تبیان، دستیار زندگی
نوزدهم دی ماه 1356(ه ش) خیزش شكوهمند و نقطه عطف فرازمندی در تاریخ مبارزات انقلاب اسلامی است؛ در این زمان بود كه صبر ملت مسلمان ایران از ستمگری ها و مردم فریبی های رژیم پهلوی به سر آمد و اراده ملت بر آن شد كه از پای ننشین...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

19 دی خیزش شكوهمند انقلاب اسلامی

نوزدهم دی ماه 1356(ه ش) خیزش شكوهمند و نقطه عطف فرازمندی در تاریخ مبارزات انقلاب اسلامی است؛ در این زمان بود كه صبر ملت مسلمان ایران از ستمگری ها و مردم فریبی های رژیم پهلوی به سر آمد و اراده ملت بر آن شد كه از پای ننشیند و تا سرنگونی رژیم مزدور پهلوی تلاش كند.

امام خمینی(ره) در طی سخنرانی تند، بسیار مهم و هوشیارانه در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف، شخص شاه را كانون توطئه و مسئول اصلی تمام جنایات معرفی كرد.

محمدرضا شاه كه از گسترش نهضت مذهبی و انتشار وسیع اعلامیه ها و نوارهای سخنرانی امام خمینی و استقبال روزافزون مردم، به شدت خشمگین و نگران بود، دستور داد تا به مناسبت 17 دی 1356 و سالروز اصلاحات ارضی مقاله ای سراسر توهین به ساحت مرجع تقلید عالم تشیع- امام خمینی- در روزنامه اطلاعات نوشته شود تا به گمان باطل خود چهره ایشان را در بین مردم لكه دار كند و بدینوسیله انتقام خویش را بگیرد.

برخی نوشته شدن این مقاله را در آن شرایط حساس، حاصل تصادف و یا به دستور سردبیر روزنامه دانسته اند و برخی دیگر آن را از توطئه های ساواك برشمرده اند كه به قلم یكی از مهره های فعال رژیم به رشته تحریر درآمده است. در این مقالهقیام شكوهمند 15 خرداد 1342 توطئه « استعمار سرخ و سیاه» معرفی شده بود كه استعمارگران این قیام را مانعی برای اهداف انقلاب سفید دانسته بودند و به این بهانه، ننگین ترین توهین ها را به ساحت آن مرجع عالیقدر روا داشته بودند.

بدنبال انتشار این مقاله در روزنامه اطلاعات و با خبر شدن مردم قم از مضمون آن، از بعد از ظهر همان روز، شهر قم حالتی غیر عادی به خود گرفت، فردای آن روز، بازاریان و طلاب حوزه علمیه به همراه جمع كثیری از مردم به خانه مراجع تقلید رفتند و از آنها خواستند تا در برابر این اهانت آشكار عكس العمل نشان دهند. گرچه تظاهرات مردم در كمال آرامش صورت گرفت، اما ماموران مسلح با توسل به بهانه ای به سمت هزاران تظاهر كننده آتش گشودند و دهها نفر را شهید و صدها نفر را مجروح كردند. تظاهركنندگان خشمگین كه آماج حملات ناجوانمردانه ماموران قرار گرفته بودند با سنگ و چوب به مقابله با آنها پرداختند و شیشه های ساختمان حزب رستاخیز را شكستند.

بدنبال كشتار مردم قم، مراجع تقلید و علما و فضلای قم و روحانیان و بازاریان تهران و قم با صدور اعلامیه هایی توهین به مقام امام را تقبیح و كشتار مردم مظلوم و بی گناه قم را محكوم كردند.

امام با دمیدن روح اعتماد به نفس و شجاعت در مردم، نسلی از روحانیان كارآزموده و انقلابی و نسل جدیدی از مبارزان و مجاهدان را تربیت كرد.

امام خمینی(ره) در اولین موضع گیری در زمینه قیام 19 دی 1356، طی سخنرانی تند، بسیار مهم و هوشیارانه در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف، به شخص شاه و رژیم سلطنتی پهلوی و اعمال و اقدامات ضد دینی – ضد اسلامی و سیاست های مخرب آن حمله كرد و برای چندمین بار شخص شاه را كانون توطئه و مسئول اصلی تمام جنایات معرفی كرد. امام در این موضع گیری به طور مفصل اعمال خائنانه رژیم سلطنتی پهلوی را شرح داد و اوضاع محنت بار حاكم بر ارتش، دانشگاه و مجلس را برشمرد و در خاتمه، مردم مبارز و انقلابی ایران را به حفظ هوشیاری و بیداری و گروه های انقلابی را به وحدت و مقاومت در برابر اعمال ضد اسلامی – ضد انسانی حكومت پهلوی دعوت كرد:« ملت ایران را باید ما از آن تشكر كنیم. ملت بیداری است، ملت هوشیار و مقاومی است در مقابل ظلم. در عین حال كه این همه ظلم می بیند، این همه كشته می دهد، در عین حال مقاومت می كند، ایستادگی می كند، و این ایستادگی به نتیجه خواهد رسید.»(1)

قیام 19 دی از نظر سازماندهی و پیامدهای آن، با حماسه 15 خرداد تفاوت عمده ای داشت. امام با دمیدن روح اعتماد به نفس و شجاعت در مردم، نسلی از روحانیان كارآزموده و انقلابی و نسل جدیدی از مبارزان و مجاهدان را تربیت كرد. قیام 15 خرداد حركتی خودجوش بود و تظاهركنندگان هیچ برنامه ای جز اعتراض به دستگیری رهبرشان و اظهار مخالفت نداشتند، ولی قیام 19 دی به دلیل سازماندهی و برنامه ریزی عده ای از شاگردان امام شكل گرفت كه كوله باری از تجربه 15 ساله مبارزه را به همراه داشتند. واقعه 15 خرداد هر چند اعتراض علما و مراجع را به دنبال داشت اما آنها را همانند قیام 19 دی متحد و متشكل نساخته بود.

قیام 19 دی 1356 مردم قم، نقطه عطف نهضت اسلامی مردم ایران بود كه در طول فراز و فرود خود هرگز از حركت بازنایستاد و در تداوم حركت خویش بر دشمن یورش برد و قلل پیروزی را یكی پس از دیگری فتح كرد.

امام با برشمردن سیاست های ضد اسلامی- ضد انسانی رژیم پهلوی، به ملت ایران و مبارزان انقلابی اعلام كردند كه باید هدف را تا سقوط سلطنت پهلوی دنبال كنند:« به ملت شریف ایران مژده می دهم كه رژیم جابرانه شاه، نفس های آخرش را می كشد، و این قتل عام های بی ر حمانه، نشانه وحشتزدگی و حركاتی مذبوحانه است. مضحك و بسیار رسوا؛ این مانورهای وقیحانه و بچگانه است كه پس از داغ باطل (خوردن) از طرف ملت، به راه انداختند... من به ملت ایران با این بیداری و هوشیاری، با این روحیه قوی و شجاعت بی مانند نوید پیروزی می دهم، پیروزی توام با سربلندی و افتخار ، پیروزی توام با استقلال و آزادی، پیروزی توام با قطع ایادی اجانب و چپاولگران، پیروزی برچیده شدن بساط ستمگران و انقراض دودمان سیاه روی پهلوی.»(2)

امام ضمن تاكید بر لزوم حفظ وحدت و پرهیز از اختلاف و جناح بندی گروه ها و اقشار انقلابی، به گروه ها و اشخاصی كه هدفشان از مبارزه، واداشتن رژیم پهلوی در عمل به قانون اساسی بود، هشدار دادند و صمیمانه از ملت انقلاب و مسلمان ایران خواستند كه هدف اصلی و مقصد اساسی خود را طرد و ساقط كردن حكومت و سلطنت پهلوی از مقدرات كشور قرار دهند: « من با كمال تواضع دست خود را به سوی ملت نجیب ایران دراز می كنم از روحانیون عظیم الشان تا خطبای ارجمند، از جوانان محترم حوزه های علمیه تا دانشجویان دانشگاه ها، از بازاریان محترم تا كارگران و دهقانان و جناح ها و طبقات محترم داخل و خارج كشور – ایدهم الله تعالی- و از همه صمیمانه و با عرض تشكر خواستارم كه پیوستگی و وحدت كلمه خود را حفظ و از مناقشات تفرقه انداز احتراز نمایند، و با صدای واحد و ندای همگانی در راه استقلال كشور و قطع ایادی اجانب و عمال وابسته آنها كوشش كنند... و به آنها كه از چهارچوب قانون اساسی دم می زنند، تذكر اكید می دهم كه با این كلمه صحه به رژیم سلطنتی فاسد موجود نگذارند كه تا این دودمان فاسد بر مقدرات كشور حكومت می كند ملت ایران نه از اسلام بهره مند می شوند و نه از آزادی و استقلال كشور خبری است.» (3)

در قیام دی ماه، اصل اسلامی و ولایی انقلاب متجلی شد؛ دشمنی و مخالفت رژیم پهلوی با اسلام و ولایت، اعتراض و شورش و در نتیجه انقلاب را در مردم شدت بخشید و نشان داد كه هرگاه به حریم ولایت تعرضی صورت گیرد مردم با جان و دل به پا می خیزند.

قیام 19 دی 1356 مردم قم، نقطه عطف نهضت اسلامی مردم ایران بود كه در طول فراز و فرود خود هرگز از حركت بازنایستاد و در تداوم حركت خویش بر دشمن یورش برد و قلل پیروزی را یكی پس از دیگری فتح كرد.


نتایج و پیامدهای قیام 19 دی

1- سرعت بخشیدن به روند انقلاب اسلامی

قیام 19 دی روند انقلاب اسلامی را از كندی و تفرقه به تشدید و تجمع رساند. به طور كلی این قیام به چند دلیل در سرعت بخشیدن در روند انقلاب اسلامی تاثیر شگرف و عظیمی داشت: سكوت را در هم شكست، باعث بسیج مردم شد، جرات و شجاعت مبارزه علنی را دو چندان كرد و تسلسل در قیام ایجاد كرد.

2- جهت دادن به هویت اصلی انقلاب اسلامی

در قیام دی ماه، اصل اسلامی و ولایی انقلاب متجلی شد؛ دشمنی و مخالفت رژیم پهلوی با اسلام و ولایت، اعتراض و شورش و در نتیجه انقلاب را در مردم شدت بخشید و نشان داد كه هرگاه به حریم ولایت تعرضی صورت گیرد مردم با جان و دل به پا می خیزند. آنگاه كه به امام توهین شد مردم متدین و انقلابی قم به رهبری روحانیان و طلاب انقلابی قیام كردند. انگیزه قیام و هدف مبارزه كاملا روشن است: دفاع از رهبری و مرجعیت.

3- محبوبیت امام خمینی(ره)

اقتدار امام ناشی از سه منشا مشروعیت بود: مشروعیت كاریزماتیك با بهره های معنوی و عرفانی، مشروعیت سنتی به لحاظ كسوت فقاهت و مشروعیت قانونی كه به رابطه رهبر و ولی با مردم باز می گردد. هیچ كدام از علما و مراجع تا این حد اعتبار و مقبولیت نداشتند. ویژگی امام این بود كه سخت به نظریه انقلاب و براندازی رژیم پهلوی اعتقاد داشتند. امام از محبوبیت زیادی برخوردار بودند زیرا بر یك اصل تاكید داشتند و آن هم راه انقلاب و مبارزه تا تاسیس حكومت مبتنی بر ضوابط اسلامی و متكی بر آرای ملت در همه زمینه ها بود.


نتیجه گیری:

قیام 19 دی قم، انقلاب اسلامی را وارد مرحله مهم و حساسی كرد. در اثر این قیام، زنجیره ای از حوادث و رویدادهای سرنوشت ساز و اثر گذار در تمام كشور پدید آمد به طوری كه مبارزان و در راس آنها امام ( ره) بهتر وبیشتر از پیش از نتایج آن استفاده بردند و روند پیچیده نهضت را به سمت پیروزی حتمی هدایت و رهبری كردند. اهمیت و جایگاه این قیام در این بود كه اولا حركت رو به پیش انقلاب را شتاب بخشید، ثانیا خصلت اسلامی و مردمی نهضت را آشكارتر از پیش ساخت. كشتار مردم قم در 19 دی 1356 و سركوب شدید و خشن قیام عمومی در این شهر باعث به اوج رسیدن اعتراضات و راهپیمایی ها در اغلب شهرهای ایران در روزهای آتی شد و از همین نقطه است كه رژیم مقتدر پهلوی دچار بحران شد و در امواج سهمگین انقلاب فرو رفت.


منابع:

1- امام خمینی: صحیفه نور؛ ج3، موسسه تنظیم و نشر آثار اما ،1378،ص

2- همان:ص

3- همان: ص

4- روزنامه كیهان18/10/84

5- روزنامه جمهوری19/10/83

برای اطلاعات بیشتر می توانید به مقالات زیر مراجعه كنید

1- قم - مدرسه های علوم دینی

2- قیام خونین مردم قم

3- پیروزی نهایی انقلاب اسلامی