شاه‌راه رمضان برای نیل به حیات طیبه
به گزارش تبیان به نقل از ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین مهدی رستم‌نژاد، عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص)، در پاسخ به این پرسش که ویژگی‌های روزه مقبول قرآنی چیست؟ گفت: ما یک صحت عمل داریم که شرایط صحت، همان شرایط مندرج در احکام است و رساله‌های عملیه آن شرایط را ذکر کرده‌اند و برای صحیح بودن روزه اجتناب از مبطلات روزه کافی است. اما بحث دیگری داریم با عنوان قبولی اعمال که در روایا‌ت‌مان و قرآن شرایطی برای آن ذکر شده است که من به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنم.
روزه مقبول قرآنی
رستم‌نژاد افزود: شرط مهمی که برای قبولی اعمال در قرآن آمده است، تقواست، «...إِنَّمَا یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ: خدا تنها از پرهیزكاران می‌پذیرد!» (مائده، 27) تقوا در قرآن شرط قبولی عمل عنوان شده است.
وی ادامه داد: نکته دیگر اینکه کار باید برای خاطر خدا باشد و این یعنی باید با اخلاص انجام شود و اخلاص هم شرط قبولی است، اگر کسی اخلاص نداشته باشد کار را برای ریا انجام دهد، عملش مقبول الهی نخواهد بود. اگر کسی روزه بگیرد مثلا برای اینکه جسمش سالم و نیت، سلامتی جسمی و فایده باشد، قبولی روزه‌اش با مشکل همراه خواهد بود.
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: شرایط دیگری هم وجود دارد از جمله اینکه زبان، چشم، گوش، از محرمات اجتناب کند و حتی قلب انسان هم باید روزه‌دار باشد. در عبارتی از امیر المومنین علی(ع) آمده است که چه بسیاری روزه‌دار که فقط از روزه‌شان تشنگی و گرسنگی و کم‌خوابی را تحمل می‌کنند، اما چیزی نصیب‌شان نمی‌شود، برای اینکه چشم، گوش و قلب‌‍شان روزه‌دار نیست و تنها نخورده و امساک کرده‌اند، اما از منهیات الهی پرهیز نکرده‌اند.
وی ادامه داد: این‌مسائل هم باعث می‌شود که روزه از مرحله قبولی تنزل بکند. یکی از شرایطی که قبولی روزه را در پی دارد غیبت کردن است که باعث عدم قبول روزه می‌شود و ممکن است روزه صحیح باشد اما قبولی‌اش مشکل خواهد داشت. اینها شرایط عامه‌ای است که برای قبولی روزه وجود دارد.
هدف روزه زحمت نیست و رحمت است
رستم‌نژاد در پاسخ به این که در آیه 184 سوره بقره مراد از عبارت «وَعَلَى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ» که آقای فولادوند «و بر كسانى كه [روزه] طاقتفرساست» ترجمه کرده است، چیست؟ گفت: قانونی است که در چند جای قرآن آمده است در آیه بعد هم آمده است که «...یرِیدُ اللَّهُ بِكُمُ الْیُسْرَ وَلَا یُرِیدُ بِكُمُ الْعُسْرَ...: خدا براى شما آسانى مىخواهد و براى شما دشوارى نمىخواهد». (بقره، 185) و غرض از آن این است که احکام و تعالیم دینی به دنبال این نیست که انسان را به سختی رنج و «عسر» دچار کند، بلکه مراد این است که انسان بالا آمده و ارتقا یابد و به کمال برسد. «وَعَلَى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ» یعنی کسانی که طاقت ندارند و در اینجا بحث طاقت‌فرسایی نیست.
وی افزود: طاقت نداشتن یعنی به خاطر کهولت سن، شیردهی و یا بیماری و برخی از چیزهایی که در روایات ما تفسیرشده، کسانی که طاقت ندارند، در زمان دیگری که طاقت داشته باشند، روزه بگیرند. برای این که روزه نیامده است که انسان را به زحمت بیاندازد و روزه آمده است که انسان را به رحمت برساند. این حکمت این آیه است که در روایات ما تفسیر شده است. شما اشاره کردید که طاقت‌فرسایی معنا کرده‌اند که آن مسئله دیگری است که به معنای نداشتن شرایط تحمل است و دلایلی مانند شیردهی و خوردن دارو است و این از رحمت خداست.
رستم‌نژاد تصریح کرد: درست است که ما اسمش را «تکلیف» می‌گذاریم اما در واقع رحمت است و قرآن از آن با تعبیر «...ذَلِكَ تَخْفِیفٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَرَحْمَةٌ ...: این تخفیف و رحمتی است از ناحیه پروردگار شما» (بقره، 178) یاد کرده است، از این رو شریعت تخفیف و رحمت است و آنچه رحمت است و زحمت با این فلسفه منافات خواهد داشت.
ماه رمضان، شب قدر و دعا؛ عامل رسیدن به حیات طیبه
این کارشناس مسائل مذهبی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه یکی از اهدافی که شریعت برای زندگی انسان دارد، رسیدن به حیات طیبه است، چگونه می‌توانیم پیوندی میان روزه و حیات طیبه بزنیم، گفت: روزه تنها نیست و همراه خودش رفیقانی دارد، اولین مسئله این است که روزه در ماه رمضان قرار گرفته است که ماه قرآن و رحمت، مغفرت و برکت است و اینها در روایات نیز آمده است، خود ما صرف نظر از مسئله روزه، باید این مسئله را ببینیم که در ظرف زمانی پر برکتی روزه می‌گیرم.
وی افزود: گذشته از این مسئله در این ماه اتفاقات بزرگی افتاده است که باز برکت را مضاعف کرده است. یکی از این اتفاقات نزول قرآن در این ماه است. قرار گرفتن شب قدر در این ماه که تمام سال در این شب گره می‌خورد باز در این ماه است. همین طور نزول ملائکه در قرآن در این ماه روی داده است، از این‌رو خود ماه دارای یک شرافت و عظمت فوق العاده‌ای است و سید الشهور یا آقای ماه های دیگر نامیده شده است.
رستم‌نژاد با بیان اینکه بنابراین روزه با مسائل دیگری همراه است، گفت: نتیجه همراهی روزه با مسائل دیگر این است که در این ماه دست انسان به آسمان بسیار نزدیک می‌شود، شیطان در غل و زنجیر است و نفس به خاطر انسی که با قرآن و ادعیه دارد بسیار رام است. در خلال آیات قرآن که مربوط به مسئله روزه است خداوند مسئله دعا را نیز پیش می‌کشد و این همراهی را نشان می‌دهد.
وی ادامه داد: روزه همراه است با یک زمان بسیار شرافت‌مند مثل ماه رمضان، نزول قرآن و دعا و همراه است با شب قدر و چیزهای دیگر که این پیوندها خیلی مبارک است و همه خوبی‌ها در اینجا جمع شده است و این است که ضیافت خداوند نامیده می‌شود.
وی تصریح کرد: اینکه ما می‌گوییم در ماه رمضان به حیات طیبه می‌رسیم برای خاطر این است که لوازمی که اینجا برای روزه به عنوان متن اصلی عنوان شده، شاه راهی است به این سمت و از این رو در قرآن گفته می‌شود که اگر روزه بگیرید شاید به تقوا برسید و این یعنی شاید به حیات طیبه برسید، زیرا تقوا همان حیات قلب است. روزه و قرآن ابزاری است برای رسیدن به این حیات است، زیرا قرآن است کتابی است که برای هدایت متقین نازل شده است و راهی مستقیم را نشان می‌دهد که همان حیات طیبه است.
