در سوگ مادر

نگاهی به فیلم «مرگ ماهی» ساخته روح الله حجازی

سه گانه روح الله حجازی با «زندگی مشترک آقای محمودی و بانو» به پایان رسید و اکنون «مرگ ماهی» ،آغاز یک مسیر تازه برای این کارگردان  است که البته نشان از تجربه اندوزی ازسه گانه پیشین اوست.

قصه و پیرنگ و فضا ومضمون این اثر با آثار قبلی او متفاوت است اما حجازی با تکیه بر تجربه های پیشین به پختگی و رشد بیشتری در اجرا و کارگردانی رسیده است. شاید همین تجربیات دلیلی بوده بر جسارت و شجاعت او درخلق فضاهای تازه و استفاده از قصه ای پر بازیگر و تعدد شخصیت ها.
اگرچه به نظر می رسد در چفت و بست این شخصیت ها با پیرنگ قصه و بازیافتن قهرمان اصلی و گزاره ای که فیلم را برمحور آن بتند وبتاباند دچار ضعف وکاستی است واین به تمهید هوشمندانه و ساختار علت و معلولی نیاز دارد که اصغر  فرهادی در فیلم «درباره الی» به خوبی از پس آن برآمد. شاید شلوغی شخصیت ها و رها شدگی آنها در نسبت با پیرنگ اصلی فیلم را بتوان با «یه حبه قند» رضا میرکریمی قیاس کرد.
بااین حال حجازی بازی های خوبی از بازیگرانش گرفته که نقطه اوج آن را می توان در بازی علی مصفا جستجو کرد. تاثیرگذارترین صحنه فیلم نیز هم از حیث دراماتیکی و هم حسی/ عاطفی او خلق می کند وقتی که زانو میزند و پاهای مادر را می بوسد.

«مرگ ماهی» را هم می توان با فیلم«مادر» علی حاتمی مقایسه کرد و هم با «مسافران» بهرام بیضایی که روایتی از یک ضیافت هولناک است که در پی آن به واسطه مرگ، زندگی را به چالش می کشد.
 مرگ اینجا نه بهانه ای برای دعوت به مرگ آگاهی که بستری است برای آسیب شناسی زندگی های مرگبار. زندگی هایی که روابط آدمی در آن دستخوش زخم های کهنه ای است که زیستن را به مرگ تدریجی رویاها، احساسات وعواطف بدل می کند. این فقط بهرام و مهناز نیستند که مرتکب سقط جنین شده اند بلکه همه اعضای خانواده به نوعی به سقط جنین روانی/ عاطفی تن داده اند. هر کدام ازفرزندان این مادر همچون جزیره های دور افتاده از هم هستند که تنها مرگ مادر موجب شده به اجبار در کنار یکدیگر قرار بگیرند و چالش های زندگیشان برای هم رو شود.
در این بازی ها اما علی مصفا در عین کوتاه بودن نقشش یا دست کم حجم حضورش نسبت به بازیگران دیگر برجسته تر و خاص تر است و کمی عصبیت بیرونی به آن عزت گزینی درونی و کم حرفی اش اضافه شده که شخصیت متفاوتی را از او خلق می کند. همان طور که اشاره کردیم از جمله سکانس های درخشان فیلم صحنه ای است که او بر پای جناز مادر بوسه می زند.
«مرگ ماهی» اما یک ضعف عمده دارد که در طول دو پرده، تعلیق هایی خلق می کند و مخاطب منتظر است دریک سوم پایانی، تعلیق زایی و رمزگشایی رخ دهد اما یا این رمزگشایی صورت نمی گیرد یا چنان ساده و ساده این گره ها بازمی شود که نقشی در بسط یا فهم درام ندارد. کاش این اضافات و پیچیدگی های رها شده درفیلم رخ نمی داد تا شاهد اثر یکدست ترو شسته و رفته تر بودیم. درواقع عدم ظرافت و عمق در طرح و بسط موقعیت های فرعی که کنجکاوی مخاطب را برانگیخته و رها می کند موجب شده تا پیرنگ و خط اصلی قصه لطمه بخورد.
 با این حال «مرگ ماهی» از جمله فیلم های خوب جشنواره پارسال و اکران کنونی است که دست کم واجد تاثیرگذاری عاطفی / حسی زیادی است که با وجود اینکه ظرفیت اینکه درام سانتی مانتالیسم بیفتد اما هوشمندانه از دام آن می گریزد تا در نهایت «مرگ ماهی» به یک درام مادرانه مطلوب بدل شود.درامی که در نهایت یک سوگنامه تراژیک مادرانه را رقم می زند ؛شاید این فیلم خود آغاز یک سه گانه جدید باشد. سه گانه ای که یا حول محور مادر می چرخد یا مرگ. اگرچه به نظر می رسد که مرگ سوژه جذابی برای خلق سه گانه دوم حجازی باشد همان طور که بهمن فرمان آرا قبلا سه گانه ای درباره مرگ ساخته است.مرگ اما تجربه ویژه ای است که سرشار از مفاهیم انتزاعی است که این امکان را به هر کارگردانی می دهد که تعریف و روایت خود را از آن داشته باشد. شاید به اندازه «مادر» علی حاتمی این فیلم توقع شما را برآورده نسازد اما لذت تماشای آن را از دست ندهید.
شناسنامه مرگ ماهی
نویسنده و کارگردان: سیدروح الله حجازی
بازیگران : نیكی كریمی، علی مصفا، طناز طباطبایی، بابك حمیدیان، ریما رامین  فر، سحر دولتشاهی، بابك كریمی، بهرنگ علوی، حسام محمودی، پانته آ بهرام، مروارید كاشیان، رابعه مدنی، كیمیا مرادیان، ملیكا پارسا،حسام رحیمی منش
خلاصه داستان فیلم : همیشه فکر می کردم ماهی ها موقع مردن، وقتی لب می زنن، یه چیزی می خوان بگن که من اونو نمی شنوم...