتم، تعریف متفاوتی از اسیدها به کار می رود.
می دانید که هسته ی یک اتم دارای پروتون هایی با بار مثبت است. اسیدها پروتون هایی به صورت یون های (H⁺) در محلول آزاد می کنند و برای همین است که می گوییم:
 اسید، ماده ای است که پروتون های خود را به دیگر مواد "می بخشد".

متوجه شدید به اسیدی اسید قوی می گویند که: به آسانی تجزیه شود تا یون های هیدروژن تشکیل دهد. اسید ضعیف به راحتی نمی تواند تجزیه شود؛ بنابراین نمی تواند یون های هیدروژن را به راحتی تشکیل دهد.
اسید هایی مانند اسید هیدروکلریک (HCl)، اسید سولفوریک (H₂SO₄) و اسید نیتریک (HNO₃) اسیدهایی قوی هستند.
حال در مورد اسید نیتریک (HNO₃) و آشنایی با این اسید قوی صحبت خواهیم کرد.

با افزایش تدریجی جمعیت و نیاز بیشتر به محصولات کشاورزی، مصرف کودهای شیمیایی در کشور روز به روز در حال افزایش می باشد. این افزایش مصرف علت اصلی ایجاد مجتمع پتروشیمی در نقاطی از ایران گردید.

اسید نیتریک در ابتدا در قرون وسطی به دست بشر ساخته شد. حدوداً در سال 1100 میلادی گِبر یک روش برای تولید اسید نیتریک ارائه داد. این روش تهیة آب فورتیس به وسیلة تقطیر شوره با سولفات مس و زاج سفید بود.

در اواسط قرن هفدهم، گلابر، اسید نیتریک را به وسیله تقطیر کردن شوره با اسید سولفوریک قوی ساخت. گاوندیش در سال 1785 به وسیله عبور دادن جرقه الکتریکی از مخلوط گازهای نیتروژن و اکسیژن ثابت کرد که اسید نیتریک از این عناصر تشکیل شده است. میلینر در سال 1788 اسید نیتریک را به وسیله عبور آمونیاک از بالای دی اکسید  منگنز حرارت داده شده و جذب بخارات به وسیله آب به دست آورد.
در سال 1839، کلمن روشی را برای تولید اسید نیتریک ابداع کرد که مبنای تهیة اسید نیتریک در حال حاضر نیز می باشد. دراین روش با استفاده از پلاتین مخلوط هوا و آمونیاک را اکسید می کنند و اسید را تولید می کنند.
در سال 1848، رویلی نشان داد که اکسیژن و نیتروژن می توانند از هوا گرفته شوند و برای تولید اکسیدهای نیتروژن به وسیلة قوس الکتریکی با هم ترکیب  شوند. این پدیده به وسیلة کروکس نیز انجام شده بود. بر همین اساس و روش، واحد کوچکی در منچستر انگلستان در سال 1900 به کار افتاد.

اما عیب این روش این بود که بازده تولید اکسیدهای نیتروژن پایین بود و 1/5 تا 2 درصد احتیاجات را برطرف می کرد و به نیروی بیشتری نیز احیتاج داشت.
در سال 1902 دو دانشمند به نام های بیرکلند و اید در نروژ واحدی را احداث کردند که از منابع هیدروژنی استفاده می کرد ولی به 35000 اسب بخار انرژی نیاز داشت. در نهایت روش تهیه به وسیله اکسیداسیون آمونیاک و استفاده از کاتالیست پلاتین به وسیله استوالد و براور توسعه پیدا کرد و برای اولین بار در سال 1908 در آلمان شروع به کار کرد.

روش های دیگر تولید به دلایل مختلفی از جمله بالا بودن هزینه، راندمان کم، در دسترس نبودن مواد اولیه (معادن نیترات) به میزان کافی و . . . نتوانستند به عنوان یک روش صنعتی و تولید انبوه اسید نیتریک ارائه شوند و تنها در حد یک روش آزمایشگاهی و پایلوت های کوچک باقی ماندند و همگی منسوخ شدند.