مولفه‌های اخلاق اجتماعی در سیره فاطمی

مقدمه:
انسان در فرهنگ اسلامی در ارتباط با دیگران رها و آزاد نیست‌؛‌ چرا که در تعامل با دیگران نمی‌توان به هر شکلی که خود می‌پسندد رفتار نماید. ازاینرو می‌بایست رفتار او مطابق با موازین و مولفه‌هایی باشد که شرع مقدس،‌ اخلاق و عقل سلیم آن را تأیید نموده باشد. از طرفی جویندگان راه صحیح وشاخصه‌های سلامت رفتاری می‌توانند مؤلفه‌ها و اصول رفتار سعادت بخش را در سیره و رفتار کسانی که خدای متعال درستی روش آنها را تضمین نموده مشاهده نموده و خود را مطابق آن موازین نمایند. از جمله الگوهای زندگی خدای متعال درست زندگی ایشان را تضمین نموده حضرت زهرا (سلام الله علیها)ست. در این نوشتار سعی داریم به بعضی از مولفه‌های اخلاقی زندگی این بانوی جلیل القدر اشاره کنیم.

حضور موثر و ارزشی در جامعه

از جمله مولفه‌ها و اصول ارزشی حاکم بر اخلاق اجتماعی حضرت زهرا (سلام الله علیها) حضور ارزشی و مسئولانه در جامعه است. این بانوی با کرامت هیچگاه نسبت به وظایف اجتماعی خود بی‌تفاوت نبودند و هرگاه وظیفه ایجاب می‌نمود با حضور مؤثر ایفای وظیفه می‌کردند. برای نمونه در واقعه مباهله و حضور در کنار رسول اکرم(صلی الله علیه و اله و سلم) همسر بزگوار خود و به همراه داشتن فرزندان گرامی دراین واقعه خود بهترین سند بر فعالیت اجتماعی ایشان در عرصه وظایف اجتماعی است. دفاع از عرصه ولایت و ایراد خطبه‌های بیدارگر در اجتماع مسلمین بخصوص بعد از رحلت پیامبر اعظم(صلی الله علیه واله وسلم) نیز از جمله بارزترین مصادیق فعالیت‌های سیاسی اجتماعی این بانوی مکرمه است.

رعایت آداب دینی در روابط اجتماعی

1-گشاده رویی

گشاده رویی و تبسم در ارتباط با دیگران علاوه بر این که برکات فراوانی در ارتباط اجتماعی به دنبال دارد. مورد تأکید فراوان آیات و روایات اسلامی نیز است. از جمله اینکه حُسن برخورد و گشاده رویی با یگران از نشانه‌های ایمان به شمار می‌آید. در روایتی از صدیقه طاهره (سلام الله علیها) این چنین نقل شده است:

گشاده رویی انسان مؤمن نسبت به دیگر مؤمنان[ورود در بهشت] را برای فرد گشاده رو واجب می‌سازد و گشاده رویی انسان مؤمن نسبت به دشمن معاند،‌ فرد گشاده‌رو را از عذاب آتش حفظ می‌کند.[1]

2-پیشی گرفتن در سلام

در متون روایی و آداب و فرهنگ اسلامی پیشی گرفتن بر سلام از جمله سنت‌های حسنه رسول اکرم (صلی الله علیه واله و سلم) به شمار می‌آید که ایجاد آرامش و الفت در ارتباط با دیگران را به دنبال دارد. صدیقه طاهره به خوبی از این شاخصه اخلاقی در روابط اجتماعی بادیگران از آن بهره می‌جوستند،‌ برای نمونه روزی یکی از اصحاب پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله و سلم) به حضور صدیقه کبری (سلام الله علیها) مشرف شد اما به محض ورودش،‌ آن حضرت سلام کردند.[2]

3-تکریم مهمان

پذیرایی از مهمان از زیباترین آموزه‌های فرهنگ و ادب اسلامی است، شاخصه‌ی بسیار ارزشمندی که آن را به خوبی می‌توان در زندگی و سیره اهل بیت(علیهم اسلام) و از جمله در سیره زندگانی حضرت زهرا(سلام الله علیها) مشاهده نمود. از جمله اینکه روزی حضرت علی(علیه السلام) مهمانی را به همراه خود به منزل آورد و از حضرت زهرا(سلام الله علیها) پرسید: «آیا غذایی در منزل داریم كه این مهمان گرسنه را سیر كنیم؟» حضرت زهرا(سلام الله علیها) با كمال بزرگواری فرمود: «مَا عِنْدَنَا إِلَّا قُوتُ الصِّبْیَةِ وَ لَكِنَّا نُوءْثِرُ بِهِ ضَیْفَنَا؛[3] در خانه ما فقط به اندازه خوراك یك دختر بچه هست؛ امّا [امشب] ایثار كرده، [گرسنگی را تحمل می‌كنیم و] این مقدار غذا را به مهمان می‌بخشیم.»

4-انفاق و ایثار

یکی از مهمترین راه‌های خروج از خود محوری و دل‌بریدن از مال و منال دنیا تقویت روحیه انفاق، ایثار و از خود گذشتگی در زندگی است. از جمله اموالی ودارای فاطمه زهرا (سلام الله علیها) در زندگی باغ فدک بود که ایشان بیشترین درآمد حاصل از آن را صرف مستمندان و نیازمندان می‌نمود. نقل شده است فاطمه زهرا (سلام الله علیها) هر ساله درآمد فدک را که 20 هزار دینار و بنا به نقلی 70هزار دینار بود را میان فقرای بنی هاشم و مهاجران و انصار تقسیم می‌فرمودند به گونه‌ای که نزد ایشان فقط مقداری در حد مخارج ضروری باقی می‌ماند.[4]

____________________

پاورقی:

[1]. مجلسی،‌ بحار الانوار،‌ ج72،‌ص 401.

[2]. مجلسی، بحار الانوار، ج43،ص185.

[3].حسكانی، عبید الله بن عبدالله ،شواهد التنزیل لقواعد التفضیل ؛ ج‏2 ؛ ص331.

[4]. مجلسی بحارالانوار،ج29، 118.

رهپویان قرآن

این مطلب صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر شده و محتوای آن لزوما مورد تایید تبیان نیست .