تبیان، دستیار زندگی
پروتئینی است كه در ارتباط با DNA بوده و بنام سركوبگر تومور (Tumor suppressor ) نامیده شده و در انسان توسط ژن TP53 كد می شود . وجود این پروتئین در ارگانیسم ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

حیاتی ترین نگهبان بدن خود را بهتر بشناسیم 1

حیاتی ترین نگهبان بدن خود را بهتر بشناسیم  p53 شماره 1

P53 پروتئینی است كه در ارتباط با DNA بوده و بنام سركوبگر تومور (Tumor suppressor ) نامیده شده و در انسان توسط ژن TP53 كد می شود . وجود این پروتئین در ارگانیسم های پر سلولی حیاتی بوده و تنظیم كننده سیكل سلولی است و عملكرد آن به عنوان سركوبگر تومور به معنای جلوگیری كننده از بروز سرطان می باشد . از P53 به عنوان محافظ ژنوم یا نوك پیكان حفاظت از ژن یا رئیس دیده بان های ژنوم نامبرده می شود كه همگی آنها بیانگر نقش حفاظتی آن در جلوگیری از موتاسیون های ژنوم می باشد.

نام P53 برگرفته از توده مولكولی آن می باشد كه بر روی SDS-PAGE ( سدیم دو دسیل سولفات پلی آكریل آمید ژل الكتروفورز ) به صورت یك پروتئین 53  كیلو دالتونی جدا می شود. اما اگر بر اساس تعداد اسیدهای آمینه آن شناسایی صورت بگیرد 43.7 كیلو دالتون خواهد بود این تفاوت به دلیل تعداد زیادی اسیدهای آمینه اطراف مولكول آن می باشد كه در حركت الكتروفورتیك سنگین تر از حالت طبیعی خود را نشان می دهد. این حالت در P53 گونه های مختلف شامل انسان، جوندگان، قورباغه و ماهی ها دیده می شود.

پروتئین های نگهبان ژنوم به دو دسته كلی تقسیم می شوند:

الف: نگهبان دروازه سلولی (Gate keeper ):

اینها بر روی سیكل سلولی عملكرد دارند و چنانچه سلول هنگام تقسیم سلولی دچار مشكل شود وارد عمل شده و از ورود سلول به مرحله بعدی تقسیم جلوگیری می كنند چنانچه مشكل به وجود آمده قابل برطرف شدن باشد تقسیم سلول تا برطرف شدن آن متوقف می شود و چنانچه مشكل قابل حل نباشد سلول موتاسیون پیدا كرده محكوم به فنا است. بنابراین از به وجود آمدن سلول سرطانی و موتاسیون یافته در سیكل سلولی جلوگیری خواهد شد.

ب: Tumor suppressor ها:

یا پروتئین های سركوبگر كه نقش حفاظتی و ترمیمی ژنوم را به عهده دارند در هنگام همانند سازی از روی DNA  چنانچه موتاسیونی اتفاق بیفتد وارد عمل می شوند و باز تا برطرف شدن نقص به وجود آمده كلیه فعالیت های همانند سازی متوقف می شود.

سیكل سلولی شامل مراحلی است كه سلول در آن آمادگی پیدا می كند تا تقسیم انجام دهد این تقسیم می تواند میتوز یا میوز باشد. لازمه تقسیم در سلول ورود به مراحل مختلف است سلول در حالت استراحت در فاز G1 به سر می برد. هنگامی كه می خواهد تقسیم انجام شود از فاز G1 وارد فاز S می شود، در فاز S همانند سازی كلیهْ مواد حیاتی سلول صورت می گیرد سپس سلول وارد فاز G2 می شود در این فاز یك استراحت كوتاهی انجام می شود و همانند سازی بعضی ازپروتئین های مورد نیاز سلول انجام می شودسپس سلول وارد فاز M یا تقسیم می شود.

سلول هایی كه به هیچ وجه تقسیم نمی شوند وارد فاز G0 می شوند مثل سلول های عصبی. بیشترین زمان را سلول در فاز G1 بسر می برد.

مرحله ورود به هر فاز از سیكل سلولی مرحله بسیار مهمی است. و باید سلول مورد ارزیابی ژنومیك قرار بگیرد به نقاط ورود به هر فاز نقاط Check point  گفته می شوند، كه این چك كردن به عهدهْGate keeper  ها است و بین این فازها تومور سابرسورها فعال هستند.

ژن P53: در انسان P53 توسط ژن TP53 كه بر روی بازوی كوچك كروموزوم 17 قرار دارد كد می شود طول ژن 20 هزار جفت باز می باشد كه اگزون شمارهْ 1 آن كد كننده نبوده و اولین اینترون نیز بسیار طویل و 10 هزار جفت باز طول دارد. توالی كد كننده شامل 5 ناحیه می باشد كه اگزونهای 2 ،5،6،7،8 این ژن به شدت در بین گونه های مهره داران حفاظت شده می باشد،یعنی دارای توالی ثابت است.

در انسان یك پلی مورفیسم شایع (تغییر توالی شایع) كه منجر به جایگزینی آرژینین به جای پرولین در كدون 72 این مولكول می شودوجود دارد. مطالعات زیادی بر روی اثر این تغییر توالی صورت گرفته كه نشان می دهد فرد مستعد بروز بعضی از Cancer ها است. محل این ژن در سایر پستانداران بر روی كروموزوم های متفاوتی است برای مثال:در شامپانزه و اوران گوتان بر روی كروموزوم 17، در موش كروموزوم 11، در Rat كروموزوم 10، در سگ كروموزوم 5، درگاو كروموزوم 19، در اسب بر روی كروموزوم 11 .

 ساختمان پروتئین P53 :

در انسان P53 دارای 393 اسید آمینه و 7 دومین (Domain ) می باشد  که شامل:

یك دومین N ترمینال اسیدی می باشد كه بنام دومین فعال كنندهْ رونویسی یا TAD نام دارد. همچنین به عنوان دومین فعال کننده 1 (AD1)  شناخته می شودکه می تواند فاکتورهای رونویسی را فعال کننده رونویسی را فعال نماید این دومین اسید آمینه های شماره 1 تا 42 را شامل می شود انتهای N ترمینال شامل دو دومین فعال کننده رونویسی می باشد که مکمل یکدیگر هستند که یکی از آنها بزرگتر و از اسید آمینه 1 تا 42 بوده و دیگری کوچکتر و از اسید آمینه 55تا 75 می باشد که به طور اختصاصی در تنظیم چند ژن پروآپپتوتیک دخالت دارند.

دومین فعال كنندهْ شمارهْ 2 یا AD2 كه نقش مهمی در فعال كردن آپپتوز دارد و از اسید آمینه 43 تا 63 را شامل می شود.

دومین غنی از پرولین كه نقش مهمی در فعالیت آپپتوزی مولکول p53 دارد و از اسید آمینه 64 تا 92 را شامل می شود.

دومین مركزی وصل شونده به DNA یا DBD كه حاوی یك اتم روی و چند اسید آمینهْ آرژینین می باشد و از اسید آمینه 100 تا 300 را شامل می شود این ناحیه مسؤل اتصال مولکول LMO3 می باشد که کمک کننده به مهار (کورپرسور) p53 است.

دومین سیگنال دهنده هسته ایی که از اسید آمینه شماره 316 تا 325 را شامل می شود.

دومین اولیگومر كننده(OD) که از اسی آمینه 307 تا 355 را شامل می شود  و ایجاد حالت تترامریزه شدن در مولكول P53 ) 4 رشته ای ) را می كند كه برای ایفای نقش آن در داخل بدن بسیار حیاتی است.

دومین C ترمینال كه در کاهش اتصال دومین مرکزی متصل شونده به DNA دخالت داردو از اسید های آمینه 356 تا 393 را شامل می شود.

یک دومین 9 اسیدآمینه ایی تکراری بنام 9aaTAD در ناحیه AD1 و AD2 مولکول p53 شناسایی شده است این دومین واسطه واکنش بین مولکول p53 و تقویت کننده های عمومی فعالیت مولکولی (general co activator) شاملTAF,CBP/p300, GCN5, PC4 و همچنین واسطه بین پروتیین تنظیم کننده(MDM2) و پروتیین عامل تکثیر (Replication protein) می باشد.

جهش های غیر فعال كنندهْ P53 در Cancer ها معمولا َ در دومین BDB صورت می گیرد. در واقع بیشتر جهش ها توانایی چسبیدن پروتئین به DNA را از بین می برد و بنابراین باعث مهار اثر فعال كنندگی فاكتورهای رونویسی این مولكول می شود. این جهش ها معمولاُ به شكل اتوزوم مغلوب هستند و از طرفی باعث اتصال مولكول معیوب به مولكول سالم P53 نیز می شوند كه این باعث مهار عملكرد مولكول های سالم P53 در سلول می شود.

مرکز یادگیری سایت تبیان، تنظیم: مرجان سلیمانیان

حیاتی ترین نگهبان بدن خود را بهتر بشناسیم (2)