آیا می دانید به کارگیری کودکان جرم است؟

در جامعه کنونی به دلیل وجود برخی مشکلات، کودکان به مشاغل کاذب شامل فال فروشی، گل فروشی، پاک کردن شیشه اتومبیل ها، فروش انواع و اقسام کالاهای بی کیفیت و حتی تکدی گری روی آورده اند اما آیا باید از کودکان کار خرید کنیم یا نه؟

انجام این مشاغل از طرف کودکان ممکن است به خاطر الزام خانواده، فقر و برای به دست آوردن هزینه خوراک، پوشاک، تحصیل و نیازهای اولیه زندگی باشد؛ اما شغل این کودکان باعث بروز معضلات و آسیب های اجتماعی برای آنان نیز شده است. بزه  و جرایم کوچک و بزرگ نخستین چیزی است که آنها را تهدید می کند. بی هویتی، قربانی افراد سودجو شدن و ابتلا به انواع بیمار های جسمی و روحی ازجمله مصائبی است که این کودکان با آن درگیر می شوند.
«مهدی مقسومی» حقوقدان و کارشناس آسیب های اجتماعی در این  باره می گوید: کودکان  کار، طیف وسیعی دارند و در قانون از آنان با عنوان «کودک  کار و خیابان» نام برده شده است. در واقع کودکان کار و خیابان به چند دسته تقسیم می شوند: «کودکان معتاد، کودکان بزه دیده، کودکان بی سرپرست یا بدسرپرست، کودکان معارض با قانون و کودکان متکدی». این کودکان یا بزه دیده جرایم هستند یا خود ناقض الزامات قانونی به  حساب می آیند. مقسومی در مورد قوانینی که در مورد کودکان کار و خیابان سخن گفته است نیز می گوید: «آیین  نامه پیشگیری از اعتیاد، درمان و مواد مخدر»، «قانون حمایت از افراد در معرض خطر اعتیاد» مصوب سال 1377، «دستورالعمل تأسیس مدیریت و نظارت مجاز درمان و کاهش آسیب معتادان» مصوب سال 1389، «قانون حمایت از کودکان» مصوب سال 1381، «اصلاحیه قانون مبارزه با مواد مخدر» مصوب سال 1389 قوانینی هستند که در آنها از کودکان کار و خیابان سخن به میان آمده است.

مشکلاتی که در خانه و خیابان دارند

«این کودکان اطفالی هستند که در معرض خطرها و آسیب های اجتماعی قرار دارند و ممکن است در پاره ای از مواقع مرتکب بزه شوند و تعدادی از این اطفال خود ناقض قانون هستند.» این ها را مقسومی می گوید و ادامه می دهد: این بچه ها با مشکلات زیادی دست به گریبانند، مواردی مانند داشتن اعتیاد والدین، بی سرپرستی یا بدسرپرستی، وجود زندگی نابسامان، آزار، نقض حق بر آموزش و سلامت، درگیری با قاچاقچیان انسان و به کار گماردن آنها به عنوان متکدی، دزدی و فروش و استفاده از مواد مخدر.

برگه هویتی در کار نیست

یکی از مسائلی که تعداد زیادی از کودکان کار و خیابان را درگیر می كند «نداشتن  شناسنامه» است. این کارشناس حقوقی درباره این موضوع توضیح می دهد: در بعضی از فرهنگ ها، ازدواج با افراد بیگانه و اتباع خارجی در شرایط خاص مورد پذیرش قرار می گیرد و اگر تبعه کشور با یک بیگانه ازدواج کند و مصلحت قوانین کشور خود را در نظر نگیرد، کودک متولد شده از این ازدواج فاقد هویت خواهد بود. در کشور ما نیز وضع چنین است، بسیاری از کودکان کار و خیابان حاصل ازدواج با اتباع بیگانه هستند و به همین دلیل برگه هویتی ندارند. در برخی از موارد نیز این کودکان فرزند مشروع به  حساب نمی آیند و به دلیل نداشتن والدین مشخص از داشتن شناسنامه نیز محروم می شوند. وی ادامه می دهد: البته قانون گذار در کنار سخت گیری ها راهکار کسب برگه هویتی را نیز در اختیار این افراد گذاشته است؛ اما فقر، بی اطلاعی و گاهی بی میلی از سامان گرفتن این کودکان باعث می شود کسی به فکر کسب شناسنامه برای آنان نباشد. علاوه بر این دو مورد، کم نیست مواردی که کودک از زندگی با والدین بدسرپرست رنج می برد و آنان شناسنامه وی را به دیگران می فروشند. به گفته مقسومی به هر حال دلایل زیادی برای بی هویتی این بچه ها وجود دارد.

تخصیص مراکز نگهداری

در قانون، مراکز و نهادهای مختلفی متولی سروسامان دادن به وضع این کودکان شده اند که مدیریت شهری و شهرداری یکی از آنهاست. این نهاد به گفته مقسومی فعالیت های زیادی در این حوزه انجام داده است که اختصاص فضای فیزیکی یکی  از آنهاست. این کارشناس آسیب های اجتماعی در این  باره می گوید: طبق قانون، شهرداری موظف است فضای فیزیکی مناسب برای نگهداری و نظارت بر کودکان کار و خیابان در اختیار مجریان این مسئله به  خصوص سازمان بهزیستی کشور قرار دهد.
وی می افزاید: یکی از مراکز تأمین شده توسط شهرداری تهران، مرکز نگهداری کودکان «یاسر» است. علاوه بر آن می توان از مراکز «پرتو» نیز نام برد که زیر نظر شهرداری اما از سوی مراکز مردم  نهاد اداره می شود. این مراکز وظیفه مهیا کردن امکانات تحصیل برای کودکان کار و خیابان باز مانده از تحصیل، لوازم و وسایل کمک آموزشی و تحصیلی، غذای گرم و همچنین آموزش مهارت های زندگی به این کودکان را به عهده دارند.
  به گفته مقسومی هدف این مراکز جلوگیری از افزایش آسیب هایی است که به کودکان کار و خیابان وارد می شود. البته در سال های اخیر نیز شهرداری تهران جشن هایی را مختص کودکان کار برگزار می کند که بازدید از برج میلاد و رستوران گردی از جمله این اقدامات است.

خرید کنیم یا نه؟

به هر حال برخورد مردم با کودکان كار دلسوزانه است، اما یک سئوال پیش می آید، از کودکان خرید کنیم یا نه؟ این حقوقدان در پاسخ به این پرسش می گوید: بهتر این است که مردم از این کودکان خرید نکنند و اگر قصد کمک به این کودکان را دارند در حد تهیه مواد غذایی، پوشاک و مواردی از این دست باشد. وی معتقد است وقتی پول در اختیار این کودکان قرار گیرد،  افرادی که آنان را به کار گمارده اند به هدف خود می رسند و می گوید: به دلیل اینکه کودکان کار و خیابان از درآمدی که کسب می کنند چیزی عایدشان نمی شود و عمده این درآمد توسط پدر و مادر یا افراد دیگر ضبط می شود بهتر است برای آنان چیزهایی تهیه شود که نیاز دارند. در واقع عموم این کودکان از فقر غذایی و پوشش نامناسب رنج می برند. شهروندان در صورت کمک می توانند چنین نیازهایی را برطرف کنند تا از سوءاستفاده از آنان  جلوگیری شود.
آیا می دانید که: هرگونه خرید، فروش، بهره کشی و به کارگیری کودکان به منظور ارتکاب اعمال خلاف، ممنوع و مرتکب حسب مورد علاوه بر جبران خسارات به زندان و یا به جزای نقدی محکوم خواهد شد.